Istraživanje kao proces rješavanja problema Faze istraživačkog procesa

Izbor teme istraživanja Od čega zavisi da li neko pitanje postaje predmet istraživanja? Da li na dato pitanje već postoji odgovor? Da li je odgovor moguć bez novih istraživanja? Alternativa: sekundarna analiza Da li je odgovor moguće dati u naučnim okvirima, sada? Da li je traženje odgovora socijalno poželjno (u skladu sa vladajućim normama/ideologijom/predstavom društva o sebi)???

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izjveštaja o istraživanju

Okvirno određenje problema Formulacija problema u socio-psihološkim i politikološkim terminima Smještanje u određenu oblast/i politikologije/soc-psih.disc. Tematski, teorijski i metodološki kontekst proučavanja Isti problem – moguće različite perspektive Problem izbora adekvatne oblasti? - ona koja je dostigla najviše domete u proučavanju datog problema Na primjer: Šta ljude privlači / odbija na Facebook profilu? Faktori prve impresije prilikom na osnovu Facebook profila Zašto se ljudi tvrdoglavo drže svog mišljenja, čak i kada je pogrešno? Činioci održavanja stavova / otpora promeni stavova

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izveštaja o istraživanju

Sadržaj pripremne faze Rad u biblioteci Proučavanje relevantne naučne i stručne literature Rad na terenu Neposredno upoznavanje sa raznim vidovima ispoljavanja pojave Idejna skica Na osnovu saznanja iz prethodnih faza

Rad u biblioteci Opšti cilj: rad “na sebi” unapređenje sopstvenih znanja i kompetencija Specifični cilj: pregled literature vezane za temu našeg istraživanja Čitanje je fokusirano na određene informacije kako se fenomeni definišu kako se operacionalizuju kakvi su nalazi dobijeni – kakvi su zaključci na koja pitanja nije odgovoreno

Mogući izvori podataka Bibliotečki katalozi Predmetni/naslovni Autorski Opšte i specijalne bibliografije Popisi radova objavljenih u određenom periodu Referentni časopisi PsycINFO (ranije:Psychological Abstracts) – baza podataka koja sadrži apstrakte naučnih članaka iz različitih izvora od 1872. do danas (preko 3 miliona članaka) Danas su uglavnom ovi izvori dostupni putem Interneta – u formi baza podataka / virtuelnih biblioteka.

Internet izvori Domaći sajtovi: www.kobson.nbs.rs – pristup velikom broju naučnih publikacija (Narodna biblioteka / Univerzitetska biblioteka) http://www.vbs.rs/cobiss/ - virtuelna biblioteka Srbije (moguće je pretraživanje bibliotečkih fondova) http://scindeks.ceon.rs/ - Srpski citatni indeks (slobodan pristup domaćim časopisima) Strani sajtovi: www.apa.org – American Psychological Association http://www.doaj.org – Directory of open access journals (besplatan pristup jednom broju časopisa) http://thomsonreuters.com/web-of-science/ - Thomson Reuters (ranije ISI) Web of knowledge (platforma za istraživače) Prvi korak mogu biti standardni pretraživači! (Google, Google Scholar, Yahoo...) Zgodno za početak, ali nisu garant kvaliteta

Neki od značajnih časopisa iz socijalne psihologije Personality and Social Psycholgy Review Advances in Experimental Social Psycholgy Journal of Personality and Social Psychology Personality and Social Psychology Bulletin Journal of Experimental Social Psychology Journal of Health and Social Behavior Social Cognition European Review of Social Psychology

Navođenje referenci Reference navoditi prema harvardskom sistemu (APA standardi)! Knjiga: Kaldor, M. (2003). Global Civil Society: An Answer to War. Cambridge: Polity Press. Citiranje poglavlja iz zbornika radova: Lazarsfeld, P. and H. Menzel (1963). Mass Media and Personal Influence. In W. L. Schramm (Ed.) The Science of Human Communication (pp. 94 – 115). New York: Basic Books Članak u časopisu Bar-Tal, D. (2001). Why Does Fear Override Hope in Societies Engulfed by Intractable Conflicts as It Does in the Israeli Society? Political Psychology, 22, 601-627 ZLATNO PRAVILO NAVOĐENJA REFERENCI: samo reference na koje se pozivate u tekstu se navode na listi – svaka referenca navedena u listi mora biti pomenuta i u tekstu!

Rad na terenu Neposredno upoznavanje sa pojavom koja se izučava, na mjestu gdje se ona normalno javlja Razgovor sa “ekspertima” Uvid u lokalne izvore podataka Posmatranje pojave u prirodnim uslovima Formiranje mreže terenskih saradnika

Idejna skica istraživanja Idejna skica, idejni projekat, projektni zadatak, nacrt projekta... Korak između formulisanja ideje i razrađenog projekta za realizaciju istraživanja Dvostruka uloga idejne skice: Preliminarno određenje predmeta, cilja i metoda istraživanja Služi kao osnova za dogovor sa naručiocem

Idejna skica Struktura idejne skice: Šta će biti predmet istraživanja: formulacija problema, cilj, zadaci Kako će se istraživanje izvesti mogući metodološki pristupi koji omogućavaju da dođemo do odgovarajućih rješenja Potrebno vrijeme, saradnici, sredstva Idejna skica treba da bude maksimalno jasna i precizna!

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izveštaja o istraživanju

Struktura projekta Teorijski dio Metodološki dio Materijalno-finansijski dio

Teorijski dio projekta Formulacija problema (konkretnija i preciznija) Polazište: uočavanje intelektualne ili praktične teškoće (kontradiktorni rezultati, praznine u znanju...) Pregled i ocjena dosadašnjih saznanja Opšta formulacija i analiza problema (koje aspekte ćemo uključiti, a koje ne i zašto) Postavljanje ciljeva istraživanja Teorijski – aplikativni Formulacija zadataka i/ili hipoteza Klasifikovanje i definisanje promenljivih

Postavljanje zadataka ili hipoteza Zadatak ili hipoteza? Zadatak je pitanje, hipoteza iskaz Kada nemamo valjanu argumentaciju za hipoteze, postavljamo zadatke Hipoteza: iskaz koji na provjerljiv način govori o vezi dvije ili više varijabli Funkcija: usmjeravanje istraživanja na određene činjenice i odnose među njima (daje fokus) Hipoteze treba argumentovati: Logički – relevantnost, provjerljivost, plodnost, jednostavnost Teorijski – dedukovana iz opšte ili posebne teorije i omogućava dalje dedukcije Empirijski – na osnovu nalaza ranijih istraživanja

Klasifikacija promenljivih Dizajn istraživanja: popis svih varijabli i specifikacija njihovih odnosa Funkcija u istraživanju: Nezavisne – pojave koje prethode drugim pojavama (antecedenti) Zavisne – pojave koje želimo da ispitamo – efekti ili konsekvence pojava koje su klasifikovane kao nezavisne varijable Pažnja: Problematična podjela! U korelacionim istraživanjima ne možemo utvrditi kauzalne odnose – prediktorske i kriterijumske varijable (najšire značenje) Medijatorske i moderatorske varijable Medijatori – posreduju odnos dvije varijable (npr. bijes posreduje odnos frustracije i agresivnosti) Moderatori – mijenjaju povezanost u interakciji sa NV (npr. situacioni okidači agresivnosti)

Klasifikacija promenljivih Priroda pojava: Socio-demografske (starost, pol, obrazovanje...) Psihološke dispozicione (stavovi, vrijednosti, sposobnosti, znanja ...) Psihološke bihejvioralne (ispoljavanje određenog ponašanja, na primjer altruističkog ili agresivnog) Atributi – da li se odnosi među modalitetima mogu matematički izraziti Kvalitativne (npr. vrednosne orijentacije, shvatanje nacionalne vezanosti...) Kvantitativne (npr. stavovi, interesovanja, vrednosti...) Odnos među modalitetima Kontinuirane (starost, inteligencija, stav prema vegetarijanstv) Diskontinuirane (pol, zanimanje, religijska opredeljenost) Način posmatranja i merenja Neposredno dostupne Posredno dostupne – prepoznaju se na osnovu indikatora (većina psiholoških varijabli)

Metodološki dio projekta Izbor opšte metode Operacionalne definicije promenljivih Izbor tehnika za prikupljanje podataka Preuzimanje gotovih instrumenata Adaptacija instrumenata (proveriti metrijske karakteristike!) Kreiranje novih instrumenata Nacrt uzorka Plan obrade podataka Plan realizacije istraživanja

Operacionalne definicije promjenljivih Funkcija: definisati promjenljivu na način koji omogućuje izbor ili izradu adekvatne tehnike za njeno izazivanje, posmatranje i registrovanje Struktura operacionalne definicije (optimalna) Izazivanje pojave U eksperimentima, dok u neeksperimentalnim istraživanjima uključujemo osobe sa relevantnim svojstvima Posmatranje i registrovanje pojave Direktno ili preko indikatora (opazivih pokazatelja) Mjerenje bitnih svojstava pojave Bitno pitanje: korespondencija teorijske i operacionalne definicije Da li ono što nazivamo nrp. dogmatizmom ili agresivnošću zaista opravdano možemo tako zvati

Plan obrade podataka Cilj: izraziti logičku i sadržinsku strukturu istraživanja u terminima tehnika za obradu podataka Pristup obradi podataka Opšti cilj istraživanja Klasifikacija podataka Kovarijacije parova ili grupa promjenljivih – međusobni odnosi Složeniji oblici obrade – testiranje hipoteza, funkcionalni i kauzalni zaključci Karakter pojava Imati u vidu veličinu i reprezentativnost uzorka, kao i tehničke uslove

Plan realizacije istraživanja Prvo pitanje: gdje ćemo pronaći ispitanike? Obezbijediti potrebna odobrenja za ispitivanje Obezbijediti prostorne, vremenske i druge uslove Pripremiti ispitivače (anketare) Isplanirati pripremu podataka i obradu Odrediti kako će se vršiti kontrola Kvalitet podataka koje ćemo dobiti direktno zavisi od organizacije izvođenja istraživanja!

Materijalni dio projekta Saradnici (koliko, u kojim fazama) Oprema, instrumenti i potrošni materijal Terenski rad (putovanja, angažovanje saradnika u drugim sredinama) Način prezentacije rezultata istraživanja (glavni nalazi, elaborat...) Iz toga sledi finansijski predračun

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izvještaja o istraživanju

Izrada instrumenata U istraživanjima se često dešava da je neophodno konstruisati jedan ili više instrumenata. Osnovu izrade instrumenta čini konceptualna analiza problema – operacionalno definisanje promjenljivih i utvrđivanje indikatora pojava.

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izvještaja o istraživanju

Izvođenje istraživanja Preliminarno, probno, pilot istraživanje 5% do 10% konačnog uzorka Provera glavnih odluka u okviru projekta (tehnika uzorkovanja, instrumenata, situacije ispitivanja, plana obrade... Glavno istraživanje Projekat + eventualne korekcije na osnovu rezultata pilot istraživanja Važno: ispitivači treba da poštuju uputstva dobijena od istraživača Protokoli o toku ispitivanja Kontrola rada ispitivača

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izveštaja o istraživanju

Obrada i analiza podataka Pregled celokupnog empirijskog materijala Eliminisanje nepotpunih i nevalidnih upitnika Sređivanje (po saradnicima, teritorijalnim jedinicama, prirodnim grupama) Numeracija Kodiranje podataka i unošenje u bazu Realizacija plana obrade Deskriptivna analiza (mere distribucije, centralne tendencije, korelacije) Statističko zaključivanje (značajnost razlika, povezanosti, faktorska analiza, ANOVA....)

Faze istraživačkog procesa Okvirno određenje problema Pripremna faza Faza projektovanja Faza izrade instrumenta Izvođenje istraživanja Obrada i analiza podataka Pisanje izjveštaja o istraživanju

Osnovna struktura izvještaja Identifikacija izvještaja – naslov, rezime, ključne riječi Uvodni dio – osvrt na neposredni povod ili okolnosti pod kojima je istraživanje nastalo Predmet istraživanja – sadržaj istraživanja, definisanje pojmova, postavljanje zadataka i hipoteza Istraživački postupak – obrazloženje izbora metode istraživanja, korišćene tehnike, odluka o obradi podataka Rezultati istraživanja – plan izlaganja rezultata, analize, diskusija i interpretacija Zaključci Literatura Prilozi

Pisanje izvještaja o istraživanju. Vrste izvještaja Elaborat Namijenjen naručiocu Iscrpan i detaljan, sadrži kompletnu dokumentaciju o istraživanju Monografija Namijenjena naučnoj javnosti Više varijanti: tim istraživača piše zajedno ili svako određeni dio koji se zajednički razmatraju Zbornik radova – zasebna cjelovita saopštenja povezana tematski i metodološki Članak Najčešći oblik naučnog izveštaja Pregledni članak, o izradi i adaptaciji instrumenata ili, obično, rezultati istraživanja Saopštenje Na naučnim skupovima, obično se objavljuje u knjizi rezimea Veoma koncizno (vreme izlaganja je ograničeno) Istraživanje dobija svoj puni smisao tek kada su nalazi saopšteni naučnoj i stručnoj javnosti!