Stafahlekkir & skilaboðaskjóðan Ég heiti Íris, ég er leikskólakennari og hef starfað lengst af sem deildarstjóri á 2-3ja ára deildinni á leikskólanum Mángarði sem er einn af 3 leikskólum Félagsstofnunar stúdenta á stúdentagörðunum við Eggertsgötu í Reykjavík. Frá árinu 2008 höfum við starfað eftir bandarísku uppeldisstefnunni HighScope og ég fór til Bandaríkjanna að mennta mig í HighScope fræðum. Í dag ætla ég að kynna fyrir ykkur annars vegar það sem við köllum stafahlekki og hins vegar skilaboðaskjóðuna og útskýra hvað það er, hvernig við notum þetta og hvaða ávinningur er af þessu. Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Leikskólinn Mánagarður

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Stafahlekkir Barnið velur sér tákn sem hefur sama upphafsstaf og sama upphafshljóð og nafn barnsins Við erum búin að útbúa möppu með mögulegum upphafsstöfum og hljóðum sem nöfn geta byrjað á og fundið orð sem hafa sömu upphafsstafi og upphafshljóð, í byrjun settum við bara öll þau orð sem okkur duttu í hug en höfum svo verið að flokka þetta eftir þvi hvernig við getum teiknað orðin  Þegar barn byrjar á Mánagarði velur það sér tákn sem hefur sama upphafsstaf og sama upphafshljóð og nafn barnsins – eða gælunafn/stytting – það nafn sem barnið er alltaf kallað (Páll en alltaf kallaður Palli þá notum við Palli) Við höfum oftast 3-4 tákn fyrir hverja mögulega samsetningu og sýnum börnunum öll táknin og þau velja það sem þeim líst best á Dagmar – dagatal, dagblað, dagbók, daðla Börn af erlendu bergi brotin – fáum orð hjá foreldrum eða notum myndir af börnunum í stað tákns Theo- Three Zosia - zebra Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Stafahlekkir nafn barnsins táknið feitletraður upphafsstafur upphafsstafurinn í öllum hornum hjá tákninu Börn eru sjálfæg og hafa því mikinn áhuga á því sem snýr að þeim persónulega og því hafa þau mjög mikinn áhuga á sínu tákni og sínum stöfum Þau eiga auðvelt með að læra tákn, þau læra því fyrst táknið sitt og tákn allra á deildinni, svo læra þau að þekkja stafinn sinn, svo læra þau að nafnið þeirra samanstendur af mörgum stöfum sem allir hafa sitt hljóð og saman mynda þeir eina heild, nafnið þeirra. Þau fara svo að finna eins stafi og hljóð sem leiðir til þess að þau átta sig á því að það er samband milli stafa og hljóða og þannig eflist hljóðkerfisvitund þeirra. Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Stafahlekkir Hermann Vegna þess að þetta er persónulegt, tengt nafninu þeirra og þeirra eigin val sýna þau táknunum sínum mjög mikinn áhuga og yngstu börnin kynna sig jafnan með nafni og tákni  Krummi kremkex Brímir brauð Heklunál Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Stafahlekkir-notkun Notaðir á einhvern hátt á hverjum degi Skilaboðaskjóðunni Til að æfa sig að skrifa nafnið sitt/annarra Velja Velja lög/leiki/í hvaða röð er farið úr samverustund t.d. Skrá sig inn þegar þau koma í leikskólann Minnisleikir – sama tákn 2x – og/eða tákn og nafn Finna orð sem byrja á sama staf Alltaf tákn einhvers barns á skilaboðaskjóðunni – á hverjum degi Stafahlekkirnir hanga uppi á vegg á deildum, þar sem börnin sjá þá og geta skoðað þá vel og vandlega – bent á og komið við og notað til að skrifa eftir Valspjöld- klemmur-tákn Draga tákn, hver á það? Eftir – búin krukka t.d. í samveru...sýnilegt hver er búinn og hver á eftir t.d. að velja lag Elsta deildin – mappa með auðum reitum þar sem þau skrá sig inn þegar þau koma á morgnana- fyrst gera þau oft bara táknið sitt eða bara fyrsta stafinn – svo þróast þetta dag frá degi Minnisleikir – 2 af hverju – finna samstæður – eða finna tákn og nafn – eftir því hvar þau eru stödd Draga orð sem byrja á sama staf og nöfnin þeirra – hver á eins staf – eða öfugt Merkjum t.d. Skóhillur, bakka, brúsa, hólf, sokkadollur ofl á þennan hátt Á yngstu deildinni standa þau oft fyrir framan táknin sín og skoða þau og smám saman átta þau sig svo á því að þessi stafaruna stendur fyrir nafnið þeirra, að fleiri en þau eiga eins staf osfrv... Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Ýmsar útfærslur Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Af hverju stafahlekkir? Nafn barns hefur persónulega þýðingu fyrir það Oftast það fyrsta sem barn reynir að lesa og skrifa Að læra að skrifa nafnið sitt er mikilvæg leið til að víkka skilning á stöfunum í stafrófinu Að nota bæði nafn og tákn saman gerir ungum börnum kleift að þekkja hvað tilheyrir hverjum og tengja hluti við það – Grís/Svín = búð = Bónus Hvað er að baki nafni barns? Það er margt persónulegt og mörg skemmtilegt tækifæri til læsis/lesturs! Nafn barns er því mikilvægur persónulegur inngangur að læsisþroska þess því það er oftast fyrsta orðið sem barnið lærir að þekkja og skrifa og svo mömmu-og pabba staf osfrv Börn eiga auðvelt með að læra tákn og hvað það er sem þau standa fyrir, þau vita að froskurinn er ís, bleika svínið er búð osfrv.   Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Af hverju stafahlekkir? Auka orðaforða – ólík orð yfir sama hlutinn Nafn og tákn veita fleiri möguleika til að „lesa“ Stafahlekkirnir gera börnum kleift að læra sitt nafn og annarra á tvo vegu; táknin sem þau og hin börnin geta auðveldlega lært að þekkja og tengja við – auðvelt fyrir þau yngstu ritað nafn; sem mun hafa meiri þýðingu þegar þau læra að aðgreina stafina og skrifa nafnið sitt á hefðbundinn hátt, Sá hluti verður svo minna og minna notaður eftir því sem þau læra stafina. Barnið byrjar að átta sig á því að ritað form nafn þess er persónuleg merking sem tilheyrir því. Með því að reyna að skrifa það upplifa þau í fyrsta sinn tengingu við formlega skrift. Skilningur þeirra á prentuðu nafninu byrjar að breytast, það fer frá því að vera ein heild yfir í að vera margir hlutar, einstakir stafir.   Þótt börn byrji ung að þekkja nafnið sitt þýðir það ekki að þau þekki hljóð stafanna. Þau vita kannski ekki að stafirnir hafa ákveðna lögun, nafn og eru í ákveðinni röð. Þótt þau þekki fyrsta stafinn í nafninu sínu þá geta þau ekki nefnt hann. Þriggja ára börn líta á alla stafina í nafninu sínu sem eina heild í stað þess að líta á að nafn þess samanstendur af mörgum stöfum sem mynda eina heild. Með stafahlekkjunum hafa þau fleiri valmöguleika á að læra og tengja stafina og með tímanum læra þau að nota nafnið og þá dettur táknið oft uppfyrir því þeim fer að þykja vænna um nafnið en táknið. Þar til þau öðlast þann skilning þá er þetta áhrifarík leið til að læra stafina. Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Skilaboðaskjóðan Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Skilaboðaskjóðan Tússtafla-krítartafla-rammi-blöð Nokkurs konar „Fréttablað“ fyrir börnin Skilaboð sem skipta máli NÚNA Búið að skrifa á hana áður en börnin koma (áður en hún byrjar) Alltaf á sama tíma á hverjum degi Tekur 5-7 mínútur Skilaboðaskjóðan á sér stað á morgana, eftir morgunmat og áður en allt skipulagt starf byrjar. Þarna komum við saman sem heild, kennarar og börn og ræðum hvað dagurinn ber í skauti sér. Þessi daglega samverustund styður við mál og læsi barna Hún ýtir undir og styður við samræður, lestur, skrift. Hún ýtir einnig undir stærðfræði – tölur og fjölda Með því að nota einföld tákn, einfaldar teikningar, einföld orð og mætir kennarinn börnum á ólíkum stigum. Eitthvað sem er auðvelt að skrifa á og þurrka af – Skrá daginn áður ef við vitum eitthvað um börnin – sem er þá skráð á blað og hægt að setja á skilaboðaskjóðuna morguninn eftir Fest upp á vegg með ýmsum hætti – tússtafla á krók/nagla, pappaspjald með klemmu osfrv....gætu verið trönur/krítartafla standandi.... Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Skilaboðaskjóðan Myndræn skilaboð – einföld tákn Númeruð skilaboð Línur til að aðgreina Stórt og dökkt letur Nota myndir og raunverulega hluti Alltaf eins tákn fyrir sömu atburði – t.d. frí, veikindi, afmæli, lækni ofl. Alltaf í hæð barnanna – svo allir sjái vel Maður þarf ekki að vera svakalegur teiknari – hafa þetta einfalt og fljótlegt að teikna – reynir aðeins á hugmyndaflugið  Teiknum - því það koma oft upp einhver tákn sem við eigum ekki tilbúin - Prenta út eða klippa út myndir t.d. af útifatnaði – hvernig þurfum við að klæða okkur í dag? Notum t.d. Board Maker myndir eða myndir af do2learn síðunni Raunverulegir hlutir – t.d. ef við höfum fengið nýja pensla/tússliti eða fleira...setja tákn svæðisins og svo hlutinn eða öfugt.. Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Hvað fer á skilaboðaskjóðuna? Fréttir sem hafa persónulega þýðingu fyrir einstaka börn/allan hópinn Palli er veikur í dag/kominn aftur eftir veikindi Hópastarf fellur niður í dag – útivera Frændi Elsu sækir hana eftir hvíldina Kári fer heim með Tryggva í dag Muna bara að hafa í huga að setja tákn barnanna líka þegar þau koma úr fríi eða eftir veikindi svo táknið þeirra sé ekki bara á skilaboðaskjóðunni þegar þau eru fjarverandi Erum ekki að hnýsast í líf foreldra eða barna, heldur ýtir þetta undir frásögn, hvað þau eiga sameiginlegt, veitir börnum öryggi osfrv....breytingar til að skilja t.d. af hverju börn eru ólík sjálfum sér osfrv... Svona skilaboð ýta undir samræður við börnin og veita kennurum eitthvað til að byggja samræður á – sérstaklega með yngstu börnunum Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Hvað fer á skilaboðaskjóðuna? Fréttir sem skipta börnin máli Veikindi barna/starfsfólks Undirbúningur/afleysing Breytingar á dagskipulaginu Veðrið - klæðnaður Hvað er í matinn Hvað á að gera í hópastarfi/samverustund Veikindi – börnum þykir gott að vita hver er til staðar á daginn Veikindi barna – þau eru oft búin að plana daginn fyrirfram (ákváðu í gær hvað þau ætluðu að gera í dag) og því mikilvægt fyrir þau að fá tíma til að hugsa daginn upp á nýtt – Ástæður – veikindi-frí osfrv....hægt að gera þetta enn sýnilegra og telja niður – nota pappahringi ofl... breytingar fara misvel í þau Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Hvað fer á skilaboðaskjóðuna? Skilaboð frá börnunum Nýr efniviður – hvað það er og hvar hann er – þau sem hafa prófað hann fá tækifæri til að kynna hann Vandamál sem varða allan hópinn – t.d. hlaup á ganginum – skæri – handklæði á gólfinu osfrv... Gestir – hvað þeir eru að gera hér Vandamál – gæta þess samt að það sé ekki daglega eitthvað „neikvætt“ og kennarar þurfa að meta hvort þetta á við allan hópinn eða ekki Börnin gætu líka tekið þátt í að búa til skilaboð til að koma reglu á – eða leysa vanda Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Hvernig lesum við skilaboðaskjóðuna? Byrjum á númerinu – Skilaboð nr.1 og bendum á númerið Bendum á hvert tákn fyrir sig í skilaboðunum Spyrjum opinna spurninga - „Hvað sjáið þið? Hvernig veistu það? Hver á þetta tákn? “Hvaða tákn er þetta? Sum börn lesa skilaboðaskjóðuna alltaf upphátt – komum til móts við þau Spyrjum börn sem eiga skilaboð á skilaboðaskjóðunni hvort þau vilji segja frá þeim Sum börn eiga mjög auðvelt með að skilja og „lesa“ allt á skilaboðaskjóðunni – við viljum að allir fái sitt tækifæri og styðjum þau sem lesa hana alltaf upphátt eða auðveldlega með þvi að spyrja þau „hvernig veistu það? Og biðjum þau að útskýra hvernig þau lesa hana – þannig fá þau sitt tækifæri og hin geta lært af þeim Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Hvernig lesum við skilaboðaskjóðuna? Notum ólíkar aðferðir Hyljum alla skilaboðaskjóðuna eða einstaka skilaboð Ruglumst viljandi á númerum og bókstöfum Sleppum viljandi stöfum/víxlum stöfum Notum viljandi vitlaust tákn fyrir t.d. svæði eða hluta dagskipulagsins Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Hvernig lesum við skilaboðaskjóðuna? Nefnum upphafsstaf eða hljóð Rímum Notum spurningamerki fyrir eitthvað óvænt Notum alvöru hluti Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Skilaboðaskjóðan Mikael fer til ömmu eftir leikskólann Heiðrún fór í sveitina í gær Kári fór á tónleika í gær Það er komnar myndir um hvernig á að þvo hendurnar Óli fór í boltaland í gær og það var gaman Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Skilaboðaskjóðan Hvaða dagur er í dag? Hvað er í hádegismatinn? Hver á kálf? Kári, hver eru þín skilaboð í dag? Hver á ylfing? Hver á táknið alda? Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Skilaboðaskjóðan Kata (kartafla)er í frí í dag og Aníta (ananas) verður með Rauða hóp Heiðrún (heiðlóa) og Kári (kálfur) ætla á tónleika í dag Dótið á að fara í kassann. Það þarf að hætta að standa á kassanum. Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Ávinningur af skilaboðaskjóðunni Ýtir undir áhuga barnanna á stöfum og lestri Ýtir undir samræður milli barna og barna og kennara Eflir hljóðkerfisvitund Eflir hlustun Eflir orðaforða Eflir skilning á tölum og fjölda - stærðfræði Eflir skilning á lestraráttinni – hægri til vinstri – upp og niður Frásögn - Börnin eru virkir þátttakendur í skilaboðaskjóðunni og segja frá Fjöldi t.d. Þegar barn á afmæli – teikna blöðrur eða kerti eða hvað sem er til að fá börnin til að telja – eitthvað sem þau hafa áhuga á Setja tákn þeirra barna sem vantar...ertu veik eða í fríi - hinir telja hversu mörg tákn það eru... Chart.....t.d. Ekki hægt að fara út....setja 2 dálka á skilab.skjóðuna .útivera – innivera.....hversu margir halda að við förum út og hversu margir halda að við verðum inni.....skrá og telja – fleiri – færri osfrv.... Hversu margir komu labbandi-á bíl – á hjóli í leikskólann í dag – strætó - telja Skilar sér heim – mamma þessa unga manns sendi okkur þessa mynd af honum þar sem hann er sko að gera skilaboðaskjóðuna heima hjá sér!! Gaman að hlusta á foreldra á Álfasteini, yngstu deildinni, þegar þau byrja í aðlögun á haustin og horfa undrandi á mann þegar maður útskýrir skilaboðaskjóðuna fyrir þeim og spyrja hvort ég geri mér ekki alveg grein fyrir að þetta séu bara 2já ára börn! Svo eru þessi sömu foreldrar að rifna úr stolti yfir því að börnin þeirra, sem eru ennþá bara 2ja ára geti „lesið“ skilaboðaskjóðuna í aðventukaffinu um miðjan desember og monta sig gjarnan við foreldra sína með því að fá börnin til að „lesa“ fyrir ömmu og afa  Hér fá allir að leggja orð í belg og þetta er allt í samvinnu, ekki bara upptalning á einhverju sem þau tengja ekki við – lokaðar spurningar um dagana og mánuðinn, heldur það sem er að gerast hér og nú og skiptir máli á þessari stundu, núvitund  Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Skilaboðaskjóðan heima  Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Bækur frá HighScope Educational Research Foundation Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari

Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari Tenglar http://managardur.leikskolinn.is/ http://highscope.org/ iris@fs.is Íris Dögg Jóhannesdóttir HighScope kennari