به نام خدا سلامت دهان و دندان  

شاخص هاي اپيدميولوژيك سلامت دهان و دندان مهمترين شاخصي كه نشان دهنده ميزان ابتلاء مردم به پوسيدگي است ميانگين DMFT است. براي محاسبه DMFT يك جامعه، تعداد دندان هاي پوسيده (Decayed)، پرشده (Filled) و افتاده یا كشيده شده (Missed) تك تك افراد آن جامعه را شمرده و ميانگين آنرا محاسبه مي نمايند . ميانگين DMFT شاخصي ساده، سريع و قابل بكارگيري در دندانپزشكي است كه چندين دهه است مورد استفاده قرار گرفته است.

شاخص هاي اپيدميولوژيك سلامت دهان و دندان اگر هدف نشان دادن وضعيت دندان هاي شيري باشد، اين شاخص به صورت dmft نمايش داده مي شود ولي راه محاسبه آن به همان صورت قبلي است. در صورتي كه به جاي يك دندان، 4 سطح هر دندان از نظر پوسيدگي، تخريب و پر شدن مورد ارزيابي قرار گيرد شاخص DMFS dmfs) براي دندان هاي شيري) محاسبه مي شود. معمولا ميانگين DMFT درگروه سني 12 سال در 5 سطح به صورت زير گروه بندي مي شود. ميانگين DMFT بين ./ 0 تا 1/1 به عنوان خيلي كم، ميانگين بين 1/2 تا 2/6 : كم، 2/7تا 4/4 : متوسط، 4/5 تا 6/5 : بالا و بيش از 6/6 خيلي بالا.

شاخص هاي اپيدميولوژيك يكي ديگر از شاخص هايي كه براي گروه سني كودك و نوجوان كاربرد دارد درصد افراد بدون پوسيدگي (Caries free) است. شاخص ديگر كه براي گروههاي سني بالاتر (44ـ35 و 65 سال به بالا) ارزيابي مي شود درصد بي دنداني (Percent of edentulousness) است كه منظور از آن درصد افرادي از جامعه است كه كليه دندان هاي خود را ازدست داده اند

بي دندانيedentulousness عدم توجه به وضعيت دندان ها در كودكي و نوجواني همراه با علل ديگر سبب از دست دادن آن ها در سنين بالاتر مي شود ازدست دادن دندان ها و تغييرات متعاقب آن در رژيم غذايي باعث افزايش ابتلاء به بيماري ها در سنين بزرگسالي مي شود بسياري از مطالعات ارتباط بين از دست دادن دندان ها و بيماري هاي سيستميك را در افراد مسن، نشان داده است (نارسائی قلبی و بیماریهای ایسکمیک قلبی)

استراتژيهاي پيشگيري از پوسيدگي دندان اضافه كردن فلورايد به آب آشاميدني تمركز روي افراد پُر خطر به صورت كاربرد موضعي فلورايد اجراي برنامه هاي آموزش بهداشت عمومي اختصاصي در راستاي ارتقاء عادات بهداشتي دهان و دندان توصيه قوی بر ويزيت منظم دندانپزشكي پوشاندن شيارهاي دندان ها با مواد مخصوص (fissure sealant) در افراد در معرض خطر

نقش مواد قندی در تخریب دندان امام رضا(ع) می فرمایند: "هر کسی مایل است دندان هایش سالم بماند، شیرینی را بعد از خوردن مقداری نان مصرف کند، زیرا نان در دهان خمیر می شود و این خمیر، گودال ها و حفره های مینا را پُر می کند. در این صورت، شیرینی هیچ گونه تاثیر سوئی بر روی دندان ها نخواهد گذاشت."

قال رسول اللّه (ص): «ما زال جبرئیلُ یوصینی بالسواک حتی ظننت انه سیجعله فریضةً». جبرئیل همواره مرا به مسواک سفارش می کرد تا جایی که گمان کردم آن را واجب خواهد ساخت. (بحار، ج 76، ص 126)

شاخص ارزيابي وضعيت لثه افراد جامعه Community Periodontal Index of Treatment Needs =CPITN رايج ترين شاخص ارزيابي وضعيت لثه افراد جامعه است كه در سال 1980 توسط WHO و FDI معرفي شد. اين شاخص بيماريهاي انساج نگاهدارنده دندان (پريودنتال) را از پنج نظر مورد بررسي قرار مي دهد. Score 0 ـ سالم score 1 ـ خونريزي از لثه (gingival bleeding) score 2 ـ وجود جرم (Calculus) score 3 ـ وجود پاكت كم عمق (Shallow periodontal pocket) score 4 ـ وجود پاكت عميق (deep periodontal pocket)

پاكت پريودنتال: جدا شدن لثه از دندان است كه به علت التهاب و يا عفونت لثه عارض مي شود در واقع در اثر واكنشهايي كه عفونت يا التهاب در محل چسبندگي لثه به دندان ايجاد مي نمايند، به تدريج محل چسبندگي به نواحي پايين تر دندان انتقال يافته و فضايي بين دندان و لثه ايجاد مي شود كه اصطلاحاً پاكت نام دارد. چسبندگي مجدد لثه به دندان به سادگي امكان پذير نيست و نياز به درمان دارد اگر اين حالت ادامه يابد، به دليل اينكه داخل پاكت قابل تميز كردن توسط فرد نيست، واكنش ها پيشرفت كرده و انساج و استخوان نگاهدارنده دندان تخريب و دندان لق مي شود.

براي اندازه گيري وضعيت پريودنتال، دهان را به 6 قسمت يا Sextant تقسيم مي كنند (فك بالا سه قسمت و فك پايين نيز سه قسمت مي شود) براي هر قسمت يك دندان به عنوان دندان شاخص انتخاب مي شود و وضعيت لثه دندان شاخص از نظر 5 حالت فوق ارزيابي مي شود. اگر دنداني همزمان چند علامت را دارا بود، بدترين حالت براي آن دندان در نظر گرفته مي شود. به اين ترتيب درصد قسمت هايي (يا Sextants ) كه هر يك از 5 علامت ذكر شده (سالم، خونريزي، جرم، پاكت كم عمق، پاكت عميق) را دارند محاسبه مي شود و از روي وفور علائم بيماري مي توان به درمان هاي مورد نياز در آن جامعه پي برد.

به عنوان مثال اگر 80% Sextant های افراد جامعه خونريزي از لثه داشتند، نشاندهنده اين واقعيت است كه با آموزش روش مسواك زدن مي توان مشكل را كمتر نمود زيرا خونريزي علامت شروع بيماري لثه است ولي اگر 80% قسمت ها داراي پاكت عميق بود، مشكل جامعه با آموزش به تنهايي قابل حل نيست و نياز به درمان هاي پيشرفته لثه وجود دارد.

طرح ادغام بهداشت دهان و دندان در سيستم شبكه (به عنوان جزئی از PHC) ارتقاءسلامت دهان و دندان جامعه از طريق افزايش آگاهي مردم و بهبود كمّي وكِيفي وضعيت ارائه خدمات اوليه بهداشت دهان و دندان مطرح و به صورت آزمايشي در چند شهر كشور به اجرا درآمد.

از آنجايي كه امكان پوشش دادن به كليه گروه هاي سني وجود نداشت، گروههايي از افراد كه احتمال ابتلاء به بيماريهاي دهان و دندان در آنان بالاتر و امكان دسترسي به آنان طبق برنامه هاي موجود بيشتر بود به عنوان گروه هدف به شرح زير تعيين شدند:  1) زنان باردار و شيرده 2) كودكان از بدو تولد تا 6 سالگي 3) كودكان 12ـ6 ساله

نيروهاي درگير در طرح ادغام عبارتند از الف) سطح يك خدمات بهداشت دهان و دندان 1) بهورزان 2) رابطين بهداشتي 3) كاردانهاي بهداشت خانواده   ب) سطح دو خدمات بهداشت دهان دندان 1) بهداشت كاران دهان و دندان 2) دندانپزشكان

مدرسه علميه امام