روش های نوین برنامه ریزی با رویکرد منطقه ای علی حاج محمد حسینی مدیریت شهری برنامه ریزی منطقه ای، دکتر وردی نژاد

اهداف برنامه ریزی منطقه ای مدیریت توسعه منطقه: به کدام طرف رشد کنیم؟ حفظ منابع طبیعی و محیط زیست: به کدام طرف رشد نکنیم؟ حمایت از رشد با ایجاد زیرساختهای لازم طراحی برای حفظ و بهبود خصیصه ها و کیفیت جامعه مدیریت رشد برای پیشبرد برابری اجتماعی و اقتصادی از همه مهمتر: ایجاد توسعه پایدار از کتاب managing growth in america’s community Sustainable development

توسعه پایدار الگوی توسعه با استفاده از منابع طوری که: نیازهای انسان برآورده شود. حفظ محیط زیست و منابع آن نسل های آینده هم بتوانند نیازهای خود را برآورده کنند. توسعه پایدار منطقه ای، نیاز به برنامه ریزی پایدار دارد. مجموعه ای از ابزارها برای برنامه ریزی پایدار وجود دارد. چه مجموعه ابزارهایی، چرا؟ چگونه به کار بردن این ابزارها؟

تحقیقات انجام شده روی برنامه ریزی پایدار منطقه ای آزمون پیشرفته توسعه پایدار Sustainability A-Test (http://ivm5.ivm.vu.nl/sat/) روش ها و ابزارهای یکپارچه ارزیابی پایداری matisse-project Methods and Tools for Integrated Sustainability Assessment http://www.matisse-project.net/ تحقیقات اتحادیه اروپا از 2004 تا 2006 (Nilsson, Swartling) تحقیقات اتحادیه اروپا از 2005 تا 2007. (Nilsson, Swartling, Nykvist) ایجاد بیش از 36 ابزار مختلف برای ارزیابی و برنامه ریزی پایدار.

بخش های A-Test چهارچوب های ارزیابی (Assessment Frameworks) ابزارهای مشارکتی (Participatory Tools) ابزارهای سناریو (Scenario Tools) ابزارهای تجزیه و تحلیل چند شرطی (Multi Criteria Analysis Tools) مدل های تجزیه و تحلیل هزینه/منفعت و هزینه/اثرگذاری (Cost-benefit and cost-effectiveness analysis tools ) مجموعه شاخص ها، تجزیه و تحلیل های فیزیکی و ابزارهای حسابرسی (Accounting tools, physical analysis tools and indicator sets ) مدلها (Models)

چهارچوب های ارزیابی EU Impact Assessment system Environmental impact assessment Strategic environmental assessment Integrated Sustainability Assessment / Transition Management

ابزارهای مشارکتی بر مبنای IT سنتی Electronic focus groups TIDDD Consensus conference Repertory grid technique Interactive backcasting Focus group Delphi Survey In-depth interviews Citizen`s Jury

ابزارهای سناریو Trends Cross Impact Relevance trees and morphologic analysis Modeling, simulating, training Interactive brainstorming Scenario workshops Intergrated foresight management model Ranking method

ابزارهای تجزیه و تحلیل چند شرطی با اثر جبران کنندگی (Compensatory) Multi-attribute value theory Weighted Summation Analytic hierarchy process با اثر شبه جبران کنندگی (Semi Compensatory) PROMETHEE NAIADE REGIME بدون اثر جبران کنندگی (Non Compensatory) Dominance method

ابزارهای تجزیه و تحلیل هزینه/منفعت و هزینه بازدهی Travel costs Cost of illness Averting expenditures Conjoint choice questions Cost-effectiveness analysis Market methods Contingent behavior Contingent valuation Hedonic pricing

ابزارهای حسابرسی، تحلیل فیزیکی و مجموعه شاخص ها Measure of economic welfare Sustainable national income Index of sustainable economic welfare NAMEA Genuine savings ابزارهای تجزیه و تحلیل فیزیکی Ecological footprint Economy-wide MFA Global land use accounting Lifecycle assessment مجموعه شاخص ها Indicator sets for assessments

مدل ها خانواده مدلهای اجتماعی/اقتصادی (Socio-Economic) General economy models Demographic models Partial economic models Public health models خانواده مدل های بیوفیزیکی (Bio-Phisical) Climate models Hydrology models Biogeochemistry models خانواده مدل های یکپارچه (Integrated) Land use models Integrated assessment models Qualitative system analysis models Scenario building and planning tools

ابزارهای A-Test با توضیحات آن

مدل های برنامه ریزی استراتژیک برنامه ریزی منطقه ای یکی از انواع برنامه ریزی استراتژیک است. مدل های برنامه ریزی استراتژیک در آن بکار می رود. ما مدل های برنامه ریزی استراتژیک را به عنوان پایه مدل های برنامه ریزی منطقه ای بررسی می کنیم.

مدل یک : مدل ساده (Basic) برای سازمانهای کوچک، گرفتار، بدون تجربه قبلی برنامه ریزی. مشخص کردن ماموریت (Mission Statement). مشخص کردن اهداف (Goal) که برای رسیدن به ماموریت لازم است. مشخص کردن تقریب ها (Approach) و استراتژی هایی که برای رسیدن به هر هدف لازم است. مشخص کردن هر طرح عملیاتی (Action Plan) که برای رسیدن به هر استراتژی و تقریب لازم است. نظارت و به روز آوری طرح (Plan). همه مدل ها از http://managementhelp.org/plan_dec/str_plan/models.htm

مدل دو: برنامه ریزی بر مبنای مسئله (Issue Based) معمولا بعد از تجربه کردن مدل ساده. تحلیل SWOT: نقاط قوت/نقاط ضعف/فرصتها/تهدیدها. تحلیل استراتژیک برای شناسایی اولویت و اهمیت هرکدام از اهداف. طراحی استراتژی های اصلی (Major) برای رسیدن به اهداف. بازطراحی/بهبود چشم انداز، ماموریت و ارزشها. (می شود در مرحله اول هم انجام داد) مشخص کردن طرح عملیاتی هر استراتژی.(اهداف، نیازها، نقش ها و مسئولیت ها) مستندسازی موارد بالا. توسعه طرح عملیاتی یک ساله، تامین بودجه برای آن و اجرای آن در سال اول. مراقبت، بازبینی و بازطراحی تمام مراحل بالا بر اساس نتایج حاصله از برنامه یک ساله

مدل سه: مدل تطبیقی (Alignment) اطمینان از تطابق بین ماموریت های سازمان و منابع آن. مناسب برای تنظیم دقیق استراتژی ها، یا کشف اینکه چرا آنها درست کار نمی کنند. مشخص کردن ماموریت ها، برنامه ها، منابع و پشتیبانی های لازم. مشخص کردن اینکه چه چیزی درست کار می کند، و چه چیزی نیاز به تنظیم دارد. مشخص کردن تغییرات و تنظیماتی که باید انجام شود. اضافه کردن این تنظیمات به عنوان استراتژی های جدید.

مدل چهار: مدل بر مبنای سناریو (Scenario) قابل استفاده به همراه سایر مدل ها، برای اطمینان از در نظر گرفته شدن کامل تفکر استراتژیک انتخاب مجموعه ای از نیروهای بیرونی، و تغییراتی که آنها روی موضوع اعمال می کنند، مثل تغییر قوانین، تغییرات جمعیتی. بررسی سوابق و تاریخچه موضوع برای موارد مشابه. مشخص کردن سناریوهای موضوع در مقابل هر حالت( بهترین حالت/بدترین حالت/حالت عادی) معمولا بررسی بدترین حالت، انگیزه کافی برای ایجاد تغییرات را ایجاد می کند. پیشنهاد تغییراتی که باید در طرح داده شود، یا استراتژی های بالقوه ای که باید در مقابل هر تغییر وجود داشته باشد. با بررسی یک مجموعه از نیروها، روند کلی معمولا کشف می شود و به بقیه مسائل هم قابل اعمال است. حالا یک مجموعه از نیروهایی که احتمال بالایی دارند انتخاب می شود و منطقی ترین استراتژی های برخورد با آن مشخص می شود.

معرفی مدل پنج: مدل زنده (Organic) مدل های قبلی معمولا مکانیکی، انعطاف پذیر و خطی. فقط یک حالت علت/معلولی. بررسی محیط و شرایط > مشخص کردن اولویتها > مشخص کردن استراتژی ها برای هر هدف دیدگاه دوم: برنامه ریزی مانند توسعه یک موجود زنده است یک پروسه خودسازمان ده نیازمند مراجعه مداوم به ارزشها به بحث گذاشتن و صحبت کردن در مورد ارزشها بازخورد مداوم از این ارزشها در کل سیستم و پروسه جاری

مدل پنج: مدل ارگانیک، پله به پله مشخص کردن و برشمردن ارزشهای فرهنگی موضوع. با استفاده از تکنیک های story boarding و dialogue. برشمردن چشم انداز (Vision) گروه در مورد موضوع. در یک روند مداوم، هر سه ماهه، صحبت در مورد پروسه هایی که برای رسیدن به چشم انداز لازم است و کارهایی که گروه الان باید در مورد این روندها انجام دهد. گوشزد مداوم به خود و دیگران، برنامه ریزی زنده تمام نمی شود، بلکه یک روند مداوم از یادگیری، شفاف کردن ارزشها و به روزآوری پروسه ها است. باید خیلی خیلی صبور بود. باید بیشتر روی یادگیری تمرکز کرد، تا روی روش.