Tema (01) : Preferencat e konsumatorit dhe koncepti i dobisë Universiteti i Prishtinës Fakulteti Ekonomik Studimet pasdiplomike / Master Lënda: Mikroekonomi e avancuar Tema (01) : Preferencat e konsumatorit dhe koncepti i dobisë

Përshkrimi i preferencave Preferencat e konsumatorit na tregojnë se si konsumatori mund t’i rendisë dy shporta konsumi sipas pëlqyeshmërisë që ka për ato shporta (duke supozuar se kjo shpërndarje është e disponueshme pa kosto) Shporta e konsumit paraqet një grup (një listë të plotë) të të mirave dhe shërbimeve që konsumatori mund t’i konsumojë.

Shembull preferencash: Për të ilustruar idenë e shportës së konsumit, supozojmë se konsumatori blen vetëm dy të mira: ushqim dhe veshje. Kombinimet janë si vijon: A (60, 30); B (60, 10); C (60, 0); D (40, 20); E (20, 30), F(20, 10) dhe G (0, 30). Njësi të veshjes 0 20 40 60 Njësi të ushqimit 30 20 10 A C E B G F D

Renditja ordinale dhe kardinale : Sh.1. Konsumatori preferon shportën e konsumit C dy herë më shumë se shportën e konsumit A. Sh.2. Konsumatori preferon shportën e konsumit C ndaj shportës B, sepse “më shumë produkte është më mirë”

FUNKSIONI I DOBISË Funksioni i dobisë U(x) paraqet raportin e preferencave si vijon: A B - preferon fort A B - preferon dobët A ~ B - indiferent p p

Supozime rreth preferencave (Aksioma të teorisë konsumatore) Plotësia: Preferencat janë të plota nëse konsumatori mund t’i rendit (krahason) çdo dy shporta të të mirave (A preferohet ndaj B; B preferohet ndaj A; ose është indiferent mes A dhe B).   Preferencat janë kalimtare nëse konsumatori i cili preferon shportën A ndaj shportës B dhe shportën B ndaj shportës C, gjithashtu preferon shportën A ndaj shportës C. Kalueshmëria A  B dhe B  C → A  C Pasqyrimi Preferencat janë monotonike nëse një shport e të mirave me të paktën po atë sasi të të dy të mirave dhe me më shumë prej njërës prej tyre preferohet ndaj shportës fillestare. (më shumë është më mirë)

Çfarë mund të themi për : A  B B  C C  A Preferenca jokalimtare

Preferencat me një të mirë Y-numri i hamburgerëve, U(y)- kënaqësia që konsumatori përfiton nga konsumi i të mirës y Tab. 1. Dobia totale dhe dobia marxhinale për një të mirë Sasia konsumuar (y) Dobia totale U(Y)=10√y Dobia margjinale MU(y)= 5/√y 1 10.00 5.oo 2 14.14 3.54 3 17.32 2.89 4 20.00 2.50 5 22.36 2.24 6 24.49 2.04

Ligji i dobisë margjinale rënëse 1 4 5 y 5.00 2.50 2.24 A B C U(y) = 10√y U(y) 1 4 10.00 20.00 22.36 A’ B’ C’ MU(y) Ligji i dobisë margjinale rënëse 5 y MUy= U/y MU(y)= 5/√y

Dobia margjinale MUy= U (y+ y)- U(y) / y MUy= U/y Shembull: Sipas të dhënave në tabelë y=4, U(4)=10√4=20 MUy=2.5. Nëse y ndryshon në 4.01, U(4.01)=10√4.01=20.025 Sa do të jetë MUy nëse y ndryshon në y=4.01? A ndryshon dobia margjinale për vlera të vogla të ndryshimit të y? MUy= U/y

c) Δy=0.01, ΔU=0.025 a) y=4, U(4)=10√4=20 MUy=2.5 b) y=4.01, U(4)=10√4=20.025 c) Δy=0.01, ΔU=0.025 MUy= U/y =0.025/0.01= 2.5 MU nuk ndryshon me një ndryshim të vogël në konsumin e një të mire.

Dobia totale dhe dobia margjinale nuk mund të paraqiten grafikisht në një grafik të vetëm. Pjerrësia e funksionit të dobisë në grafikun (a) është norma margjinale në grafikun (b). Çështje për diskutim: A është gjithmonë “më shumë është më mirë”? Nëse dobia margjinale (në shembullin e hamburgerëve) në njësinë e gjashtë është pozitive, në njësinë e shtatë është zero, çfarë është dobia margjinale në njësinë e tetë?

Preferencat me më shumë të mira Preferencat me shumë të mira Nëse funksioni i dobisë është U=√xy, atëherë dobia për shportën e konsumit (2,8) do të jetë: U(2,8)=√(2)(8)=4 …

Kurbat e indiferencës Punë në grupe: a) Të paraqitet grafikisht funksioni i dobisë U=√xy në grafikun dy-dimensional. Nëse ndryshon x dhe y (x dhe y) a ka ndryshim tërësor në dobinë totale (U=?) c) Të llogaritet MRS.

a) Kurba e indiferencës veshje Dobia e njejtë për çdo shport konsumi A, B, dhe C A B C U=4 ushqim

MUx = U/x (y - konstant) MUx= U(x + x) - U(x,y) / x U = MUx x b) Dobia margjinale MUx = U/x (y - konstant) MUx= U(x + x) - U(x,y) / x U = MUx x MUy = U/y (x - konstant) MUy= U(y + y) - U(x,y) /  U = MUy y MUx x + MUy y = U = 0

MUx x + MUy y = U = 0 MUy y = - MUx x y/ x = - MUx/ MUy y/ x = - MUx/ MUy= MRSxy

c) MU dhe MRS: Shembull y 8 Në pikën A: Prej pikës A në pikën B: y A 8 MRS(1,8) = - 8/1 = -8 MRS(6,6) = - 6/6 = -1. B 6 U = 36 U = 8 x 1 6

Harta e indiferencës: Veshje Drejtimi i preferencave U = 8 U = 6 U=4 Ushqim

Kur janë preferencat normale? Monotonike (më shumë produkte është më mirë) Preferencat normale Konvekse (mesataret më të preferuara se ekstremet)

“më shumë produkte është më mirë” Monotonia: “më shumë produkte është më mirë” y Të preferuara ndaj A • A Më pak të preferuara U1 ndaj A x

Konvekse: “Mesataret më të preferuara se ekstremet” Veshje • A (0.5A, 0.5B) • U2 • U1 B Ushqim

• • • Preferenca jo-monotonike : Pika e ngopjes Y C B A U3 U2 U1 X (Vetëm preferenca të plota dhe kalimtare)   X

Çështje për diskutim: Teoria e sjelljes konsumatore supozon se harta e indiferencës për konsumator mbetet e pandryshuar gjatë analizës. Ne dimë se preferencat mund të ndryshojnë. Ato ndryshojnë me moshë, edukim dhe përvojë. A mund të ndikohet në ndryshimin e preferencave dhe si mund të ndikohet?

Cilat janë vetitë e kurbave të indiferencës?

Kurbat e indiferencës kanë pjerrësi negative Veshje Kurbat e indiferencës duhet të kalojnë në këto hapësira: kanë pjerrësi negative Më shumë të preferuara se A Më pak të preferuara se A Ushqim

Kurbat e indiferencës nuk mund të ndërpriten veshje B • • A U2 C U1 ushqim

Kurbat e indiferencës nuk mund të jenë Veshje Kurbat e indiferencës nuk mund të jenë të “plota” Shporta A dhe shporta B nuk mund të jenë në kurbë të njejtë të indiferencës B • • A Ushqim

Norma marxhinale e zëvendësimit (MRS) y Pjerrësia A=-5 A MRS zbritëse B Pjerrësia C=-2 C x

x y MRS rritëse U2 U1 A është gjithmonë MRS zbritëse? Drejtimi i preferencave konkave • Po MRS konstante? • U1

Funksione dobie të veçanta Preferencat Cobb-Douglas Zëvendësuesit e plotë Bashkëplotësuesit e plotë Preferencat pothuajse lineare

Zëvendësuesit e plotë y Normë të pandryshueshme Funksioni i dobisë është U=ax+by Pjerrësia = -1 MRS konstante Po nëse funksioni i dobisë është U=x+2y, sa është pjerrësia? x

Bashkëplotësuesit e plotë raport të pandryshueshëm Funksioni i dobisë: U = A min (x, y) A është konstant pozitive. M • G 1 2 3 3 2 1 U = 10 min (x, y) U1=10, U2=20, U3=30 U3 H Sa është dobia në pikën H dhe G? U2 U1 D MRSx,y është 0 apo infinit apo i padefinuar (këndi)

Preferencat pothuajse lineare Funksioni i dobisë U = v(x) + Ay A është konstant pozitive. y Linear për y, por jo linear për x Efekti i të ardhurave zero Pjerrësi e njëjtë • • x

Funksioni i dobisë Cobb-Douglas U = A x y ku:  +  = 1; A, ,  janë konstante pozitive (preferencat e konsumatorëve)  Ax-1 y MUX = MU(x) dhe MU(y) janë pozitive MUY =  Ax y-1   MRS x, y = (y) /(x) A plotësohet kushti “më shumë është më mirë”? Çfarë pjerrësie kanë ? Çfarë është MRS ?

Të diskutohen shembuj të tjerë të preferencave të veçanta (mallrat e padëshiruar, të mirat asnjëanëse, etj.) A plotësohen tri aksiomat e teorisë konsumatore për këto lloj preferencash?

David Besanko, Ronald R. Braeutigam, “Microeconomics, An Integrated Approach”, John Wiley & Sons, Inc., New York, 2002, kapitulli i tretë Hal R. Varian, “Mikroekonomia”, përkthim i botimit të tretë, Onrufi, Tiranë, 2000, kapitulli I tretë dhe i katërt .