تعیین وضیت بدنی در گاو شیری Body Condition scoring (BCS) هلدینگ دامپروری الوند
مقدمه : شناسائی و امتیاز دهی وضعیت بدنی یک ابزار مدیریتی در گله های گاو شیری اهداف کنترل و تعیین وضعیت بدنی در گاوهای شیری : به حداقل رساندن تغييرات وضعيت بدني در طول دوره شير واري به حداقل رساندن تعداد گاوهائي که داراي مسائلي از قبيل چاقي و يا لاغري مفرط هستند
اهمیت Body Condition scoring (BCS) یک شاخص مهم در ارتباط با میزان ذخایرچربی زیر پوست است و میزان چربی زیر پوست گاو بیانگر ذخیره انرژی حیوان می باشد ، که استفاده از آن برای افزایش سطح تولید شیر در هر دوره شیردهی بسیار اهمیت دارد. هدف اصلی از تعیین وضعیت بدنی بهبود سلامت گله ، تولید شیر ، بهبود فرایند تولید مثل و سوددهی است.
Body Condition scoring (BCS) تأثیر وضعیت بدنی گاو شیری بر تغذیه ، تولید شیر و باروری امتیاز شرایط بدنی با مرحله شیردهی تغییر می کند تغذیه برای نمره بدنی مناسب زمان تعیین شرایط بدنی گاوهای چند شکم زائیده : ( در طول ماه اول بعد از زایمان – اواسط دوره شیردهی – انتهای دوره شیردهی ) تلیسه ها : ( 6 ماهگی ، نزدیک سن جفتگیری ، سه ماه قبل از زایمان )
قسمت های مشاهده شده برای نمره دهی : روش کار : نمره دهي شامل برآوردي چشمي و لمسي است. اگر يك حيوان ظاهرا چاق است، لگن آن نميتواند در زير چربي حس شود، و ساختمان استخواني نيز در انتهاي دم لمس نمي شود. در حاليكه در حيوان لاغر، استخوان ها خيلي مشخص و بيرون زده مي باشد .
امتیاز بدنی 1 : گاو بسیار لاغر بیرون زدگی در استخوان های پشت فرورفتگی در کپل ( بین دو استخوان Pin و Hook ) دنده ها دارای پوشش پوستی نازکی هستند حفره عمیق در ناحیه انتهایی دم پاها بسیار لاغر
امتیاز بدنی 2 : گاو لاغر و دچار کمبود انرژی گاو لاغر و دچار کمبود انرژی وجود گوشت بیشتر در ناحیه ران وجود پاهای تا حدی ماهیچه ای استخوان مفصل خرگوشی و پین کاملاً برجسته فرورفتگی اندک در اطراف مقعد برجستگی نسبی فرج
امتیاز بدنی 3 : وضعیت بدنی متوسط وجود پوشش بهتر از گوشت روی استخوان پشت فرورفتگی کم در ناحیه راسته ناحيه مفصل خرگوشي و پين داراي لبه هاي منحني برجستگی نسبی فرج ناحیه انتهایی دم بیشتر گرد و بدون فرورفتگی
امتیاز بدنی 4 : وضعیت بدنی چاق پهن بودن ناحیه راسته ناحيه مفصل خرگوشي و پين کاملاً گرد فاقد اثر گود شدگی در لگن سطح صاف استخوان های پین به دلیل ذخیره چربی
امتیاز بدنی 5 : وضعیت بدنی بسیار چاق وضعیت بدنی بسیار چاق مستعد ابتلاء به سندروم گاوهای چاق و کبد چرب مستعد سخت زایی انتهای دم کاملاً برآمده استخوان های پشتی با لایه ضخیمی از چربی پوشیده شده نمونه یک گاو مسئله دار در هر گله ( طول عمر اقتصادی کم )
تولید شیر کمتر در هنگام زایمان مشکلات در جفت گیری و تلقیح مصنوعی وضعیت بدنی و ابتلا به بیماری ها : وضعیت بدنی مطلوب مشکلات بهداشتی تولید شیر کمتر در هنگام زایمان پیک تولید شیر کوتاه تر فحلی دیرتر سخت زایی جفت ماندگی تب شیر کتوز سندروم کبد چرب مشکلات در جفت گیری و تلقیح مصنوعی
چند نکته : تغییر نمره وضعیت بدن دام یک فرآیند نسبتاً آرام بوده و هر نمره معادل 115 کیلوگرم وزن بدن است امتیاز شرایط بدنی خوب باعث بالا رفتن ضریب کارایی گله شده و می‌تواند سوددهی را بهبود بخشد. وضعیت نامناسب بدنی یکی از عوامل حذف در گله های گاوشیری به شمار می آید قضاوت ظاهری دام در مواقع مختلف تصمیم گیری به کمک دامدار خواهد آمد از جمله : جابه جایی گاوها در بین گروهای پر تولید ، متوسط تولید و کم تولید خرید گاوهای جدید فروش گاوهای حذفی , خشک کردن گاوهای شیرده آبستن یا نا آبستن بروز مشکلات مزمن متابولیکی
در زمان تلقیح ( جفتگیری) امتیاز وضعیت بدن توصیه شده در دوره های مختلف شیردهی : مراحل مختلف شیردهی BCS توصیه شده در زمان زایمان 3/5-3 در مرحله اوج تولید 2 در زمان تلقیح ( جفتگیری) 2/5 اواسط دوره شیردهی اواخر دوره شیردهی دوره خشکی
منابع سمینار ضمیری، م ج : پرورش گاوشیری . انتشارات دانشگاه شیراز، شیراز، 1389. ریاسی، ا ؛ اصغری ، م ر : دامپروری عمومی. انتشارات واژگان خُرد ، مشهد ، 103 – 102 ، 1389. جی . اچ ، اشمیت: اصول پرورش گاوهای شیرده. ترجمه غلامرضا قربانی؛ حشمت اله خسروی نیا. نشر دانشگاه صنعتی اصفهان ، اصفهان، 1390. Wayne Kellogg(1997) - Body Condition Scoring With Dairy Cattle