به نام خالق هستي بخش
دكتر فريده رضي آزمايشگاه مرجع سلامت اداره مديريت فناوري آزمايشگاهي بررسي دقت در روشهاي كمي دكتر فريده رضي آزمايشگاه مرجع سلامت اداره مديريت فناوري آزمايشگاهي
Accuracy Precision Reportable range Reference Intervals Analytical sensitivity Analytical specificity Stability Any other performance characteristic required for test performance
Imprecision – Dispersion of independent results of measurements obtained under specified conditions. Precision – Closeness of agreement between independent test/measurement results obtained under stipulated conditions.
Repeatability conditions : Conditions where independent test results are obtained with the same method on identical test material in the same laboratory by the same operator using the same equipment within a short interval of time (ISO 3534-1); NOTE: Formerly termed within-run precision.
Intermediate precision conditions : Where test results or measurement results are obtained with the same method, on identical test/measurement items in the same test facility, under some different operating condition; NOTES: a) There are four elements to the operating conditions: time, calibration, operator, and equipment; b) the changed elements in operating conditions must be noted; this could include precision estimates commonly called, for example “between-run,” “within-day,” “between-day,” “within-device,” and “within-laboratory.”
Reproducibility conditions – Conditions where test results are obtained with the same method on identical test items in different laboratories with different operators using different equipment (ISO 5725-1)
Run – An interval within which the trueness and precision of a testing system is expected to be stable, but cannot be greater than 24 hours or less than the frequency recommended by the manufacturer (US CFR493 February 28, 1992);6 NOTE: (ISO3534-1/93-2.48) defines “run” as follows: In a series of observations of a qualitative characteristic, the occurrence of an uninterrupted series of the same attribute is called a “run.”
نمونه های قابل استقاده محلولهای استاندارد ماتریکس آنها نسبت به نمونه انسانی ساده تر است (نمونه سرم انسان دارای پروتئین بالاتری میباشد). مواد کنترلی ماتریکس آنها مشابهت بیشتری نسبت به نمونه انسانی دارد ولی نتیجه حاصل از آزمایش آنها می‌تواند متاثر از عواملی همچون پایدارکننده‌ها، لیوفیلیزاسیون ، برخی افزودنی‌ها برای افزایش مقادیر و تشدید فعالیت آنزیمها و نیز به حجم رساندن باشد. از مخلوط نمونه‌های تازه انسانی می‌توان برای مدت کوتاه استفاده کرد مثل آزمایشات دوبل در یک روز
تعداد و غلظت نمونه ها بر اساس غلظت تصمیم گیری بالینی تعیین می شود. بعنوان مثال برای گلوکز می‌توان 3 نمونه در غلظتهای 50mg/dL( هیپوگلیسمی) ، 120mg/dL ( محدوده تشخیصی دیابت) و 160mg/dL (محدوده مورد استفاده در GTT) انتخاب نمود و برای کلسترول 2 نمونه در مقادیر 200mg/dL و 240mg/dL مناسب میباشد.
پروتکلهای بررسی دقت 20روز- هر روز2 سري كاري- در هر سري 2 نمونه بصورت دوبل بررسی دقت دستگاهها بررسی دقت کیتهای تولید اولیه (تولیدکنندگان) CLSI EP5-A2 Evaluation of Precision Performance of Quantitative Measurement Methods; Approved Guideline—Second Edition CLSI EP15-P User demonstration of Performance for precision and Accuracy Approved Guideline Westgard 5روز هر روز 2 نمونه بصورت چهارتايي آزمايش ميشود. بررسی دقت کیتها توسط واردکنندگان بررسی دقت کیتهایی که قبلا تولید و توزیع شده اند
CLSI EP5-A2 Evaluation of Precision Performance of Quantitative Measurement Methods; Approved Guideline—Second Edition
آشنایی با روش: آزمایش‌کننده می‌بایست ابتدا با روش مورد بررسی کاملا آشنا شده و پس از تسلط بر کلیه جوانب هر یک از روشها اقدام به بررسی نماید. بطور معمول دوره آشنایی بمدت 5 روز تعریف میگردد. در مراحل پایانی دوره آشنایی 2 یا بیشتر نمونه در سطوح مختلف غلظتی بیست بار مورد آزمایش قرار می‌گیرند تا تکرارپذیری بطور اولیه کنترل شود.
بررسی دقت این مراحل كه در 20 روزانجام میشود در هر روز نمونه‌ها بصورت دوبل و در دوسری كاری مورد آزمایش قرار می‌گیرند. فاصله زمانی این دو سری كار حداقل باید دوساعت باشد. در هر سری کاری نمونه های کنترل کیفیت نیز آزمایش می‌شوند و با معیارهای ساده‌ای مانند ±3SD بعنوان هشدار و ±4SD برای رد نتایج، تفسیر می‌گردند. بعد از هر 5 روز نتایج مجددا بازبینی و محدوده کنترل و میانگین محاسبه میگردد.
حذف اعداد پرت در مراحل ارزیابی قابلیت تكرار از انجا كه خوانده‌های Duplicate هر كنترل در محاسبه قرار میگیرد، باید معیاری برای شناسائی و اصلاح خوانده‌های دور افتاده تعیین نمود .روش پیشنهادی NCCLS در این مورد ،حذف دوخوانده‌ای است كه قدرمطلق تفاوت آنها بیش از 5.5 برابرانحراف معیار* حاصله از بررسی قابلیت تكرار یك سری كار باشد(درمقایسه باwithin-run SD در پنج روز اول) در این صورت، میباید آن خوانده ها حذف شده و پس از شناسائی و اصلاح منبع خطا، اندازه‌گیری مجددا انجام شود.
هرگاه بیش از 5% سری های كار میباید حذف شوند و دلیل مشخصی نیز برای این موارد شناسائی نشود احتمالا سیستم دارای عدم پایداری و شرایط مناسب برای ارزیابی میباشد .
محاسبات/ تخمین تكرارپذیری- Repeatability
تفسیر نتایج repeatability
بررسی دقت بر اساس دستورالعمل CLSI EP15-A
در این دستورالعمل که برای ارزیابی دقت توسط مصرف‌کننده طراحی گردیده، روش ساده‌تری پیشنهاد شده است. در این روش هم مانند روش قبل دوره‌آشنایی با روش درنظرگرفته شده است. تعداد و غلظت مواد نیز بر اساس مواردی که قبلا ذکر شد، انتخاب میشود. در نهایت نتایج حاصل از بررسی، با ادعای سازنده مقایسه میگردد.
در این دستورالعمل دقت مورد ادعای سازنده با σwithin و within total σ و دقت محاسبه شده در آزمایشگاه با S within و Stotal نمایش داده شده است.
تعداد روزها و تعداد دفعات تکرار آزمایش در هر روز بستگی به مقدار within σ و totalσ دارد. اگر< 2/3σ total within σ باشد، 4رپلیکه از هر نمونه ( 2 غلظت) در روز و برای 5 روز آزمایش میشود. اگر > 2/3σ total within σ باشد، 3رپلیکه از هر نمونه ( 2 غلظت) در روزو برای 3 روز آزمایش میشود.
دقت Within Run S within با استفاده از فرمول زیر محاسبه میگردد. D : تعداد کل روزها (3 یا 5) n : تعداد دفعات تکرار آزمایش در یک روز (3 یا 4) Xdi: نتایج هر یک از آزمایشها Xd : میانگین کل نتایج
دقت Total شاخص واریانس B را بر اساس فرمول زیر محاسبه نمائید. در مرحله بعد Stotal از راه زیر حساب میشود. که در آن n تعداد رپلیکه‌ها در هر سری کاری است.
بررسی دقت بر اساس توصیه وستگارد در این روش می‌بایست دقت را در دو نوبت کوتاه مدت و بلند مدت بررسی نمود. کوتاه مدت : 20 بار آزمایش هر یک از نمونه‌ها در یک سری کاری بلند مدت : آزمایش هر یک از نمونه‌ها در مدت 20 روز کاری
CV % = SD*100/mean
مقادیر عدم دقت حاصله با خطای مجاز آزمایشگاه یا ادعای سازنده مقایسه می شود.
مقایسه دقت دو روش آزمایشگاهی برای اینکه دقت و بعبارتی تکرارپذیری دو روش آزمایشگاهی با یکدیگر مقایسه شود، می‌توان از آزمون آماری F-Test استفاده نمود. برای انجام این آزمون ابتدا یک نمونه با هر دو روش به دفعات مورد آزمایش قرار میگیرد. سپس انحراف معیار هردو گروه نتایج محاسبه و در فرمول F قرار میگیرد میگردد.
صرف نظر از نوع روش آزمایشگاهی، انحراف معیار بزرگتر در صورت کسر و انحراف معیار کوچکتر در مخرج کسر قرار داده میشود. نتیجه حاصله با مقادیر F بحرانی مقایسه میگردد.
مواردی که باید توسط سازنده معرفی شوند: concentrations at which claim is made; repeatability standard deviation at every level tested repeatability percent coefficient of variation within-device (or within-laboratory) precision standard deviation at every level tested; within-device or within-laboratory precision percent coefficient of variation actual number of days involved in the experiment, and number of sites
total number of observations number of instruments/devices used in the evaluation, and how results were pooled; number of reagent lots; and number of calibration cycles and calibration lots.