دکتر علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی نقش تغذیه در سلامت دکتر علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی

نقش تغذیه در پیشگیری از بیماریها 80% بيماری های قلبی عروقی 90% ديابت نوع 2 از طريق تغيير در شيوه زندگی و الگوی مصرف غذایی قابل پيشگيری است 30% سرطان ها از طريق رژيم غذايي سالم، نگهداری وزن درحد طبيعی و فعاليت بدنی قابل پيشگيری است

روند رو به افزایش بیماری های غیرواگیر در جهان 12 Cancers 10 Ischaemic HD Stroke 8 Deaths (millions) 6 Acute respiratory infections 4 Road traffic accidents Perinatal 2 HIV/AIDS TB Malaria 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030

شیوع اضافه وزن وچاقی در جهان براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از سال 1980 تا سال 2014 شیوع چاقی در جهان دو برابر شده است. در حدود 2 میلیارد نفر در جهان دچار اضافه وزن یا چاقی هستند. شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان نیز از 42 میلیون نفر در سال 2013 به 70میلیون نفر در سال 2025 می رسد. کودکان چاق در بزرگسالی شانس بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری های قلبی عروقی ، سرطان کولون ، سرطان پستان و بیماری های مفصلی استخوانی دارند.

تعداد کل مرگ ها در سال : 58 میلیون نفر

تعداد کل مرگ ها در جهان : 58 میلیون نفر مرگ ناشی از بیماری های غیر واگیر در جهان: 35 میلیون نفر

تعداد کل مرگ ها در جهان : 58 میلیون نفر تعداد مرگ ناشی از بیماری های غیرواگیر : 35 میلیون نفر مرگ ناشی از بیماری های غیرواگیر در کشورهای درحال توسعه : 28 میلیون نفر

Total deaths around the world: 58 million Deaths from noncommunicable diseases around the world: 35 million Deaths from noncommunicable diseases in developing countries: 28 million Deaths from noncommunicable diseases in developing countries which could have been prevented: an estimated 14 million

4 بیماری شایع غیر واگیر و 4 ریسک فاکتور Tobacco Use Unhealthy diets Physical Inactivity Harmful Use of Alcohol Cardio-vascular Diabetes Cancer Chronic Respiratory

وضعیت در ایران بیماری های غیر واگیر حدود 70 درصد علل مرگ و میر است. بیماری های غیر واگیر حدود 70 درصد علل مرگ و میر است. از 380 هزار مورد مرگ در سال : 92000 مورد بعلت سکته قلبی 43000 مورد به علت سکته مغزی 31000 مورد به علت حوادث 3000 مورد به علت سرطان

عوامل خطر بيماري‏هاي غيرواگير در سال 1390 و تعداد مرگ منتسب به آن‏ها عوامل خطر بيماري‏هاي غيرواگير در سال 1390 و تعداد مرگ منتسب به آن‏ها

رتبه بندی ده عامل خطر اول در ایران 1)رژیم غذایی نامطلوب(مصرف بالای قند،نمک و چربی) 2) پُر فشاری خون 3) چاقی (توده بدنی بالا) 4) تحرک ناکافی 5) سیگار 6) دیابت 7) آلودگی هوا 8) کلسترول بالا 9) خطرات شغلی 10) مصرف مواد مخدر

روند شيوع اضافه وزن و چاقي در مطالعات تن سنجي 1377-1380-1386 روند شيوع اضافه وزن و چاقي در مطالعات تن سنجي 1377-1380-1386 شیوع چاقی کودکان کشور دو برابر شده

كودك 6 ساله چاق در بزرگسالي 25% شانس چاق شدن دارد استمرار چاقي كودكي كودك 6 ساله چاق در بزرگسالي 25% شانس چاق شدن دارد كودك 12 ساله چاق، در بزرگسالي 75% شانس چاق شدن دارد. نوجوانان دچار اضافه وزن ، 70% شانس اضافه وزن در بزرگسالي دارند اگر يكي يا هردوي والدين چاق باشند ، اين شانس به 80% مي رسد

در حدود 50% زنان ومردان 64-15 ساله کشور دچار اضافه وزن وچاقی هستند

علل بروز اضافه وزن وچاقی مصرف زیاد قند وشکر مواد قندی و شیرین ( نوشابه گازدار ، آب میوه صنعتی ، شیرینی ، شکلات و..) مصرف زیاد روغن و چربی ، غذاهای سرخ شده فست فودها مصرف کم سبزی و میوه دریافت کم فیبر ( نان های سفید ، مصرف کم حبوبات ، غلات سبوس دار ) نداشتن تحرک بدنی کافی

پیامد های اضافه وزن وچاقی افزایش خطر ابتلا به : دیابت فشار خون بالا چربی خون بالا سکته های قلبی و مغزی سرطان سینه ، سرطان پروستات ، سرطان کولون مشکلات مفصلی استخوانی مشکلات عاطفی روانی ، افسردگی ، اعتماد به نفس پایین

پیامد های مصرف زیاد قند و شکر پیامد های مصرف زیاد قند و شکر مصرف زیاد قند وشکر ، مواد قندی و شیرین با افزایش دریافت کالری دریافتی موجب اضافه وزن وچاقی می شود. توصیه WHO : مصرف روزانه کمتر از 25 گرم (5 قاشق مربا خوری) شکر و یا 6 حبه قند( هر حبه قند 4-3 گرم ) این مقدار شامل قند پنهان در مواد خوراکی مثل عسل، مربا ، بستنی ، نوشابه و آب میوه ، شیرینی و شکلات هم می شود. یک قوطی نوشابه 28 گرم قند دارد مصرف روزانه یک قوطی نوشابه = 7 کیلوگرم اضافه وزن در سال مصرف منظم و روزانه نوشیدنی های شیرین خطر بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد محصولات غذایی دارای قند افزوده (قهوه فوری، نوشیدنی ها و..) خطر ابتلا به سرطان پانکراس و پستان را افزایش می دهد

پیامد های مصرف زیاد قند وشکر(ادامه) مطالعات متعددي اثرات مصرف زیاد قند و شكر موجب كاهش كلسترول خوب ) )HDLمي شود. در صورتي كه بيشتر از 20 درصد انرژي روزانه از قند و شكر )ساكارز( تأمين شود موجب بالارفتن تري گليسريد خون می شود. برای دستیابی به این نکته مهم زنان در روز نباید بیش از 100 کالری) 6 قاشق مرباخوری ( و مردان نباید بیش از 150 کالری) 9 قاشق مرباخوری( شکر مصرف نمایند. منظور ازاین میزان ، شکر استفاده شده در کل مواد غذایی مصرف شده در طول روز می باشد. مطالعات انجام شده نشان داده است که مصرف محصولات غذایی که دارای قند افزوده هستند مثل چای و قهوه همراه با قند یا شکر و نوشابه های گازدار که دارای قند افزوده هستند با خطر ابتلا به سرطان پانکراس همراه است.

مقدار توصیه شده نمک طبق توصيه سازمان جهانی بهداشت مصرف روزانه نمک باید کمتر از5 گرم نمك ( کمتر از یک قاشق مربا خوری ) باشد اين ميزان براي بيماران قلبي، افرادي كه فشار خون بالا دارند و همچنين افراد بالاي 50 سال كمتر از 3 گرم نمك ( حدود نصف قاشق مربا خوری) است.

اهمیت کاهش مصرف نمک متاآنالیز مطالعات بزرگ نشان داده که کاهش حدود 6 گرم نمک دریافتی روزانه موجب : 24کاهش درصدی سکته مغزی کاهش 18در صدی بیماری عروق کرونر می شود کاهش حدود 2/5 میلیون مرگ و میر درسال می شود كاهش مصرف نمك به ميزان يك گرم در روز موجب كاهش 7 درصدي در بروز سكته‌هاي مغزي و قلبي مي‌شود.

پیامد های مصرف زیاد نمک در کشورهای در حال توسعه 15% کاهش مصرف نمک از حدود 8 میلیون مرگ و میر به علت بیماری های قلبی و عرقی در طی 10 سال جلوگیری می کند خطر فشار خون بالا ، سکته های مغزی و قلبی ،پوکی استخوان ، نارسایی کلیه و برخی انواع سرطان با مصرف زیاد نمک افزایش می یابد مطالعات متعددی نشان داده است که غذاهای نمک سود شده از دلایل ابتلا به سرطان معده است براساس توصیه اگر 100 گرم محصول غذایی بیشتر از 1/5 گرم نمک داشته باشد پرنمک و اگر کمتر از 0/3 گرم نمک داشته باشد کم نمک تعریف می شود.

پیامد های مصرف زیاد چربی وروغن پیامد های مصرف زیاد چربی وروغن مصرف زیاد چربی ها خطر ابتلا به سرطان سینه و سرطان پروستات را افزایش می دهد مطالعات نشان داده است كه كاهش چربي دريافتي منجر به كاهش سطح پيش سازهاي هورمونهاي سرطان زا به ميزان 4/ 7درصد در زنان قبل از يائسگي و 23 درصد در زنان پس از سن يائسگي مي شود. بر اساس مطالعات انجام شده دريافت چربي هاي اشباع از طريق تأثير بر ترشح استروژن باعث افزايش خطر ابتلا به سرطان سينه در زنان مي شود در زناني كه دريافت چربي بالايي دارند، ميزان ابتلا به سرطان سينه نيز 13 درصد افزايش مي يابد. مصرف زياد مواد غذايی پر چرب، خصوصا چربيهای حيوانی (گوشت قرمز، شير و لبنیات پرچرب)، در بزرگ شدن پروستات (هيپرتروفي پروستات ) موثر است و خطربروز سرطان پروستات را نيز افزايش می دهد.

چه باید کرد؟ آموزش و فرهنگسازی تغذیه صحیح با مشارکت همه بخش های آموزشی ، صدا وسیما و رسانه های جمعی همکاری صنایع غذایی برای تولید محصولات غذایی سلامت محور عرضه محصولات غذایی کم قند ، کم نمک و کم چربی در بوفه های مدارس ذائقه سازی ازدوران کودکی کاهش میزان قند ، نمک و چربی در استاندارد محصولات غذایی پایش و نظارت بر اجرای استاندارد ها آموزش و جلب همکاری صنوف برای تولید و عرضه محصولات غذایی کم قند ، کم نمک و کم چربی حذف یارانه قند وشکر و روغن ممنوعیت تبلیغات محصولات غذایی پرنمک ، چرب و دارای قند افزوده اخذ عوارض و مالیات از محصولات غذایی تهدید کننده سلامت