ЛИПИДИ (Масти и масла)

Липидите се Биолошки соединенија што не се раствораат во вода, а се растворливи во неполарни органски растворувачи Најголем дел од липидите се дефинираат како естри на трихидроксилниот алкохол глицерол (глицерин) со вишите масни киселини Сите липиди имаат различна хемиска структура, може да бидат едноставни, но и комплексни молекули Едноставни липиди: составени се од алкохол + една или повеќе масни киселини Сложени липиди: алкохол+ масна киселина+ нешто друго

Структура на трихидроксилниот алкохол глицерол Структура на некои масни киселини

Реакција на естерификација на глицеролот со масните киселини при што како продукти се добиваат липиди и вода

Поделба на липидите Липиди Липиди што може да се сапунифицираат Липиди што НЕ може да се сапунифицираат Едноставни Комплексни

Масни киселини Линеарни молекули со 10-20 С-атоми Содржат парен број на С-АТОМИ Сите содржат карбоксилна СООН група Некои содржат и двојна C=C врска Во зависност од тоа дали содржат или не двојна врска, се делат на незаситени и заситени масни киселини

Структура на една масна киселина Неполарен дел (нерастворлив во вода) Поларен дел (растворлив во вода) Структура на една масна киселина

Растворливост на масните киселини во вода Во структурата на масните киселини доминира хидрофобниот дел-тоа ги прави да бидат екстремно тешко растворливи во вода Кога се ставени во вода, тие формираат мицели

Приказ на процес на формирање на мицели во водени раствори

Некои поважни масни киселини * * * * * * * *

Некои поважни Заситени масни киселини Некои поважни Заситени масни киселини Масни киселини Број на С-атоми Број на C=C врски lauric 12 myristic 14 palmitic 16 stearic 18

Некои поважни Незаситени масни киселини Некои поважни Незаситени масни киселини Масни киселини Број на С-атоми Број на C=C врски oleic 18 1 linoleic 2 linolenic 3 arachadonic 20 4

Температури (точки) на топење на масните киселини Се зголемуваат со зголемување на должината на ланецот Се намалуваат со зголемување на незаситеноста (т.е. Со зголемување на бројот на двојни врски во структурата)

1. ЕДНОСТАВНИ ЛИПИДИ -Триглицериди Се состојат од глицерол + 3 масни киселини поврзани со естерски врски

Формирање на триглицериди

Како ќе дефинираме што е Маст а што масло? Зависи од точката на топење (т.е. Дали е во течна или цврста грегатна состојба на собна температура) Тоа пак зависи најмногу од степенот на незаситеност (т.е. Бројот на С=С врски) Животинските масти се заситени, а растителните масла се повеќе незаситени

Масни киселини во исхраната Заситените масти се предизвикувачи на голем број срцеви заболувања Предизвикуваат висока концентрација на холестерол во крвта Животинските масти исто така содржат големи концентрации на холестерол, додека холестеролот го нема во растителните масла

Хемиски својства на триглицеридите 1. Реакции на адиција со I2 Се употребува за квантификација на незаситените масни киселини Јоден број= грами на I2 што реагираат со 100 g липид

Хемиски својства на триглицеридите 2. Хидролиза на естерските врски: катализирана од киселина или од некој соодветен ензим-при хидролизата се добиваат масни киселини и алкохол глицерин

Хемиски својства на триглицеридите 3. Сапунификација со NaOH

Со реакцијата на сапунификација се добиваат сапуни Постојат хидрофилни и хидрофобни региони кај сапуните Хидрофобните се раствораат во маслата Хидрофилните остануваат на површината Нерастворливи соли се формираат со тврда вода Натриум стеарат Натриум додецилсулфат

Начин на кој Функционираат сапуните

Хемиски својства на триглицеридите 4. Хидрогенација-адиција на Н2 кон двојните врски на незаситените масни киселини делумна или целосна хидрогенација се добиваат заситени масни киселини растителните масла се претвораат во маргарин

Пример за восок: Миристил палмитат 2. Восоци Се состојат од масни киселини со долг ланец + алкохоли со долг ланец Пример за восок: Миристил палмитат

Сложени липиди 3. Фосфоглицериди-едни од главните градивни елементи на клеточните мембрани! Се состојат од глицерол, 2 масни киселини, фосфатна група + друг алкохл Fatty Acid Fatty Acid Glycerol Phosphate alcohol

Фосфатидна киселина

Алкохоли присутни кај фосфоглицеридите холин серин етаноламин

Поважни фосфолипиди -Фосфатидил холин (лецитин) лецитин се употребува како емулгатор дипалмитоил фосфатидил холин се формира како сурфактант во белодробните клетки

Фосфатидил серин: се наоѓа во мембраните на клетките

4. Сфинголипиди: сфингозин+ масна киселина+ нешто друго Структура на еден сфинголипид Структура на алкохолот сфингозин

сфингомиелин: се состои од сфингозин, масна киселина, фосфатна група и холин Се среќаваат во миелинската обвивка околу неуроните

Околу 60% липиди и 40% протеини Биолошки мембрани Ја разделуваат внатрешноста на клетките од надворешната околина, или органелите од цитоплазмата Околу 60% липиди и 40% протеини Липидите се најчесто фосфоглицериди, сфингомиелин и холестерол Се најдуваат во форма на липиден двоен слој

Липиден двоен слој

- Липиди што не се сапунифицираат: -Стероиди Липиди што не може да се сапунифицираат, изведени од холестеролот Стероидна прстенеста структура

Холестерол Се среќава во храната (животински масти) Може да се синтетизира и во црниот дроб-од него се синтетизираат т.н. ЖОЛЧНИ КИСЕЛИНИ

Холестерол Есенцијална супстанца во клеточните мембрани Се употребуваат како градивни материјали кај сексуалните хормони и адренокортикоидните хормони Високите концентрации на холестерол се поврзани со срцеви заболувања, артериосклероза.

Биолошко движење на холестеролот

2. Адренокортикоидни хормони-посебна група на комплексни липиди глукокортикоиди: Го регулираат нивото на гликоза во крвта Кортизол и кортизон Минерални кортикоиди: Го регулираат нивото на Na+ и Cl- во крвта Aldosterone е најзначаен

cortisol cortisone aldosterone

Машки сексуални хормони тестостерон Се произведува во тестесите Одговорен е за раст и развој на мускулите Анаболични стероиди (лажен тестостерон) Се употребуваат да ја спречат атрофијата на мускулите Се употребуваат кај спортистите, банирани супстанци! Лоши споредни ефекти

Женски сексуални хормони Естроген и прогестерон Се произведуваат во овариите Имаат функција во процесите на репродукција и женските карактеристики

Слична функција како хормоните Простогландини Слична функција како хормоните Ја регулираат грозницата, контракциите, воспалувањата Може да предизвикаат астма Изградени се од архаидонска киселина Нивната синтеза може да се спречи со аспирин

Витамини растворливи во масти и масла ќе ги изучуваме посебно