USHT - Fakulteti Ekonomik E-Business Ligjerata 2 USHT - Fakulteti Ekonomik Fisnik Dalipi, MSc

Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve apo interaksioneve B2B (Business-to-Business) – të gjithë pjesmarrësit në EC janë organizata apo kompani. Sot, 85% e EC është B2B B2C (Business-to-Consumer) – Amazon.com, Dell.com. Ky tip i EC quhet edhe e-tailing. B2B2C (Business-to-Business-to-Consumer) – një kompani ofron produkte apo shërbime për një kompani tjetër që e ka klient. Ky klient i ka konsumatorët e vet. Shembull: një kompani A në US që e pagon AOL (America On Line) të iu mundësoj klientëve të kompanisë A Internet shërbime.

Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve apo interaksioneve C2B (Consumer-to-Business) – individët që e përdorin për tu shitur produkte apo shërbime kompanive apo individëve tjerë. Shembull: Priceline.com M-commerce (Mobile Commerce) – transaksionet e EC që kryhen në mjedis wireless (pa tela) B2E (Business-to-Employees) – kemi kur kompania/organizata ua shet produktet apo shërbimet puntorëve të saj (psh: www.maybelline.com) C-commerce (Collaborative Commerce) – kur individe apo grupe komunikojnë apo bashkëpunojnë online. Për shembull kur biznes partnerët në vise të ndryshme dizajnojnë së bashku një produkt (psh Boeing, Dell)

Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve apo interaksioneve C2C (Consumer-to-Consumer) – kur një konsumatorë kryen transaksione me një konsumator tjetër (psh shitja e pronës, veturave, shërbime konsultuese etj) E-Learning – trajnimet apo arsimimi formal i kryer online (psh universitetet virtuale apo E-University) E-Government – kur një entitet (institucion) qeveritar blen apo shet produkte, shërbime apo informacione nga/për kompanitë/organizatat (Mund të jetë G2B apo G2C) Nonbusiness EC – kur institucionet jobiznesore si universitetet, OJQ, organizatat religjioze apo sociale, agjensitë qeveritare e përdorin EC per shkurtimin e shpenzimeve të tyre.

Natyra interdisciplinaere e EC. Rëniet dhe ngritjet EC paraqet një fushë të re me baza të reja studimore teorike dhe shkencore Në zanafillën e EC : Amazon.com, eBay.com, AOL dhe Yahoo!. Që nga viti 2001 Google i tejkalon kompanitë e sipërshënuara dhe akoma mbetet Nr 1 duke iu falenderuar modeleve inovative të EC me reklama/njoftime online. I ka mundur të gjithë konkurentët duke i blerë të njëjtat (si psh DoubleClick për 3.1 miliard dollar)

Rëniet dhe ngritjet e EC Nga viti 1999 shumë EC kompani, sidomos nga B2C dhe B2B bankrotuan (si psh eToys, Xpeditor, MarchFirst, Chemdex.com, Verticalnet.com) Arsyeja e bankrotimit(falimentimit): mungesa financiare, përvoja e dobët me marketingun në mjedis elektronik si dhe menaxhimi i dobët me inventarin dhe distribuimin. Viteve të fundit kemi rritje të efikasitetit/suksesit të EC kompanive si eBay, Google, Yahoo, Cisco, IBM, Intel, Expedia.com, Bluenile.com etj.

Rëniet dhe ngritjet e EC Në 1998 shitblerjet me B2C në US ishin 43 miliard $, Në 2005 shitblerjet me B2C ishin 81 miliard $, 95 miliard $ në 2006 dhe parashikohet që në 2010 të jenë 144 miliard $. Në 2006 shitblerjet me B2B ishin 7 trilion $. Parshihet që më 2010 71% e online përdoruesve do ta përdorin Internetin për shitblerje për dallim nga 65% që ishin në v. 2005.

EC dhe Web 2.0 Termi Web 2.0 për herë të parë përdoret nga O’Reilly Media në 2004 – gjenerata e dytë e internetit Në Web 2.0 njerëzit bashkëpunojnë, shpërndajnë informata online me faqe për rrjeta sociale (Facebook, Twitter, MySpace), wiki (Wikipedia.org), blogjet (ditarët elektronik si blogspot.com). Web 2.0 – platformë nga përdoruesit për përdoruesit. Paraqitje e faqeve dinamike: Library 2.0, Business 2.0, Enterprise 2.0, Government 2.0 etj.

EC dhe Web 2.0

Revolucioni digjital si udhëheqës i EC Ekonomia digjitale – ekonomi e bazuar në teknologjinë digjitale, rrjetat digjitale komunikuese (Internet, Intranet, Extranet), kompjuter, softver, dhe teknologji tjera të informacionit. Ekonomia digjitale njihet edhe si Internet Ekonomia, Ekonomia e Re apo Web Ekonomia. Në Ekonominë e Re, rrjetat dhe komunikimet digjitale formojnë një platform globale mbi të cilën njerëzit dhe organizatat bashkëveprojnë, komunikojnë dhe kërkojnë informacione.

Platforma e Ekonomisë Digjitale Kjo platformë i posedon këto karakteristika: Një tërësi të produkteve të digjitalizuara – databaza, lajme, libra, filma, lojra, këngë, dhe softver – shpërndahen nëpërmjet infrastrukturës digjitale, në çfarëdo kohe në mbarë globin. Konsumatorët dhe kompanitë kryejnë transaksione financiare në mënyrë digjitale me para digjitale Mikroprocesorët bëhen pjesë e pajisjeve shtëpiake apo veturave Dituritë kodifikohen Puna dhe prodhimi organizohen në një mënyrë të re më inovative.

Karakteristikat e revolucionit digjital Globalizimi – komunikime online, tregje online globale Sistemet digjitale Shpejtësia – transaksione në kohë reale me dokumente, produkte dhe shërbime digjitale Mbingarkesa me informacione – kërkimet inteligjente (si Google) Tregjet – po kalojnë online, rritje e konkurencës Modele dhe procese biznesore – biznes modele të reja, Mashtrimet – skema inovative mashtruese nëpërmjet Internetit

Mjedisi biznesor si nxitës i EC Mjedis biznesor më konkurues si pasojë e faktorëve teknologjik, zhvillimeve rapide shkencore . Avancimet teknologjike sjellin deri te sistemet më komplekse. Si pasojë mjedisi biznesor është me këto veti: Më turbulent Më probleme dhe mundësi më të mëdha Konkurencë të fortë Kompanitë nevojitet të marrin vendime më shpesh Më shumë informata dhe njohuri nevojiten për vendimmarrje

Teknologjia e ndryshon mjedisin biznesor Teknologjia ofron: Kanale fleksibile për furnizimin dhe shpërndarjen e prodhimeve dhe shërbimeve Pajisje për krijimin dhe paketimin e përmbajtjeve në disa forma si audio, video etj. Mundësi të reja duke bërë që të zhvillohen veçori të reja që kanë qenë vështirë të realizueshme përpara komercializimit të www.

Konceptet e mjedisit biznesor Çka është? Si do të…? Koncepti biznesor i organizatës definon: Mundësitë në treg Produktet dhe shërbimet e ofruara Dinamika konkuruese Strategjia për të marrë pozitë dominante Opcione strategjike për zgjerimin e biznesit Tërheqim një komunitet të madh dhe lojal? Ofrojmë vlera për të gjithë antarët e komunitetit? Vendosim çmimet për miratim të shpejtë në komunitet? Të bëhemi #1 ose #2? Ndërtojmë bariera për hyrje? Gjenerojmë rrjedha të shumëfishta me të ardhura? Menaxhojmë riskun dhe zhvillimin/rritjen?

Korniza e E-Governance (E-Qeverisjes) E-Qeverisja ka të bëjë me dy gjëra: Dhënia e vlerave për biznesin i cili drejtohet nga ekuivalentimi strategjik me IT Zvogëlimin e rrezikut dhe matjen e performancës Dhënia e vlerave Ekuivalentimi Strategjik Vlera e aksionerëve Menaxhimi i Riskut Matja e Performancës

Ekuivalentimi Strategjik Harmonizimi i IT investimeve me objektivat strategjike biznesore Ekuivalentimi i IT me biznesin i përfshin Integrimin Strategjik ndërmjet organizimit të ardhshëm të IT dhe organizimin e ardhshëm të institucioneve Ekuivalentimi i IT operacioneve me operacionet aktuale të kompanisë Dhënia e vlerave Ekuivalentimi Strategjik Vlera e aksionerëve Menaxhimi i riskut Matja e performancës

Dhënia e vlerave Biznesi ka pritje: Nga IT produktet Nga IT proceset Matja e impaktit të vlerave është më i lehtë në fund të hierarhisë se sa në maje të saj. Rritje e të ardhurave Kthimi i investimeve Të ardhura për puntor Koha për sjelljen e produktit të ri në treg Shitje nga produkti i ri Kualiteti i shërbimit Koha e implementimit të aplikacionit të ri Kostoja e implementimit Infrastruktura aktuale Kostoja e transaksioneve Kostoja e hardverit Njësia finansiare e kompanisë Dhënia e vlerave Njësia operacionale e kompanisë Ekuivalentimi Strategjik Vlera e aksionerëve Menaxhimi i riskut IT Menaxhimi Menaxhimi biznesor Njësia për IT aplikacione Matja e performancës Infrastruktura e përgjitshme për IT

Menaxhimi i riskut Bordi i kompanisë e menaxhon riskun duke: Krijuar transparencë për rreziqet eventuale duke ndërtuar polisa kundër riskut Qenë të vetëdijshëm se përgjegjësia bien për bordin, kështu që tu komunikohet çdo gjë që çon deri në rrezik Sistemi i kontrollit të brendshëm krijon efiçencë të kostos Konsideruar se menaxhimi transparent i riskut krijon përparësi në konkurencë Insistuar se menaxhimi i riskut ëstë i përfshirë në operacionet e kompanisë, duke u përgjigjur shpejtë ndaj ndryshimeve dhe të raportohet në nivelin adekuat të kompanisë (çka të raportohet, kur, ku, si) Dhënia e vlerave Ekuivalentimi Strategjik Vlera e aksionerëve Menaxhimi i riskut Matja e performancës

Menaxhimi i performancës Informacion Financa Dhënia e vlerave Numri i palëve të Involvuara/klientë Kostoja për Palët e involvuara/klientëve Efiçenca e kostos e procesit Vlera për punëtor Ekuivalentimi Strategjik Vlera e aksionerëve Menaxhimi i riskut Palët e involvuara Procesi Matja e performancës Niveli i shërbimit të dhënë Kënaqja e klientëve ekzistues Numri i fituar i klientëve të rinj Numri i kanaleve për dhënien e shërbimeve të reja Sistemet aktuale dhe shërbimet Zhvillimet e buxhetit Koha e përgjigjes Sasia e gabimeve Për menaxhimin e performancës të kompanisë përdoren Balanced Scorecards që bëjnë përkthimin e strategjisë në aksione për të arritur qëllime me sistemin e menaxhimit të performancës. Maten relacionet e aseteve të bazuar në dituri në kohën e informacionit si psh: fokusi i konsumatorit, efikasiteti i proceseve si dhe aftëseia për të mësuar dhe zhvilluar. Produktiviteti dhe Morali i stafit Numri i stafit të Trajnuar me teknologjinë e re Vlera për punëtor Mundësi më të madhe Për qasje në sistemet e diturive Mësimi

Thank You! PYETJE???