بررسی مفاهیم دسترسی آزاد و خودآرشیوی مربوط به درس: مدیریت آرشیو استاد راهنما: آقای دکتر اسدی گردآورنده: اعظم سلیمانی تبار کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی پاییز 92
فهرست مطالب پیشینه ی ایدة دسترسی آزاد به متون علمی تعریف نشر دسترسی آزاد اهداف دسترسی آزاد انواع دسترسی آزاد واسپارگاه (Repository) مجله دسترسی آزاد (Open Access Journal) پيش زمينه ی ظهور مجلات دسترسي آزاد تعریف مجلات دسترسي آزاد ویژگی های مجله های علمی دسترسی آزاد هدف مجلات دسترسي آزاد اهميت مجلات دسترسي آزاد حق مؤلف و مجله دسترسي آزاد تقسيم بندي ناشران مجلات دسترسي آزاد تقسيم بندي مجلات دسترسي آزاد خود- آرشیوی (Self-archiving) برترين آرشيوهای دسترسی آزاد جهانی تعدادی از پایگاه های اطلاعاتی رایگان فارسی ده چالش بزرگ پیش روي مجلات علمي با دسترسي آزاد از دیدگاه پیتر سوبر فهرست منابع
پیشینه ایده ی دسترسی آزاد به متون علمی پیشینه ایدة دسترسی آزاد به متون علمی حتی به پیش از همگانی شدن اینترنت و رشد نشریه های الکترونیکی آزاد برمی گردد. پل گینسپارگ، فیزیکدانِ آزمایشگاه فیزیک لوس آلاموس، در ۱۹۹۱ اقدام به تأسیس یک آرشیو پیوسته از نسخه پیش از چاپ مقاله های فیزیک کرد تا دسترسی فیزیکدانان به مقاله های یکدیگر را تسهیل کند. نشر دسترسي آزاد، به صورتي كه امروزه مي بينيم، در نيمه دوم قرن بيستم شكل گرفت و مراحل مختلفي را طي كرده تا به شكل كنوني درآمده است. در1963 كميته مشورتي رياست جمهوري ايالات متحده آمريكا، به منظور تقويت سيستم ارتباطي در علوم و فناوري پيشنهاداتي ارائه داد.
تعریف نشر دسترسی آزاد اصطلاح دسترسي آزاد يا Open Access در سال 2002 در كنفرانس "ابتكار دسترسي آزاد در بوداپست" ( (Budapest Open Access Initiative مطرح شد .و تمام تأكيد بر ”مؤسسه جامعه باز (Open Society Institute)" بود تا بلكه بتواند با اين ابتكار، مشكل ارتباطات پژوهشي را حل كند. دركنفرانس بوداپست گفته شد: ”منظور از دسترسي آزاد به متون علمي و پژوهشي، دسترس پذيري رايگان اين متون ازطريق اينترنت براي همگان است و هر استفاده كننده اي براي خواندن، انتقال به رايانه شخصي، كپي برداري، توزيع، چاپ، جستجو، و اتصال به منابع تمام متن اين مقالات و استفاده از آنها جهت هر منظور قانوني، مجاز مي باشد و اين كار بدون هرگونه محدوديت مالي، قانوني، و فني به جز محدوديت دسترسي به خود اينترنت ميسر مي باشد.
اهداف دسترسی آزاد 1. فراهم ساختن امکان دسترسی رایگان به نتایج تمامی آثار علمی، داوری و منتشر شده در مجله های تخصصی علمی-پژوهشی برای همگان. 2. به حداکثر رساندن ضریب تأثیرگذاری (Impact Factor) نتایج پژوهش های علمی است . درتوضيح ضريب تأثير گذاري :هرچه ميزان دسترسي به يک مجله بالاتر باشد و مجله در مقياس وسيع تري از طريق اينترنت اشاعه يابد، ميزان استناد به آن مجله بالا رفته و در نتيجه موجب کسب اعتبار و ضريب تأثيرگذاريبيشتري براي آن مجله ميشود، زيرا براي ارزيابي اعتبار مجله ها در سطح بين المللي از معياري مرسوم به ضريب تأثيرگذاري استفاده مي گردد که مبتني بر ميزان استناد به هر مجله است.
انواع دسترسی آزاد واسپارگاه (Repository) یا آرشیو دسترسی آزاد (Open Access Archive) مجله دسترسی آزاد (Open Access Journal) خود- آرشیوی (Self- Archiving)
واسپارگاه (Repository) واسپارگاه (آرشیو یا مخزن) مکانی است برای ذخیره و نگهداری از آثار علمی (کتاب الکترونیکی، مقاله مجله، مقاله کنفرانس، گزارش، پایان نامه، پیش نویس مقاله ها پیش از انتشار، ...) در یک حوزه علمی خاص در سطح ملی یا بین المللی. انواع واسپارگاه واسپارگاه موضوعي که در يک حوزة خاص کاربرد دارد. مانند ”آرشیو دسترسی آزاد در حوزه ی کتابداری (E-LIS) ” و «arXiv» در حوزة فيزيک . واسپارگاه سازماني كه آثار علمي يک سازمان ويژه مثل یک دانشگاه را گردآوري، سازماندهي و توزيع ميکند مانند: واسپارگاه دانشگاه «کلگري» در کانادا.
مجله دسترسی آزاد (Open Access Journal اهميت مجلات به ويژه مجلات الكترونيكي در ارتباطات علمي امروزه مجلات مهمترين ابزارهاي اطلاع رساني و شاخص مورد قبول از رشد دانش در جهان به شمار مي روند. امتيازها و ويژگي هايي كه نشر الكترونيكي در مقايسه با نشر چاپي دارد، بسياري از ناشران مجلات در موضوعات و سطوح مختلف را بر آن داشته كه به سوي انتشار الكترونيكي منابع اطلاعاتي خود حركت كنند. نكته ی قابل توجه در رابطه با مجلات الكترونيكي غير رايگان اين است كه با وجود قابليت هاي مختلف فناوري الكترونيكي، شاهد كاهش هزينه هاي مربوط به توليد مجلات علمي نيستيم. اين مورد همراه با مشكلات دسترسي به مجلات الكترونيكي، بر دردسرهاي كتابخانه كه از پيش با افزايش قيمت مجلات چاپي مواجه بودند، افزوده و نوعي شرايط بحراني را به وجود آورده است. اين بحران، پيش زمينه ظهور مجلات دسترسي آزاد شده است.
پيش زمينه ی ظهور مجلات دسترسي آزاد مشكل هزينه اشتراك مجلات علمي در كتابخانه هاي دانشگاهي و تخصصي شكاف موجود ميان ميزان منابعي است كه كتابخانه ها توانايي تهيه آنها را داشته و ميزان منابعي است كه پژوهشگران به آنها نياز دارند. تأثير منفي استفاده از پديدة كشش قيمت توسط ناشران تجاري است كه با آگاهي از اجبار تهيه مجلات خاص توسط دانشگاه ها، قيمت هاي مطلوب خود را براي خريداران تحميل ميكنند. نتايج تحقيقات انجمن كتابخانههاي پژوهشي آمريكا (ARL) نشان ميدهد در فاصلة سال هاي 1986 تا 2003، 260% به اعتبار اختصاص يافته براي تهيه نشريات در كتابخانه ها افزوده شده است، در حالي كه از تعداد نشريات خريداري شده تا سال 2001، 5% كاسته شده است. یعنی با وجود افزایش هزینه ی تهیه نشریات، به دلیل افزایش قیمت ها میزان تهیه آن ها کاهش یافته است.
عواملي که به اين بحران دامن زده را ميتوان به طور مختصر در سه گروه زير ارائه نمود: الف) عوامل ناشي از سياست هاي ناشران ب) عوامل مربوط به كتابخانه ج) عوامل مربوط به خوانندگان بحران مطرح شده در دسترسي سريع، ساده و ارزان به اطلاعات علمي، به ايجاد مشكلاتي براي گروه هاي مختلف منجر گرديده است كه عبارتند از: مؤلفان خوانندگان كتابداران سرمايه گذاران آموزشي و پژوهشي
تعریف مجلات دسترسي آزاد اين مجلات الكترونيكي، رايگان، دائمي و از هرگونه محدوديت قانوني ناشي از مالكيت معنوي و حق مؤلف آزاد هستند (نسخة چاپي اين منابع، اختياري و با پرداخت هزينه است). توسط مؤسسات غيرانتفاعي (مثل Public Library of Science , PLoS) يا مؤسسات انتفاعي (مثل Bio Med Central) منتشر ميشوند. راهنماي مجلات دسترسي آزاد ””Directory of Open Access Journal (DOAJ)، مجله ی دسترسي آزاد را مجله اي تعريف مي كند كه «براي انتشار، از الگويي استفاده مي كند كه در آن هيچ هزينه اي از خواننده دريافت نمي شود و خواننده از حق خواندن، چاپ كردن، انتقال فايل، كپي، جستجو، ارسال به ديگران و پيوند دادن به آن برخوردار است». خواسته ی اصلي محققان، دسترسي به نتايج تحقيقات علمي است كه معمولاً در مجلات علمي پژوهشي چاپ شود.
ویژگی های مجله های علمی دسترسی آزاد ▪ دارای دسترسی نامحدود پیوسته روی اینترنت هستند. ▪ خواننده از حق خواندن، چاپ کردن، بارگذاری کردن، ارسال به دیگران و پیوند دادن به آنها برخوردار است. ▪ برخلاف نشریه های دیگر که مؤلف معمولاً پیش از نشر مقاله با امضای موافقتنامه ای بخش زیادی از حقوق خود را به ناشر منتقل می کند؛ در مجله های دسترسی آزاد، مؤلف معمولاً صاحب حقوق خود باقی می ماند. ▪ پذیرش مقاله ها برای نشر در این مجله ها منوط به تأیید چند داور و گذراندن فرایند بررسی تخصصی است.
اهميت مجلات دسترسي آزاد هدف مجلات دسترسي آزاد هدف اين مجلات، مقابله يا جايگزين شدن با مجلات غير دسترسي آزاد، حل مسائل مالي كتابخانه ها، فراهم آوري دسترسي براي استادان، دانشجويان و عموم و فراهم آوري دسترسي براي كشورهاي در حال توسعه (حداقل تاكنون ...) نيست؛ بلكه هدف، افزايش تأثير تحقيق از طريق افزايش دسترسي به نتايج تحقيق مي باشد. اهميت مجلات دسترسي آزاد كند شدن فرايند چاپ و توزيع، فرايند داوري، افزايش قيمت، قطع اشتراك، بحران حق مؤلف و مسائلي از اين قبيل، روند ارتباطات و انتشارات علمي را دچار مشكل كرده است. در واقع، دو بحران اساسي و كمرشكن در ارتباط هاي علمي، يعني بحران قيمت و بحران اجازه، هرگونه ترديدي را در مورد اهميت حضور مجلات دسترسي آزاد از بين ميبرند.
حق مؤلف و مجله دسترسي آزاد مجله دسترسي آزاد به نويسندگان اجازه مي دهد حق مؤلف اثر را براي خود حفظ و يا از آنها ميخواهد حق مؤلف را به ناشر منتقل كنند. در هر دو مورد، حافظان حق مؤلف نسبت به دسترسي آزاد به آثار منتشر شده، موافقند. هنگامي كه مؤلف، صاحب حق مؤلف مي گردد، دسترسي آزاد را با ارائه ی يك مجوز به ناشر مبني بر اجازه ی دسترسي آزاد، ضمانت مي كند. نويسندگان و دارندگان حق تأليف، اختيار هميشگي و قطعي دسترسي به اثر و نيز تكثير، استفاده، توزيع، انتقال و نمايش آن اثر به ديگران و توليد و گسترش اقتباس هايي از آن به هر شكل ديجيتال براي مقاصد مجاز را به همة خوانندگان واگذار مي كنند؛ مشروط بر آن كه اين استفاده و توزيع با استناد كامل به نام پديدآورندگان باشد. (همچنين، خوانندگان مي توانند تعداد محدودي نسخه چاپي آن اثر را براي استفاده شخصي تكثير نمايند.)
تقسيم بندي ناشران مجلات دسترسي آزاد «بيلي» ناشران مجلات دسترسي را به سه دسته تقسيم مي كند، كه عبارتند از: ناشران خالق مجلات دسترسي آزاد با شروع انتشار مجلات دسترسي آزاد توسط Bio Med Central در سال 2000، گونه ی جديدي از مجله به وجود آمده است. ناشراني كه مسئوليت نشر چنين مجلاتي را بر عهده دارند، ناشران خالق مجلات دسترسي آزاد ناميده مي شوند. به مؤلفان اجازه مي دهند تا صاحب امتياز اصلي اثر خود باقي بمانند و از راهبردهاي مالي متفاوتي مانند پرداخت هزينة نشر توسط نويسنده، تبليغات و ... بهره مي برند. ناشران سنتي با گسترش جنبش دسترسي آزاد، اخيراً برخي ناشران غيرانتفاعي و تجاري سنتي، شروع به تجربه ی نشر دسترسي آزاد يا تأسيس برنامه هاي اجراي دسترسي آزاد كرده اند. در صورت موافقت نويسنده مبني بر انتشار اثر به صورت دسترسي آزاد، اثر به هر دو شكل چاپي و ديجيتالي منتشر مي شود. با اجراي اين عمل، اين ناشر، قيمت اشتراك مجلات خود را تعديل مي بخشد. ناشران غير سنتي اواخر دهة 1980 و اوايل دهة 1990، اينترنت چنان گسترش يافت كه متخصصان با استفاده از زيرساخت بنيادين موجود، داوطلبانه اقدام به نشر مجلات ديجيتالي نمودند.
تقسيم بندي مجلات دسترسي آزاد بر اساس تعریف ایفلا ايفلا در تعريف مجلات دسترسي آزاد، آنها را به دو دسته تقسيم مي كند: الف) مجلاتي كه فقط به شكل الكترونيكي منتشرمی شوند. ب) مجلاتي كه به دو شكل چاپي و الكترونيكي منتشر مي شوند. بر اساس عملکرد الف) مجلات دسترسي آزاد با تأخير شماري از ناشران شماره هاي قبلي مجلات خود را بعد از مدت كوتاهي به صورت رايگان دسترس پذير مي نمايند. ب) مجلات دسترسي نيمه آزاد برخي از ناشران به طور معمول مقاله هاي مهم و جالب خود را به صورت رايگان دسترس پذير مينمايند؛ و آن را يك روش عالي براي جذب خوانندگان بيشتر(و البته سود بيشتر) مي دانند. آنها به نويسندگان پيشنهاد مي كنند براي دسترس پذيري اثرشان به صورت رايگان مبلغي را پرداخت نمايند ج) مجلات دسترسي آزاد اين گونه مجلات از همان ابتدا به صورت الكترونيكي و رايگان منتشر می شوند.مؤسساتي كه نقش اصلي را در انتشار، توزيع و اعتبار بخشيدن به مجلات دسترسي آزاد ايفا مي كنند، عبارتند از: Public Library of Sciences (PLoS)/Bio Med central / Pub Med central (Bailey, 2006)
مجلات دسترسي آزاد، كيفيت و استانداردها كيفيت مجلات علمي تابع كيفيت عمل ويراستاران آنها، دامنه ی ويرايش و داوري است. مجلات دسترسي آزاد نيز مي تواند دقيقاً داراي همان استانداردهاي كيفي مجلات بدون دسترسي آزاد باشد، زيرا فرايند داوري به محمل انتشار و نوع تأمين بودجه مجله ارتباطي ندارد. در جنبش دسترسي آزاد بوداپست بيان شده است كه مجلات دسترسي آزاد بايد از داوري به عنوان مكانيسم كنترل كيفيت بهره گيرند. برخي مجلات با كيفيت بالايي نيز هستند كه تا حدودي از داوري به عنوان مكانيسم كنترل كيفيت استفاده مينمايند. (يك نمونه از چنين مجلاتی عبارت است از: D-lib Magazin)
راه هاي تأمين هزينه ی مجلات دسترسي آزاد راه هاي تأمين هزينه ی مجلات دسترسي آزاد مجلات دسترسي آزاد واقعاً رايگان نيستند، تنها به طور رايگان در اختيار خوانندگان قرار ميگيرند. در كل، مجله دسترسي آزاد براي این مسائل، به پرداخت هزينه نياز ندارد: ـ چاپ ـ مديريت حقوق ديجيتال (كنترل دسترسي، مانند: تشخيص كاربران قانوني از غير قانوني، مسدود كردن دسترسي و ...) ـ مديريت اشتراك (درخواست، پيگيري، تجديد اشتراك) ـ فرايند هزينه ها (مذاكره، جمع آوري هزينه ی اشتراك) ـ اجازه نامه (طرح، مذاكره، اجرا) ـ بازاريابي و مسائلي از اين قبيل ... راه هاي تأمين هزينة مجلات دسترسي آزاد را مي توان به موارد زير خلاصه كرد: ـ پرداخت مستقيم هزينة تاليف، يا بخشي از هزينة تأليف توسط نويسنده (47% از ناشران از اين شيوه استفاده مي كنند). ـ در آمدهاي جانبي (مثل درج آگهي هاي تبليغاتي) ـ حق عضويت ـ پرداخت مستقيم هزينه تأليف، يا بخشي از هزينه تأليف از محل كمك هاي سازمان هاي مالي پشتيبان و حمايت كننده دسترسي آزاد ـ يارانه هاي سازماني (مانند پرداخت حقوق اعضاي تحريريه از طرف انجمن يا مؤسسه ی پژوهشي) ـ ايجاد در آمد براساس خدمات افزوده ( مانند خدمات آگاهي رساني جاري يا مجله چاپي)
خود- آرشیوی (Self-Archiving) خود- آرشيوي مفهوم گسترده اي است به معناي انتشار يك اثر توسط خود نويسنده و يا تهيه كننده آن از طريق يك وب سايت قابل دسترس براي عموم كه در اين حالت هيچ ناشر يا واسطه ديگري نيز دخالت نداشته باشد . از نظر سوان و براون فعالیتی است که به واسطه ی آن مولف این امکان را دارد که مقاله اش (چا÷ شده یا داوری شده) را به گونه ای دسترس پذیر سازد. در عمل، معنی آن قرار دادن فایل (نسخه ی نهایی مولفان از مقالات پس از داوری) در یک مخزن یا آرشیو دسترسی آزاد یا وب سایت شخصی است که با انجام چنین فعالیتی نویسندگان در چرخه ی ارتباطات علمی غیررسمی قرار می گیرند. در عمل، معنی آن قرار دادن فایل (نسخه ی نهایی مولفان از مقالات پس از داوری) در یک مخزن یا آرشیو دسترسی آزاد یا وب سایت شخصی است که با انجام چنین فعالیتی نویسندگان در چرخه ی ارتباطات علمی غیررسمی قرار می گیرند.
... استيون هارناد از خودآرشيوي به عنوان مسير سبز دسترسي آزاد ياد مي كند . زماني كه مؤلفان مقالاتشان را به صورت رايگان در قالب ديجيتال و از طريق اينترنت دسترس پذير مي سازند، گفته مي شود كه به عمل خود- آرشيوي دست زده اند. داد و ستد آثار پيش از چاپ ميان مؤلفان، به ويژه مؤلفان حوزه علوم، داراي تاريخي طولاني است و قبل از وب از طريق سرويس پستي، فاكس، پست الكترونيك، سرورهاي پروتكل انتقال فايل، سرورهاي گوفر، و ديگر ابزارها صورت مي گرفت.
برترين آرشيوهای دسترسی آزاد جهانی آرشیو دسترسی آزاد علوم اطلاع رسانی و دکومانتاسیون (پایان نامه های On-Line فرانسه) Casic آرشیو دسترسی آزاد کتابداری و اطلاع رسانی (E-LIS) آرشیو دسترسی آزاد در حوزه ی فیزیک arXiv آرشیو دسترسی آزاد کتابداری و اطلاع رسانی (E-LIS) یک آرشیو یا واسپارگاه بینالمللی تخصصی در حوزه کتابداری و اطلاعرسانی است که آثار علمی (کتاب الکترونیکی، مقاله مجله، مقاله کنفرانس، گزارش، پایاننامه، پیشنویس مقالهها پیش از انتشار، ...) در حوزه کتابداری به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، فارسی، یونانی و غیره را گردآوری میکند و در اختیار جامعه بینالمللی قرار میدهد تا به توسعه علوم کتابداری و اطلاعرسانی کمک کرده و از انجام کارهای تکراری جلوگیری شود. در حال حاضر بیش از ۳۵۰۰ مقاله در این واسپارگاه به صورت متن کامل قابل دسترس هستند. اعضای هیأت مدیره و ویراستاران این واسپارگاه موافقت کردند که زبان فارسی نیز به مجموعه زبان های این واسپارگاه اضافه شود تا مقالههای علمی فارسی زبان که دارای چکیده انگلیسی هستند در این واسپارگاه ذخیره و نگهداری شود و امکان دسترسی به چکیده انگلیسی مقالههای پژوهشی نوشته شده توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی ایران برای جامعه جهانی و کتابداران ایرانی فراهم شود.
آرشیو دسترسی آزاد علوم اطلاع رسانی و دکومانتاسیون (پایان نامه های On-Line فرانسه) Casic در سال 2002 رساله ای توسط دو دانشجو در باره "آرشیو دسترسی آزاد به منابع حوزه علوم اطلاع رسانی و دکومانتاسیون" در دانشگاه شهر نیس، فرانسه انجام شد و بعد از تحقیق و طی مراحل تئوری این طرح به اجرا در آمد و در حال حاضر رفته رفته بر تعداد تحقیقات و تالیفات که دانشجویان، اساتید و محققان به منظور استفاده عموم در این پایگاه قرار می دهند، افزوده می شود. وجود قابلیت جستجوی منابع و همچنین استفاده و دانلود آنها از جمله امکانات آن است. به وسیله ابزاری از این دست، محققان حوزه اطلاع رسانی سعی در اشاعه اطلاعات و سهولت دسترسی به اطلاعات را دارند، چرا که پایان نامه هایی که سه تا پنج سال برای به پایان رساندن آنها زمان صرف شده استحقاق خاک خوردن در کتابخانه ها را ندارند و همچنین از جمله منابعی هستند که از ارزش اطلاعاتی بالائی برخوردارند. ایجاد پایگاه مشابهی برای پایان نامه های حوزه علوم اطلاع رسانی، ارتباطات و کتابداری به زبان فارسی و در ایران پیشنهاد می شود.
آرشیو دسترسی آزاد در حوزه ی فیزیک arXiv آدرس: Http://arxive. Org پوشش موضوعي: يك آرشيو دسترسي آزاد حاوي پيش از چاپ و پس از چاپ مقاله هاي علمي در حوزه هاي فيزيك ، رياضيات ، علوم غيرخطي، علوم كامپيوتر، زيست شناسي و آمار مي باشد. پوشش زماني: 1996- نوع اطلاعات: اطلاعات کتابشناختي+چکيده+تمام متن تعداد رکورد: 584760 رکورد. تهيه کنندگان: دانشگاه کرنل و بنياد ملي علوم National Science Foundation
معرفی وب یک نظام انتشار و اشاعه اطلاعات به صورت دسترسی آزاد است. در واقع، آغاز پیدایش دسترسی آزاد به اوايل دهه 1990 و پیدایش وب بر می گردد. پاول گینسپارگ (Paul Ginsparg)، فیزیکدانی در لابراتواری در لوس الاووس، اولین آرشیو دسترسی آزاد (arXiv) را در آگوست سال 1991 به منظور جمع آوری انتشارات حوزه فیزیک بنیانگذاری کرد. (نوروزي، 1387) arXiv يك آرشيو دسترسي آزاد حاوي پيش از چاپ و پس از چاپ مقاله هاي علمي در حوزه هاي فيزيك ، رياضيات ، علوم غيرخطي، علوم كامپيوتر، زيست شناسي و آمار مي باشد. محتويات آن با استانداردهاي دانشگاه كرنل مطابقت دارد. arXiv توسط دانشگاه كرنل توليد، که يك موسسه آموزشي غيرانتفاعي خصوصي است، به كار انداخته شده و سرمايه گذاري شده است و تا حدودی توسط National Science Foundation (بنياد ملي علوم) مورد پشتوانه مالي قرار مي گيرد.
دسترسی باز به 478477e- print را حمایت می کند و در ابتکار آرشیو باز OAI (Open Archives Initiative) همکاری دارد. استناد به arXiv از طریق نمایه های استنادی نسل وب و به ویژه نمایه های استنادی دسترسی آزاد مانند پژوهشگر گوگل (Google Scholar) می توان میزان استناد به یک مجله دسترسی آزاد یا میزان استناد به یک واسپارگاه سازمانی یا واسپارگاه موضوعی را به راحتی ارزیابی کرد و پُراستنادترین مقاله های یک مجله دسترسی آزاد یا یک واسپارگاه را شناسایی کرد. برای نمونه، یک جستجوی ساده در پژوهشگر گوگل (Google Scholar) نشان می دهد که برخی از مقاله های واسپارگاه (arXiv) در حوزه فيزيک 4600 بار مورد استناد قرار گرفته است. دستور جستجو به شرح روبرو است: site:arXiv.org نحوه ی دسترسی برای جستجو از طریق آن آدرس http://arxiv.org را وارد نمایید. توجه: اين پايگاه همانطور كه اشاره شد به صورت رايگان و دسترسي آزاد مي باشد و كاربران مي توانند از هر مكاني به اينترنت متصل شوند و در اين پايگاه جستجو نمايند.
جستجوی پیشرفته شما مي توانيد يكي از زمينه هاي موضوعي يا تمام آنها را انتخاب نماييد. براي محدود كردن جستجوي خود مي توانيد در قسمت Select years to search جستجوي خود را به دوره زماني خاصي محدود نماييد. عبارت مورد جستجوي خود را در يكي از باكس هاي جستجو يا هر سه آن وارد نماييد. يكي از فيلدهاي Author (نويسنده), Title (عنوان), Abstract (چكيده), Report no. (شماره گزارش), Identifier , Subject class (رده موضوعي), Journal ref (منابع مقاله), comment (توضيح), Full records (تمام ركورد). تعداد نتايجي كه در هر صفحه نمايش مي دهد را مي توانيد 10, 25, 50 يا 100 را انتخاب نماييد. براي انجام جستجو بر روي گزينه ي Do search كليك نماييد. عملگرها به کار بردن قوانین بولی در جستجو 'AND', 'AND NOT', and 'OR‘ Meta characters به طور عمومی کاراکترهای غیر الفبایی نمایه نمی شوند و و قابل جستجو نمی باشند. و کاراکترهایی مانند (, ) و (=) قابل جستجو نمی باشند. کاراکتر ^ و ... و {,} و + و and در اینجا نمایه می شوند. برای مثال جستجو برای K^+ or nu…e انجام می شود.
Wild card truncation در همه جا می توان از علامت ستاره * برای بریده نویسی استفاده نمود. Exact phrases برای آن می توانید از دو علامت گیومه (") استفاده نمایید. Hyphenated terms اصطلاحاتی که با خط تیره به هم وصل می شوند. از بیشتر عبارت ها پاک خواهند (domain-wall® domain wall) به دلیل این است که به کار بردن خط تیره اغلب ثبات ندارد. خط تیره ها ازآرشیو نام های e-print همچنین علامتی که نتیجه آن منحصر به فرد باشد مثلا c-theorem علامت باقی می ماند و جستجو پذیر خواهد بود. جستجوي متن كامل يكي از خدمات آزمايشي مي باشد كه ممكن است كمتر از جستجوي معمولي نمایش داده شود. در منوي كشويي مقابل in مي توانيد زمينه موضوعي را كه مي خواهيد انتخاب نماييد. عملگر OR تنها عملگري است كه در جستجو در اين بخش به كار ببريد.
Catch up این گزینه به معنی "ربودن" می باشد و از طريق آن شما امكان مشخص كردن آرشيو (archive)، دسترسي به مقالاتي در دو سال اخير (change since)، امكان ديدن نتايج با چكيده يا بدون چکیده از طريق گزينه (view result) وجود دارد. در واقع به عنوان يك ميانجي براي دسترسي سريعتر به اطلاعات مي باشد. Form interface اين به عنوان يك ميانجي در آرشيوهاي خودكارسازي شده در arxiv مي باشد.
تعدادی از پایگاه های اطلاعاتی رایگان فارسی عنوان سایت آدرس سایت پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی http://www.sid.ir کتابخانه مجازی ایران www.irpdf.com/ کتابخانه مجازی قفسه www.farsiebook.com کتابخانه امید ایران www.irebooks.com مرکز کتابهای الکترونیکی ایران ای- بوک پارس http://www.ebookpars.com مرجع کتابهای ایران (آریا) http://www.aryabooks.com کتابخانه ملی ایران http://www.nlai.ir بزرگترین سایت دانلود کتابهای فارسی http://www.farsibooks.ir مرجع دانلود کتاب الکترونیکی http://www.parsbook.org آریانا ای-بوک http://www.arianaebook.com بزرگترین پایگاه دانلود کتاب فارسی http://www.takbook.com کتابخانه نود وهشتیا http://www.98ia.com دانلود کتاب http://www.downloadbook.org کتابخانه کتابهای الکترونیکی فارسی http://www.parstech.org دانلود کتابهای الکترونیکی فارسی و رایگان http://www.txt.ir
... بانک اطلاعاتي جامع متخصصين ايراني http://www.irexpert.ir کتابخانه مجازی داستانهای فارسی و دانلود ای-بوک www.ketabkhaneh.i8.com/ کتابخانه مجازی فارسی رمانهای بلند و کوتاه http://www.mahshar.com/library کتابهای رایگان فارسی http://www.4soo.net/library.htm کتابخانه مجازی تبرستان http://www.tabarestan.info/book/index.html دانلود انواع کتابهای صوتی http://www.irtanin.com کتابهای الکترونیکی موبایل http://www.ebookmob.com دانلود کتاب موبایل( ایران میت) http://www.iranmeet.com پایگاه دریافت کتابهای آن لاین فارسی http://www.farsibook.blogfa.com مرکز دانلود رایگان کتابهای فارسی http://arsanjan.blogfa.com کتابنمای جهانی http://ketab.blogfa.com بيش از 500هزار مقاله تحليلي و آموزشي http://farspage.com/web/articles
ده چالش بزرگ پیش روي مجلات علمي با دسترسي آزاد از دیدگاه پیتر سوبر چالش شماره يک: مطابقت با معیارها. چالش شماره دو: دسترسی چالش شماره سه: کاهش فاصله ها. چالش شماره چھار: ترديدھاي موجود در مورد کیفیت. چالش شماره پنج: ترديدھاي موجود در مورد دوام. چالش شماره شش: ترديدھاي موجود در مورد صداقت. چالش شماره ھفت: ترديدھاي موجود در مورد ھزينه ھاي انتشار. چالش شماره ھشت: ترديدھاي موجود در مورد ماندگاري. چالش شماره نه: ترديدھاي موجود در مورد تغییر مسیر کمک ھاي مالي. چالش شماره ده: ترديدھاي موجود در مورد راھبردھا.
فهرست منابع جمالی مهموئی و حسین وکیلی مفرد و سعید اسدی ) 1385 " مجله هاي علمي دسترسي آزاد و الگوهاي مالي نشر آنها”. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، شماره 34: 11 سعادت، رسول (1387). «مجلات دسترسی آزاد: مفاهیم و کاربردها». فصلنامه کتاب، شماره 85. سیامک، مرضیه (138؟). «مجلات دسترسی آزاد: مسائل، مباحث و نگرانی های مطرح درباره ی آن ها». فصلنامه ی کتابداری و اطلاع رسانی، شماره 2. سوبر، پیتر؛ ترجمه احمدی، محمد (1390). «ده چالش پیش روی ژورنال های با دسترسی آزاد». پورتال جامع علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. منتظر، غلامعلی و وحید خطیبی (1389). "نشریات با دسترسی آزاد: رهیافتی جدید در اشاعه اطلاعات علمی". فصلنامه رهیافت، شماره 47: 12-5 نریمانی، حسین (1390). «پایگاه های اطلاعاتی دسترسی آزاد فارسی و لاتین». بخش اطلاع رسانی کتابخانه مرکزی دانشگاه مازندران. www.getpaper.ir وبلاگ علیرضا نوروزی به آدرس http://eprints.persianblog.ir وبلاگ زهرا بیگدلیhttp://www.bibliographer.blogfa.com "Arxiv" On line Available at http://arxiv.org House of Commons (2004). "Scientific Publications: Free for All? British Government", House of Commons, Science and Technology Committee, Tenth Report of Session 2003-4.[On line]. Available at: http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200304/ cmselect/cmsctech/399/39902.htm http://www.oxfordjournals.org/oxfordopen/