Informatička pismenost Informacije i komunikacija Zoltan Geller zoltang@ff.uns.ac.rs 2015

Sadržaj Računarske mreže Internet World Wide Web Internet Explorer Preuzimanje sadržaja sa interneta Pretraživanje interneta

Računarske mreže - Osnovni pojmovi - ŠTA JE RAČUNARSKA MREŽA? SISTEM MEĐUSOBNO POVEZANIH RAČUNARA KOJI SU MOGUĆI CILJEVI POVEZIVANJA? KOMUNIKACIJA DELJENJE RESURA (FAJLOVA, PROGRAMA, UREĐAJA – NA PRIMER: ŠTAMPAČI, SKENERI) ... KAKO MOGU BITI RAČUNARI POVEZANI U MREŽI? KABLOVIMA ILI BEŽIČNIM PUTEM

Računarske mreže - Mreža ravnopravnih računara - KOJE SU ZNAČAJNE OSOBINE MREŽE RAVNOPRAVNIH RAČUNARA? SVI RAČUNARI SU RAVNOPRAVNI KORISNICI ODREĐUJU ŠTA ĆE NA SVOJIM RAČUNARIMA PODELITI SA OSTALIMA U MREŽI MALI BROJ RAČUNARA JEDNOSTAVNO UMREŽAVANJE

Računarske mreže - Klijent/Server arhitektura - ŠTA JE SERVER? KLIJENTI SERVERI RAČUNAR KOJI PRUŽA USLUGE DRUGIM RAČUNARIMA (KLIJENTIMA) PREKO MREŽE ŠTA JE KLIJENT? RAČUNAR KOJI KORISTI USLUGE DRUGIH RAČUNARA (SERVERA) PREKO MREŽE

Računarske mreže - Klijentski programi - WEB ČITAČI, PREGLEDAČI (WEB BROWSER) KLIJENTI ELEKTRONSKE POŠTE (EMAIL CLIENT) Internet Explorer Mozilla Firefox Google Chrome Opera Microsoft Outlook Windows Live Mail Mozilla Thunderbird The Bat! KLIJENTI ZA RAZMENU TRENUTNIH PORUKA (CHAT) Skype Viber Windows Live Messenger

Računarske mreže - Osobine servera - ŠTA JE SERVER? KAKO SE ODVIJA KOMUNIKACIJA IZMEĐU SERVERA I KLIJENATA? RAČUNAR KOJI PRUŽA USLUGE DRUGIM RAČUNARIMA (KLIJENTIMA) PREKO MREŽE PREKO RAČUNARSKIH MREŽA KOJE SU BITNE OSOBINE SERVERA? SPECIJALIZOVAN HARDVER VISOKIH PERFORMANSI SPECIJALIZOVAN OPERATIVNI SISTEM ČESTO NIJE POTREBAN RAZVIJEN GRAFIČKI KORISNIČKI INTERFEJS (GUI – Graphical User Interface) MOGUĆNOST MENJANJA KONFIGURACIJE HARDVERA I SOFTVERA BEZ ZAUSTAVLJANJA SISTEMA VISOK NIVO BEZBEDNOSTI I POUZDANOSTI

Računarske mreže - Vrste servera - VRSTA SERVERA ZADATAK VRSTA SERVERA ZADATAK Web server (web) Isporučuje Web stranice Server elektronske pošte (mail) Upravlja isporukom pošte Server baze podataka (database) Pristup bazama podataka Fajl server (file) Pristup deljenim fajlovima Server računarskih igara (game) Omogućava igranje igara Server naziva domena (domain name server) Pretvara adrese zapisane u obliku koji je razumljiv za čoveka u oblik koji se koristi od strane računara.

Računarske mreže - Podela na osnovu veličine - ŠTA JE LAN (Local Area Network)? LOKALNA RAČUNARSKA MREŽA POKRIVA RELATIVNO MALI PROSTOR KANCELARIJA, UČIONICA, ZGRADA ŠTA JE WAN (Wide Area Network)? MREŽA ŠIROKOG PODRUČJA POKRIVA ŠIRE PODRUČJE GRAD, REGION, DRŽAVA MREŽA LAN-OVA

Sadržaj Računarske mreže Internet World Wide Web Internet Explorer Preuzimanje sadržaja sa interneta Pretraživanje interneta

Internet - Osnovni pojmovi - ŠTA JE INTERNET? GLOBALNA RAČUNARSKA MREŽA ŠTA JE BIO PRETHODNIK INTERNETA? ARPANET – PROJEKAT AMERIČKE VLADE ŠTA JE PROTOKOL? SKUP PRAVILA KOJI PROTOKOL SE KORISTI ZA PRENOS PODATAKA NA INTERNETU? TCP/IP PROTOKOL (Transmission Control Protocol / Internet Protocol)

Internet - TCP/IP protokol - ŠTA JE ZADATAK TCP PROTOKOLA? DELI PORUKE NA MANJE PAKETE PAKETI PUTUJU PREKO MREŽE NEZAVISNO OD OSTALIH PAKETA KADA SVI PAKETI STIGNU DO CILJA, SASTAVLJA SE PORUKA ŠTA JE ZADATAK IP PROTOKOLA? DEFINIŠE JEDNOZNAČNO ADRESIRANJE RAČUNARA NA INTERNETU SVAKI RAČUNAR POVEZAN NA INTERNET IMA JEDINSTVENU IP ADRESU KAKO IZGLEDA IP ADRESA? 216.58.209.164

Internet - Naziv domena - PRETVARANJE NAZIVA DOMENA U IP ADRESU POMOĆU SERVERA NAZIVA DOMENA (DNS) ŠTA JE NAZIV DOMENA? SLOVNA OZNAKA KOJA ZAMENJUJE IP ADRESU PRIMER NAZIVA DOMENA www.google.com KAKO DOLAZIMO DO NAZIVA DOMENA NA OSNOVU IP ADRESE? POMOĆU SERVERA NAZIVA DOMENA (DNS – Domain Name Server) ŠTA JE ZADATAK SERVERA NAZIVA DOMENA? DA NAĐE IP ADRESU KOJA ODGOVARA DATOM NAZIVU DOMENA

Internet - Internet provajderi - ŠTA JE ZADATAK INTERNET PROVAJDERA? DAVALAC INTERNET USLUGA (ISP – Internet Service Provider) KOMERCIJALNA ORGANIZACIJA KOJA JE STALNO POVEZANA NA INTERNET I SVOJIM KORISNICIMA NUDI PRISTUP INTERNET SERVISIMA ŠTA UKLJUČUJU INTERNET SERVISI? PRISTUP WEB STRANICAMA ELEKTRONSKA POŠTA RAZMENU TRENUTNIH PORUKA (CHAT) PRENOS FAJLOVA PRENOS GLASA PREKO INTERNETA – TELEFONIRANJE PREKO INTERNETA (VoIP – Voice over IP) – npr. Skype

Sadržaj Računarske mreže Internet World Wide Web Internet Explorer Preuzimanje sadržaja sa interneta Pretraživanje interneta

World Wide Web - Hipertekst 1 - ŠTA JE WORLD WIDE WEB (WEB)? SISTEM MEĐUSOBNO POVEZANIH WEB STRANICA - HIPERTEKSTA Tim Berners-Lee ŠTA JE HIPERTEKST (Hypertext)? DOKUMENT KOJI SADRŽI VEZE (HIPERLINKOVE) PREMA DRUGIM DOKUMENTIMA ŠTA JE JOŠ POTREBNO ZNATI O WEB-U? NAJPOZNATIJI INTERNET SERVIS AUTOR WEB-A JE Tim Berners-Lee NASTAO JE U CERN-U, 1990. GODINE

World Wide Web - Hipertekst 2 - HTML DA LI JE WEB ISTO ŠTO I INTERNET? NE! WEB JE SAMO JEDAN OD SERVISA INTERNETA VRSTA DOKUMENTA: HTML POČETAK DOKUMENTA GLAVA DOKUMENTA ŠTA JE HTML (HyperText Markup Language)? JEZIK ZA OZNAČAVANJE HIPERTEKSTA – JEZIK KOJI SE KORISTI ZA PRAVLJENJE WEB STRANICA TELO DOKUMENTA KRAJ DOKUMENTA

World Wide Web - URL - ŠTA JE URL (Uniform Resource Locator)? JEDINSTVENA ADRESA RESURSA – WEB ADRESA http://www.ff.uns.ac.rs/studije/studije_osnovne.html http://www.ff.uns.ac.rs/Lines/headleft.jpg

World Wide Web - Delovi URL-a - http:// www.ff.uns.ac.rs / studije / studije_osnovne.html PROTOKOL ZA PRENOS HIPERTEKSTA RS http:// WEB SERVIS FAKULTETA MREŽA SRBIJE NAZIV DOMENA www.ff.uns.ac.rs DOMEN PRVOG (NAJVIŠEG) NIVOA WWW .rs DOMEN DRUGOG NIVOA .ac DOMEN TREĆEG NIVOA .uns AC DOMEN ČETVRTOG NIVOA .ff AKADEMSKA MREŽA SRBIJE DOMEN PETOG (NAJNIŽEG) NIVOA www UNS FOLDER studije FF FAJL studije_osnovne.html MREŽA UNIVERZITETA U NOVOM SADU MREŽA FILOZOFSKOG FAKULTETA U NOVOM SADU GRANIČNIK /

World Wide Web - Međunarodni domeni najvišeg nivoa - VRSTA PREZENTACIJE DOMEN VRSTA PREZENTACIJE .com Komercijalne stranice www.google.com, www.facebook.com .edu Obrazovne stranice, pre svega Američki univerziteti www.berkeley.edu, web.mit.edu, www.harvard.edu .gov Stranice vladinih ustanova SAD www.nasa.gov, www.fbi.gov .org Stranice neprofitnih organizacija www.libreoffice.org, www.wikipedia.org .net Internet provajderi, opšti domen www.speedtest.net, www.b92.net .mil Stranice oružanih snaga SAD

World Wide Web - Nacionalni domeni najvišeg nivoa - ZEMLJA DOMEN ZEMLJA .rs Srbija .hu Mađarska .ro Rumunija .de Nemačka .jp Japan .br Brazil .cn Kina .ru Rusija .us Sjedinjene Američke Države

Sadržaj Računarske mreže Internet World Wide Web Internet Explorer Preuzimanje sadržaja sa interneta Pretraživanje interneta

Internet Explorer - Radno okruženje - TRAKA NASLOVA POLJE ADRESE ALATI KARTICE RADNA POVRŠINA TRAKA STATUSA

Internet Explorer - Osnove korišćenja - NAREDBA ZNAČENJE PREČICA NAREDBA ZNAČENJE PREČICA Stop Zaustavlja učitavanje Esc Refresh Ponovno učitavanje F5 Home Početna stranica Alt + Home New Tab Nova kartica Ctrl + T Prikaz menija programa Alt Prikaz na celom ekranu F11 Novi prozor Ctrl + N

Internet Explorer - Navigacija - KAKO SE VRAĆAMO NA PRETHODNU STRANICU? KAKO PRELAZIMO NA SLEDEĆU STRANICU? BACK Alt + ← FORWARD Alt + → KAKO ZNAMO DA SE ISPOD POKAZIVAČA MIŠA NALAZI LINK? MENJA OBLIK U ŠAKU SA ISPRUŽENIM KAŽIPRSTOM KAKO OTVARAMO LINK? NAČIN PREČICA NAČIN PREČICA UNUTAR ISTE STRANICE JEDAN KLIK UNUTAR NOVE KARTICE Ctrl + KLIK UNUTAR NOVOG PROZORA Shift + KLIK

Internet Explorer - Traženje na Web stranicama - KAKO OTVARAMO POLJE ZA TRAŽENJE? Ctrl + F ZADATAK NAREDBA ZADATAK NAREDBA SLEDEĆA POJAVA IZRAZA Next PRETHODNA POJAVA IZRAZA Previous SAMO SAMOSTALNE REČI Match whole word only ŽELIMO RAZLIKOVATI MALA I VELIKA SLOVA Match case

Sadržaj Računarske mreže Internet World Wide Web Internet Explorer Preuzimanje sadržaja sa interneta Pretraživanje interneta

Preuzimanje sadržaja sa interneta - Kopiranje teksta sa Web stranice - KAKO KOPIRAMO TEKST SA WEB STRANICE U DOKUMENT? OZNAČIMO TEKST I IZ PRIRUČNOG MENIJA BIRAMO NAREDBU Copy Internet Explorer Copy KOPIRAN TEKST ĆEMO U DOKUMENT UMETNUTI NAREDBOM Paste Paste Special ↓ Unformatted Text Paste Options ↓ Keep Text Only KOPIRAN TEKST BIĆE FORMATIRAN NA ISTI NAČIN KAO NA STRANICI, SADRŽAĆE I LINKOVE. Paste KAKO KOPIRAMO TEKST BEZ FORMATIRANJA? Word POMOĆU NAREDBE Paste Special i OPCIJE Unformatted Text Paste POMOĆU IKONE Paste Options i OPCIJE Keep Text Only

Preuzimanje sadržaja sa interneta - Kopiranje slike i adrese linka i slike - KAKO KOPIRAMO ADRESU (URL) SLIKE? KAKO KOPIRAMO ADRESU LINKA? KAKO KOPIRAMO SLIKU? Properties ↓ Copy (URL) Paste Copy Shorcut ↓ Paste Copy ↓ Paste

Preuzimanje sadržaja sa interneta - Preuzimanje slike i datoteke - KAKO PREUZIMAMO SLIKU? KAKO PREUZIMAMO DATOTEKU? Save Picture As Save Target As

Preuzimanje sadržaja sa interneta - Čuvanje Web stranica na disku - NA KOJE NAČINE MOŽEMO SAČUVATI WEB STRANICE? POMOĆU KOJE NAREDBE ČUVAMO WEB STRANICU NA DISKU? NEKOMPLETNA WEB STRANICA TEKSTUALNA DATOTEKA WEB ARHIVA KOMPLETNA WEB STRANICA File → Save As Ctrl + S NAČIN ČUVANJA OPIS NAČIN ČUVANJA OPIS Web page complete (*.htm, *.html) WEB DOKUMENT (HTML FAJL) I SVI PRATEĆI FAJLOVI - U POMOĆNOM FOLDERU. Web archive, single file (*.mht) WEB DOKUMENT I PRATEĆI FAJLOVI U OBLIKU POSEBNE ARHIVE Webpage, HTML only (*.htm, *.html) SAMO WEB DOKUMENT (HTML FAJL) BEZ PRATEĆIH FAJLOVA (NPR. SLIKE) Text file (*.txt) SAMO TEKST SA WEB STRANICE KOJA OPCIJA ODREĐUJE NAČIN ČUVANJA? Save As Type Text file (*.txt) Web archive, single file (*.mht) Webpage, HTML only (*.htm, *.html) Web page complete (*.htm, *.html)

Preuzimanje sadržaja sa interneta - Štampanje Web stranice - KAKO ŠTAMPAMO WEB STRANICE? Print Ctrl + P KOJI ŠTAMPAČ KORISTIMO? Microsoft XPS Document Writer ŠTAMPA U FAJL TIPA XPS

Sadržaj Računarske mreže Internet World Wide Web Internet Explorer Preuzimanje sadržaja sa interneta Pretraživanje interneta

Pretraživanje interneta - Različite mogućnosti pretrage - vremenska prognoza notebook fakultet notebook -film -movie “vremenska prognoza” * fakultet ecdl www.google.com ecdl site:www.ff.uns.ac.rs NAČIN PRIMER NA OSNOVU KLJUČNIH REČI vremenska prognoza PO TAČNOM IZRAZU “vremenska prognoza” ISKLJUČIVANJE REČI notebook –film –movie PROIZVOLJNA REČ * fakultet TRAŽENJE SAMO NA DATOJ ADRESI ecdl site:www.ff.uns.ac.rs NAČIN PRIMER

Informatička pismenost Informacije i komunikacija Zoltan Geller zoltang@ff.uns.ac.rs 2015