آموزش بيمار Patient Education
نيازهاي بيماران چي شده؟ چرا شده؟ چه جوري رفع ميشه؟ آخرش چي ميشه؟
آيا مي دانيدكه 80% نيازهاي اطلاعاتي بيمار مي تواند فقط با آموزش 20% از اطلاعات مربوط به بيماري وي رفع شود.
× مشكلات مرتبط باتشخيص بيماري × داروهاي تجويز شده × رژيم غذايي درتنظيم نيازهاي آموزشي بيماران 10 عنوان كلي توسط انجمن بيمارستانهاي آمريكا پيشنهاد شده كه لازمست مدنظر قرارگيرند: × عملكردطبيعي بدن × مشكلات مرتبط باتشخيص بيماري × داروهاي تجويز شده × رژيم غذايي × محدوديتهاي فعاليتي( شامل فعاليت جنسي ) × غربالگري تشخيصي وآزمايشات × معيارهاي پيشگيري كننده ياارتقاءسطح بهداشت × منابع جامعه × منابع مالي × برنامه هاي آتي پزشك براي بيمار
نيازهاي اطلاعاتي بيماران نام بيماري،علل،عوارض وپيش آگهي دليل انجام تستها وآزمايشات روش اصلي درمان ودليل مصرف داروها چگونگي تناوب وروش مصرف داروها هزينه هاي تشخيصي ودرماني توصيه هايي كه به رفع مشكل كمك ميكند برنامه ادامه درمان ومراجعه مجدد
اولويت بندي اهداف آموزشي بايدبداند (Must to Know) بهتر است بداند (Better to Know) خوب است بداند (Nice to Know)
بايد بداند اهداف حياتي وضروري اهدافي كه دانستن آنها ضروري است ودر صورت برآورده نشدن حيا ت فرد بخطر مي افتد برا ي مثال مادر بايد كودك را در وضعيت صحيح براي جلوگيري از آسپيره قرار دهد. بيمار بايد علايم ونشانه هاي سكته قلبي راتوضيح دهد بيمار بايد مقدار صحيحي از انسولين را بكشد.
بهتر است بداند اهدافي كه بهتر است بداند مواردي هستند كه برا ي بهبود سلامتي مفيد هستند اما ميتوان آموزش آنها را به تاخير انداخت مانند نيازهاي مربوط به تغذيه،تحرك،ارتباطات جنسي،كمكهاي رواني اجتماعي
خوب است بداند نيازهايي كه خوب است بيمار بداند نسبت به بقيه اولويت كمتري دارد واگر برآورده نشود حادثه مهمي رخ نميدهد. مثل دانستن ميزان كالري هر يك از مواد غذايي
انتخاب روش آموزشي وآماده سازي محتوي: وقتي كه درفعاليتهاي يادگيري ،ازحواس مختلف استفاده گرددافراد بامشاركت فعال آمادگي بيشتري براي يادگيري خواهندداشت. سخنراني :وقتي مناسب است كه تعداد شنوندگان وحجم اطلاعات زياد است فقط براي آموزش حقايق ،مفاهيم وكليات است ارائه از طريق وسايل سمعي بصري:مثل نمايش فيلم،استفاده از اسلايد و.... مطالب چاپي:بهترين روش برا ي ارائه حقايق ومفاهيم وكليات است بحث: براي افراد زير ده نفر مناسب است مهارتها:نمايش عملي وتمرين،مطالب چاپي خودآموز نگرشها:ارائه مثالهاي موردي (قصه گويي)،ايفاي نقش،بحثهاي گروهي
يك ضرب المثل چيني هست كه ميگه: مي شنوم وفراموش مي كنم مي بينم وبه خاطر مي سپارم ، انجام مي دهم ومي فهمم.
مهارت توضيح شفاهي توضيح دادنExplaining تفهيم مسائل به ديگران است.توضيح دادن چيزي بيش از گزارش دادن حقايق،فاش ساختن علل،دلايل،توجيهات وانگيزه هاست. كافي بودن توضيحات با سن،اطلاعات قبلي وتوانايي ذهني طرفين ارتباط مستقيم دارد در طرح ريزي توضيح چهار مولفه بايد رعايت شود. مشخص كردن موضوع،انتخاب عناصر كليدي،تعيين رابطه موجود بين عناصر كليدي،ربط دادن توضيحات به مخاطب واطلاعات قبلي او
اثر بخشي توضيح هر فرد به استفاده مناسب از ريز مهارتهاي زير دارد: علايم راهنما:راهنمايي در مورد اينكه چه چيز ميخواهيم بگوييم. مثلاً در ده دقيقه آتي ميخواهيم دو رويكرد درماني را مرور كنيم تمركز:اظهارات تاكيدي به ما كمك ميكند تا به موضوعات ضروري بيشتر بپردازيم مثلاً كلمات اولاً،هميشه بايد،حتماً بايد،فراموش نكن،به ياد داشته باش نوعي تاكيد بر جمله بعدي دارد
برخي اوقات تاكيد غير كلامي است وميتوان با تغيير صدا،ژست وحركات بدني آن را نشان داد
رابط ها رابط ها ربط دادن موضوعات مختلف به هم با استفاده از كلمات ويا جملات مختلف به شفاف بودن توضيح كمك ميكند همانطور كه گفتيم علل اسهال خوني متعدد است ويك دليل مهم آن اين است كه.........
اختصار ميزان يادگيري شنوندگان پس از پانزده دقيقه افت ميكند كه يكي از موانع گوش دادن است به قولي محفوظات كم بهتر از فراموشي هاي بزرگ است پس توضيحات بايد مختصر ومفيد باشد كوتاه در حدزير پانزده كلمه در هر جمله ساده در حد بكار بردن كلمات يك يا دو سيلابي
Keep It Short and Simple KISS Keep It Short and Simple
سليس وروان بودن اصولي مانند اه ها - اوم ها جملات را جويده ناقص وبي هدف ميكند وبجز ناراحتي مخاطب چيزي در پي ندارد.علت اين اصوات آن است كه ميخواهيم چند نظر يا حقيقت رادر يك جمله بيان كنيم. براي رفع اين نقص بهتر است از چند جمله كوتاه استفاده كنيم ودر بين آنها مكث كنيم.
مكث كردن يكي از پنج ضعف رايج سخنرانان اين است كه بسرعت مطالب زيادي را بيان ميكنند مكث پس از جملات طولاني خوب است.مكث كردن جهت جمع آوري وسازماندهي فرآيندهاي فكري پيش از شروع توضيحات جديد،سليس بودن گفتار را افزايش ميدهد مكث كردن به طرف مقابل اجازه ميدهد توضيحات مارا بيشتردرك كند. مكث موثر حدوداً 3 ثانيه طول ميكشد.
زبان مناسب بكار بردن اصطلاحات پزشكي براي بيمارفقط موجب آشفتگي وخستگي وي ميشود.گاه اين عمل ناخودآگاه صورت ميگيرد رزيدنت در اورژانس به بيماري ميگويد چست ايكس ري گرفته اي بيمار ميگويد نه رزيدنت ميگويد پس برو بگير بيمار فقط 4 عكس از سينه گرفته است بيمار نميداند چست ايكس ري همان عكس سينه است!!!!!
كاهش ابهام هر قدر تعداد كلمات وجملات مبهم قيدي وابهام انگيز كمتر باشد پيام صراحت وروشني بيشتري دارد مثلاً برخي از مردم،چيزها،چند تا،نه الزاما،يك جورو.......
تكرار طرح ريزي شده ومثال زدن مرور دوره اي مطالب در هنگام آموزش با فراگيري وبخاطر سپردن اطلاعات رابطه مستقيم دارد پزشكان بايد نكات مهم تجويز خود راتكرار كنند مثالها خصوصاً در مورد موضوعات جديد موثر است
نكات مهم در توضيح شفاهي جهت افزايش تاثير پيام مهمترين اطلاعات رادرابتداي گفتگوي بيمار بگوييد اطلاعات اختصاصي ومربوط به شخص بيمار را بيان كنيد از كلمات كاملاً ساده وجملات كوتاه استفاده كنيد از اصطلاحات پزشكي استفاده نكنيد ودر صورت استفاده كاملاً توضيح دهيد تن صدا وسرعت صحبت خود را تنظيم نموده ودر مواقع لازم افزايش يا كاهش دهيد
مطالب را ساختار بندي كنيد ومطابق ساختار به بيمار توضيح دهيد مطالب نوشتاري را در كنار گفتگو وصحبت شفاهي به بيمار ارائه دهيد از بيمار سوال كنيد كه مطالب را فهميده يا نه قبل مصاحبه از نظر فيزيكي وفكري خودراآماده ساخته ومحيط فيزيكي مناسب انتخاب كنيد همواره بيماررا تشويق به سوال نمودن كنيد بيمار را به فعاليتهاي در حين صحبت تشويق كنيد مثلاً نوشتن،لمس كردن،ديدن عكس ها وغيره.و.....
لازم نيست همه حيطه اي لازم براي آموزش بيمار با جزئيات كامل توضيح داده شود توضيحات بيشتررا به همكاران ديگر واگذار نمائيد. برخي موارد فوق را از طريق جزوات كتبي به بيمار بدهيد مثل مراقبتهاي ويژه وعلايم هشدار دهنده،رژيم غذايي،ميزان فعاليتها ومراقبتهاي رواني اجتماعي ودر گفتگوي پزشك بيمار صرفاً به مهمترين نكات آن اشاره شود.
بنابراين ارائه نوشته هاي موثر به بيماران را فراموش نكنيد بررسيها نشان ميدهد كه بيش از 50% از مطالب سفارش شده توسط پزشك از طرف بيماران ظرف مدت كوتاهي فراموش ميشود بنابراين ارائه نوشته هاي موثر به بيماران را فراموش نكنيد
اصول تهيه نوشتارها براي بيماران بكار بردن كلماتي يك يا دوسيلابي استفاده از جملات كوتاه(خواندن چنيدن جمله كوتاه راحتتر از خواندن يك جمله بلند مركب است) عدم استفاده از حروف ريز وغير معمول نوشتن متن با خطوط فاصله دار عدم استفاده از جدول ونمودار(خواندن آنها باعث سردرگمي ميشود)
اصول تهيه نوشتارها براي بيماران استفاده از تصاوير وطرحها در متن (افزايش محتوي متن وجلوگيري از سردرگمي) ساختار دهي به مطلب ونتيجه گيري از موضوعي به موضوع ديگر استفاده از سوال در متن تكرار نكات اصلي
ارزشيابي ارزشيابي بمعناي سنجش ارزش اشياء،اشخاص وعقايد با معيارهاي استاندارد شده ميباشد ارزشيابي به سادگي به ما ميگويد كه آيا به آن چه ميخواهيد رسيده ايد؟اگر رسيده ايد چطور واگر نرسيده ايد چرا؟
يك ويزيت موثرپزشك وبيمار شامل چهار جزء است S: Subjective O: Objective A:Assessment P:Plan SOAP
Plan Diagnostic Therapeutic Education Follow up
برنامه تشخيصي Diagnostic Plan توضيح در مورد علت وضرورت در خواست تست تشخيصي توضيح در مورد چگونگي انجام تست وآمادگيهاي لازم توضيح در مورد زمان ومكان مراجعه جهت انجام تست توضيح در مورد هزينه هاي انجام تست توضيح در مورد علت بيماري توضيح در مورد عوارض احتمالي بيماري توضيح در مورد سير پيشرفت بيماري وپيش آگهي
برنامه درماني Therapeutic Plan توضيح در مورد روشهاي اصلي درمان توضيح در مورد ضرورت وهدف تجويز دارو توضيح در مورد روش مصرف توضيح در مورد عوارض احتمالي داروها توضيح در مورد عدم مصرف داروهاي بدون نسخه ومشورت با پزشك دراين مورد
برنامه پيگيري Follow-Up Plan توضيح در مورد زمان مراجعه بعدي جهت ويزيت يا انجام تستهاي تشخيصي-درماني توضيح د رمورد ضرورت واهميت ويزيتهاي بعدي وانجام تستهاي تشخيصي-درماني توضيح در مورد نحوه تماس با پزشك در موارد ضروري
برنامه آموزشي Educational Plan توضيح در موردنكات پيشگيري كننده واحتياطي در مورد بيماري توضيح در موردعلايم هشداردهنده اي كه بايد با پزشك تماس بگيرد توضيح در موردرژيم غذايي مناسب توضيح در موردميزان فعاليتها در حين وپس ازبيمار ي توضيح درمورد مراقبتهاي رواني اجتماعي توضيح در مورد سازمانهاي حامي وخاص وارجاع بيمار
آموزش بيمار در ملاقاتهاي كوتاه پزشكي تشخيص(علت،عوارض،سير پيشرفت بيماري،پيش آگهي) تستهاي تشخيصي(علت انجام،چگونگي،هزينه ها،محل وزمان انجام) روش انتخابي واصلي درمان،توضيح در مورد داروها(هدف،مقدار،زمانبندي،روش وعوارض) علايم هشداردهنده بيماري ،مراقبتهاي ويژه،ميزان فعاليت جسماني ورژيم غذايي مراقبتهاي رواني اجتماعي ارجاع به سازمانهاي حامي ضرورت وزمان مراجعه بعدي وانجام تستهاي تشخيصي ودرماني
در صورت تمرين وتبحر لازم كل فرآيند مصاحبه در قسمت آموزش بيش از ده دقيق طول نميكشد.البته اين زمان موثرترين مدت زمان آموزشي براي توضيح شفاهي است