ДРЖАВНИОТ БУЏЕТ ВО ЧЕШКАТА РЕПУБЛИКА И НЕГОВАТА ПОВРЗАНОСТ СО ЕУ Семинар за буџет и ЕУ фондови Skopje, 14-15 МАЈ 2007 Бохдан Хејдук

A. Јавниот сектор B. Подготовка за пристапување кон ЕУ C. Поврзаност на Чешката Рапублика со ЕУ буџетот

A. Јавниопт сектор во Чешката Република 1) Буџетскиот систем 2) Два фискални статистички системи 3) Реформа на јавните финансии

Буџетски систем - Законска рамка Буџетскиот процес на централната власт (државниот буџет и вонбуџетските државни фондови) се утврдува преку Законот за буџетски правила како дополнение на посебните закони за вонбуџетските државни фондови Државен фонд за интервенции во земјоделството, Државен фонд за култура, Државен фонд за поддршка и развој на чешката кинематографија, Државен фонд за транспортна инфраструктура, Државен фонд за животна средина, Државен фонд за развој на домувањето, Државен фонд за недвижнини

Распоред на буџетскиот процес Распоредот на буџетскиот процес започнува во февруари и завршува на крајот на годината и е задолжителен согласно Законот за буџетски правила Државниот закон за буџет и среднорочните расходни рамки за годините n, n+1,n+2 како и лимитите на расходите и приходите за поглавјата (на пр. ресорните министерства) се утвдруваат годишно. Нацрт државниот буџет, среднорочните расходни рамки и лимитите за расходи и приходи за поглавјата се подготвени од МФ по што следи усвојување од Владата и Парламентот

Среднорочни расходни рамки Среднорочните расходни рамки за годините n, n+1, n+2 беа вклучени во Законот за буџетски правила во врска со намалувањето на општиот владин дефицит и исполнување на обврските кон ЕУ. Среднорочните расходни рамки содржат: Државни буџетски расходи, вонбуџетски државни фондови.

Буџетскиот процес Буџетскиот процес има 4 главни фази: Формулација надржавниот буџет и на Среднорочните расходни рамки за годините n, n+1, n+2 од страна на МФ Владино усвојување Парламентарна проверка Спроведување  

Два фискални статистички системи Има 2 фискални статистички системи кои ги следат општите владини / јавни буџети од различни аспекти: Европскиот систем на национални и регионални сметки ESA 95 (на пресметковна основа) Национална методологија–фискално таргетирање (на готовинска основа)

Споредба I Фискалното таргетирање ги вклучува т.н. јавни буџети вклучувајќи ги централните, регионалните и општинските власти, како и регионалните совети на кохезионите региони. ESA 95 го покрива целиот владин сектор, со други зборови, компаниите за јавно здравствено осигурување, владините агенции, подружниците, фондовите, државните универзитети и другите организации со утврдени расположливи средства

Споредба II Во пресметковниот систем (ESA 95), евидентирањето се случува при размената на обврски / или средства, што вообичаено е пред паричниот тек и поблиску до фактичкиот економски ефект на трансакцијата. Наспроти тоа, готовинската основа (фискалното таргетирање), кое се користи во најголемиот број традиционални буџетски системи, ги бележи одливите и приливите само тогаш кога се случуваат готовински трансакции.

Јавна финансиска состојба – општ владин дефицит состојбата со јавните финансии е постојано во дефицит

Предложената реформа на јавните финансии Предложената реформа на јавните финансии ги следи владините цели во програмската декларација. Да се направи пресврт во неповолниот развој на јавните финансии, особено во областа на задолжителните расходи (пензии, социјални трансфери) Да се намали општиот владин дефицит Да се запре растот на владиниот долг Да се намали невработеноста и даночното оптоварување Да се намалат нивоата на корупција и регулација

Сооднос помеѓу државниот буџет, вонбуџетските државни фондови и јавните џуџетски биланси и БДП во% Индикатор 2007 2008 2009 2010 БДП во тек.пер. (млрд) CZK 3 442 3 718 4 019 4 340 Сооднос на држ буџет биланс наспроти БДП во % -2,5 -3 -2,8 -2,3 Сооднос на вонбуџ држ фондови кон БДП во % -1 -0,2 -0,1 Сооднос на др делови од јавен буџ биланс кон БДП во % -0,5 -0,7 Сооднос на јавен буџ биланс кон БДП во % (без реформата) -4 -3,9 -3,7 Цел според Владината програмска декларација   -2,6

Б. Подготовка за пристапување кон ЕУ Формулирање на Нациоинална програма за подготовка на Чешката Република за членство во ЕУ Скрининг Национален развоен план Создавање на институционални, административни и правни предуслови Државна помош Сопствени извори на Европските заедници Закон за буџетски правила The Changes in Budget Classification of revenues and expenditures Usage of carryovers

МФ беше одговорно за поглавјето Финанскси потреби. Формулирање на националната програма за подготовка на Чешката република за членство во ЕУ За да се зајакне пред-пристапната стратегија и да се дозволи помошта од ЕУ да се насочи кон задоволување на посебните потреби на Чешката република, во 1998 ЕУ подготви Документ за партнерство и пристапување, кој служеше како основа за Националната програма за подготовка на Чешката Република за членство во ЕУ која секоја година се ажурираше Во 2002, националната програма се замени со резиме на преостанатите задачи на Чешката Република за пристапување кон ЕУ МФ беше одговорно за поглавјето Финанскси потреби. The Czech Republic`s integration into the EU was officially launched on 1 February, 1995 when the Europe Agreement entered into force. The Ministry of Foreign Affairs was responsible for the document as a whole. Appart from the Financial Needs, the Ministry of Finance was invloved in chapters Economic and Monetary union, Taxes, Customs, Money Laundering, Financial Control and Budget

Обласите од интерс за ЕК Информативни системи за следење на тековите на ЕУ Давачки во сопствените извори на ЕК Possibilities of co-financing the EU projects and programmes

Национален развоен план Рамка на Заедницата за поддршка (CSF) за ЧР е заснован на Националниот развоен план кој покрива стратегија за економска и социјална кохезија, вклучувајќи анализа на проблемите за Прага. Државниот отсек за буџет на МФ беше вклучен во подготовката на НРП за 2004-2006, главно преку вкупен преглед во врска со финансирањето на оперативните програми во периодот што е во прашање и во поставуваето лимит за дополнителноста. The Community Support Framework (CSF) for the Czech Republic 2004-2006 is the final result of a long period of preparations and internal negotiations within the Czech Republic among many different public and non-public, national, regional and local partners followed by an intensive period of negotiations with the European Commission.

Дополнителност Дополнително значи дека фондовите на ЕЗ не треба да ги заменат, туку да ги надополнат националните фондови за економска и социјална кохезија Во поглед на принципот на Дополнителност, НРП вклучи ниво на јавни структурни расходи што ЧР требаше да ги одржи во текот на програмскиот период. Еx-ante верификација обезбеди референтна рамка за целиот програмски период. Within the bounds of Council Regulation No 1260/1999 laying down general provisions on the Structural Funds, it is necessary to highlight the principle of Additionality. The level of expenditure shall be at least eaqual to the amount of average annual expenditures in real terms achieved in the previous programming period.

Градење институционални, административни и правни предуслови ЧР се обиде да креира широко и делотворно здружување на сите релевантни тела, согласно националните правила и практики: Да го направи извлекувањето на подршката од структурните фондови на ЕУ што е можно полесно. Да може да управува со алокациите од ЕУ од аспект на државниот буџет и на централната власт. Да обезбеди неопходни национални алокации за кофинансирањто и да ги поврзе со алокациите од ЕУ, вклучувајќи и кратење од националите програми.

Државна помош Правењето преглед на државната помош доделена во ЧР беше неопходен предуслов за обезбедување транспарентност на државната помош и нејзина компатибилност со прописите на ЕУ. Врз основа на Законот за државна помош, надлежноста на институција за следење беше префрлена од МФ на Канцеларијата за заштита на економската конкурентност. На сила од 1 мај 2000, заради конфликтот на интереси во врска со двојната улога на МФ This obligation is an expression of the commitment of the Czech Republic as contained in Article 10 of the Implementing Rules to Article 64 of the Europe Agreement. Act No. 59/2000 Coll., on State Aid, entered into force on 1 May,2000.

Сопствени извори на ЕЗ – од каде доаѓаат? Сопствените извори моментално доаѓаат од царинските давачки, земјоделските давачки, придонесите од шеќер, фиксна стапка од дел од ДДВ и од давачка со фиксна стапка од бруто националниот приход (БНП) Own resources are a highly political issue: besides the whole question of the Communities' financial independence, their source is a major factor in shaping the relationship between the EU's citizens, its Member States and its institutions. So the debate over the Communities' own resources is closely linked to the wider debate over the future of European integration and the struggle between two contrasting visions, between the federal and the inter-governmental approach.

Сопствени извори – институционална рамка Чешката канцеларија за статистика – усогласување на БНП во однос на креирање на националните сметки согласно ESA 95 Генерална дирекција на царината – ја врши пресметката и наплатата на царинските давачки и нивниот трансфер на сметката на ЕУ, и ги изготвува нивните извештаи согласно прописите на ЕУ Државен фонд за интервенции во земјоделството – наплата на придонесите од шеќер Даночно одделение на МФ – ја креира базата за проценка на ДДВ и поднесува извештаи до ЕК во врска со даночната основа Одделение за националниот фонд - целосниот систем на сопствени извори, уплатите од ДДВ и БНП, комуникација со ЕК, претставник на ЧР за сопствените извори на ACOR состаноците и работните групи на ЕК

Сопствени извори - симулација Врз основа на спогодба со ЕК, МФ поднесе симулација на калкулацијата на сопствените извори за ЧР до ЕК и до владата од 2001 до пристапувањето во 2004.

Сопствени извори – прашалник ЕК направи прашалник кој даде целосен список на административните услови од областа на сопствените извори. МФ требаше да го пополни прашалникот. Тој содржеше детален опис на админситративниот систем за сопствени извори.

Сопствени извори – дополинтелни задачи Отворање на сметки за трансфер на сопствените извори на ЕК во име на ЕЗ во Чешката народна банка во CZK и EUR. Редовна оценка на извештаите занапредокот во подготовката на давачките за сопствените извори за ЕК. Давање детални писмени процедури за администрирање на сопствените средств во ЧР. Редовни инспекции на лице место на ЕК во областа на традиционалните сопствени извори (цариснки давачки, придонеси за шеќер) Инспекции на состемот на сопствени извори и давачките за нив од страна на МФ и САО Системот на наплата на сопствените извори ќе биде предмет на внатрешна ревизија од страна на МФ

Закон за буџетските правила Во 2004 амандманите на Законот за буџетски правила овозможија усогласување на чешката и европската законска рамка на полето на Државниот буџет: Финансирањето на програмите и проектите кофинансирани од ЕУ буџетот преку НФ и прифаќање на други алокации од ЕУ под услов тие да минуваат низ државниот буџет Сопстевни извори по пристапувањето на ЧР кон ЕУ Preconditions: NF is responsible only for the appropriations for the programmes and projects co-financed from the EU budget (Structural funds and Cohesion fund) Originally the EU appropriations should flow through the state budget in case the beneficiaries were either state`s organisational units or state allowance organisations. Later, this rule was changed. The contribution of the state budget on the EU programmes is set as a binding indicator of a chapter in question. Own resources are considered as expenditures of the state budget. The chapters` administrators are in charge of financing of the EU programmes for the whole time of financing of the programmes Technical and administrative procedures had to be adjusted in relation to the implementation of the ECs`regulations and in the area of own resources. The customs duties were credited to the account out of the state budget. The state budget gets only the Customs Administration costs. A special account named EC was opened with the Czech National Bank.

Измените беа предизвикани од следниве предуслови: НФ е единствено одговорен за алокации за програмите и проектите кофинансирани од буџетот на ЕУ (структурни фондови и кохезиониот фонд) На почетокот алокациите од ЕУ требаше да минуваат низ државниот буџет кога корисници беа организациони единици на државата или организации финансирани од државата. Подоцна ова правило се измени. Придонесот од државниот буџет за програмите на ЕУ е поставен како обврзувачки индикатор за поглавјето на кое се однесува.

Сопствените извори се сметаат како расходи од државниот буџет. Администраторите на поглавјата се одговорни за финансирање на програмите на ЕУ во текот на целото финансирање на програмите. Техничките и административните процедури треба да се усогласат согласно примената на прописите на ЕУ и во областа на сопствените ресурси.

Царинските давачки се ставаа на сметката на државниот буџет Царинските давачки се ставаа на сметката на државниот буџет. Државниот буџет ги добива само трошите за Царинската управа Посебна сметка наречена ЕК беше отворена во Народната банка на ЧР

Измена на буџетската класификација на приходите и расходите 1.Пред-пристапна фаза Ставки за: Приход од алокации на меѓународни институции Трансфери кон супранационални тела (не-капитални трансфери, поврат на неоправдано искористени алокации од ЕУ), Трансфери од НФ и во НФ.

2.Пристапување кон ЕУ (2004) Уделот на ЧР во одбрани царински давачки и придонеси за шеќер (целата наплата од придонесите за шеќер беше поделена помеѓу ЕУ и ЧР од 2007) Приход од ЕУ алокации (капитални, не-капитални субвенции, надоместоци) Трансфер кон ЕУ (давачки за сопствени извори согласно ДДВ и БНП)

Користење на пренесените средства Од 2004 на организационите единици на државата им беше дозволено на крајот на годината да вршат пренесување на заштедените алокации во неограничен обем во резервни фондови и нив да ги користат во наредните години согласно утврдените намени: Алокации за 1. Финансирање на проекти или програми кофинансирани од ЕУ буџетот 2. Финансирање на домашни инвестициски програми, 3. ЕУ фондови надвор од инвестициски програми, 4. Социјални придонеси, 5. Настани осигурени од штета, 6. Други расходи.

Од 2004, брз пораст на пренесените суми во резервни фондови Проблеми и решенија Проблеми: Од 2004, брз пораст на пренесените суми во резервни фондови Вкупна сума во млрд CZK Програми и ЕУ фондови во млрд CZK 2003 7,1 - 2004 32,2 7,0 2005 58,0 21,2 2006 68,8 34,9

Нестабилност во буџетирањето. Различни резултати во споредба со ESA 95. Решенија: Приспособување на буџетските правила – само пренесувања за барања за надминување на буџетските расходи во наредните години, не дел од готовинските расходи. Овластување на владата да ги регулира пренесувањата

Б. Односи на ЧР со ЕУ Нето буџетската позиција во однос на буџетот на ЕУ во 2006 Развојот на Нето буџетската позиција во однос на буџетот на ЕУ во периодот 2004-2006 Развој на алокациите од ЕУ во делот од вкупнитге приходи и расходи од државниот буџет во периодот 2004-2006 Државниот буџет и финансиските текови во однос на буџетот на ЕУ

Нето позицијата во однос на буџетот на ЕУ во 2006 Мил EUR Мил CZK Пред-пристапна помош 90,4 2 568,10 Земјоделство 503,5 14 251,00 Структурни активности 468,3 13 300,30 Внатрешни активности 52,1 1 480,80 Надомстоци 201,1 5 710,20 Вкуони приходи од буџетот на EU 1316,2 37 310,30   Уплати во буџетот на ЕУ Традиционални сопствени извори 149 4 233 Извор од ДДВ 173,7 4 934 Извор од БНП 667,5 18 958 Разерви Исправка за ОК 80,2 2 277 Вкупно уплати 1 070,50 30 402,30 Нето буџетска позиција во однос на буџетот на ЕУ 245,7 6 908,00 Pre- accession instruments – PHARE, ISPA, SAPARD Agriculture – Market measures, direct payments, rural development, veterinary measures Structural actions – Structural Funds, Cohesion Fund Internal policies – Institution building, Community programmes

Развој на нето позицијата во однос на буџетот на ЕУ 2004-2006 2005 2006 2004-2006 Мил EUR Мил CZK Пред-пристапна помош 157,1 4 960,00 72,2 2 309,80 90,4 2 568,10 319,7 9 837,80 Земјоделство 90,8 2 813,70 398,1 12 739,30 503,5 14 251,00 992,3 29 804,00 Структурни активности 193,4 6 190,10 212,1 6 788,50 468,3 13 300,30 873,9 26 278,80 Внатрешни активности 26,9 860,80 59,5 1 904,30 52,1 1 480,80 138,6 4 245,90 Надомстоци 332,3 10 466,50 300 8 940,00 201,1 5 710,20 834,2 25 116,70 Вкуони приходи од буџетот на EU 800,4 25 291,00 1 041,90 32 681,80 1 316,20 37 310,30 3 158,60 95 283,20   Уплати во буџетот на ЕУ Традиционални сопствени извори 58,9 1 910,10 136,7 4 373,70 149 4 233,00 344,7 10 516,80 Извор од ДДВ 78,6 2 548,80 140,9 4 507,80 173,7 4 934,20 393,3 11 990,80 Извор од БНП 365,1 11 833,90 607,1 19 426,40 667,5 18 958,40 1639,8 50 218,60 Разерви 1 31,40 1,2 37,00 2,1 68,40 Исправка за ОК 50,6 1 639,00 73,7 2 359,00 80,2 2 276,80 204,5 6 274,80 Вкупно уплати 554,2 17 963,20 959,5 30 703,90 1 070,50 30 402,30 2 584,20 79 069,40 Нето буџетска позиција во однос на буџетот на ЕУ 246,2 7 327,90 82,4 1 977,90 245,7 6 908,00 574,4 16 213,80

Развојот на делот од приходите и расходите во државниот буџет сочинет од дел од ЕУ фондовите во периодот 2004-2007

Државниот буџет и финансиските текови во однос на буџетот на ЕУ Сопствените извори на ЕК се финансирани од државниот буџет (освен царинските давачки). Алокациите од заедничката земјоделска политика се интегрираат во државниот буџет. Алокациите од СФ и КФ на почетокот минуваа преку државнот буџет за организациконите единици на државата и организациите финансирани од државата. Од 2007 ова правило се применува за сите корисници. Слокациите од пред-пристапните инструменти минуваат само низ НФ.

Благодартам на вниманието Bohdan.Hejduk@mfcr.cz