مالاریا جنس پلاسمودیوم: مالاریا شایعترین بیماری انگلی دنیا است. سالانه 500 ـ 300 میلیون نفر به آن مبتلا می شوند (80 درصد در کشورهای آفریقایی) و هر ساله 2ـ 1 میلیون نفر جان خود را به علت ابتلا به آن از دست می دهند (80 درصد بچه های زیر 5 سال).

انکلهای مالاریای انسانی گونه هایی از جنس پلاسمودیوم و از رده ی اسپوروزوا هستند که چرخه ی غیرجنسی (شیزوگونی) آنها در گلبول های قرمز مهره داران و چرخه ی جنسی (اسپوروگونی) آنها در پشه ها صورت می گیرد. مالاریا، پالودیسم، تب گرمسیری و تب نوبه اسامی دیگر این بیماری هستند.

چرخه زندگی

پلاسمودیوم فالسیپاروم بالاترین میزان انگل در خون (پارازیتمی) را ایجاد می کند و گاهی 40ـ 10% گلبول های قرمز را آلوده می کند. پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم اوواله ترجیحا سلول های جوان را مورد حمله قرار می دهند، پلاسودیوم مالاریه انطباق ویژه ای با سلول های رسیده و پیرتر دارد در حالیکه پلاسمودیوم فالسیپاروم، سلول ها را در هر سنی آلوده می کند.

عود تأخیری پلاسمودیوم ویواکس و اووال احتمالا ناشی از برخی اشکال انگل در سلو لهای کبدی هستند که به صورت خفته باقی مانده و سپس رشد خود را ازسر می گیرند . اشکال خفته ی کبدی هیپنوزوایت نام دارند.

انتقال مالاریا از راههای دیگر نظیر انتقال خون، سرنگ آلوده و یا از طریق جفت نیز صورت می گیرد. اغلب موارد مالاریای ناشی از انتقال خون در مناطق معتدل، ناشی از پلاسمودیوم مالاریه بوده است. یکی از راههای نادر انتقال مالاریا، عفونت مادرزادی است که ممکن است توسط تمام گونه ها ایجاد شود.

فواصل بین حملات تب معرف زمان لازم برای رشد اشکال غیر جنسی، از ورود مروزوئیت به داخل گلبول قرمز تا پاره شدن شیزونت است. این فاصله برای پلاسمودیوم ویواکس، پلاسمویوم اوواله و پلاسمودیوم فالسیپاروم 48 ساعت و برای پلاسمودیوم مالاریه 72 ساعت است.

بر این اساس مالاریای ویواکس « سه یک خوش خیم» فالسیپاروم « سه یک بدخیم» مالاریای ناشی از پلاسمودیوم مالاریه « چهار یک» نامیده می شود.

از عوارض مزمن بیماری مالاریا می توان به بزرگی طحال مناطق گرمسیری، لنفوم بورکیت و همینطور سندرم نفروتیک اشاره نمود. بزرگی طحال مناطق گرمسیری و سندرم نفروتیک ناشی از کمپلکسهای ایمنی می باشند. سایر عوارض که دال بر وجود مالاریای شدید هستند عبارتند از:

تشخیص تشخیص قطعی مالاریا با شناسایی میکروسکوپی انگل در گسترش خونی صورت می گیرد. گامتوسیت گونه های مختلف ممکن است به طور مداوم در خون حضور داشته باشند ولی گامتوسیت پلاسمودیوم فالسیپاروم تا 10 روز پس از شروع نشانه های بیماری دیده نمی شود.

گسترش نازک خون حداقل باید 15 دقیقه مورد بررسی قرار گیرد، در حالی که جستجوی 5 دقیقه ای گسترش ضخیم، در صورت وجود انگل، آن را مشخص خواهد کرد. گسترش ضخیم مفیدترین روش جستجوی انگل مالاریا است.

Types of Serological Assays Malaria Antibody Detection Indirect Fluorescent Antibody Enzyme immunoassays Antigen Detection Immunochromatographic

Quantitative Buffy Coat (QBC ®) Useful for screening large numbers of samples Quick, saves time In the QBC technique, approximately, 50 microlitres of whole blood was taken into a capillary tube coated with acridine orange and fitted with a cap.

Malaria Antigen Detection Immunologic assays to detect specific antigens Commercial kits now available as immunochromatographic rapid diagnostic tests (RDTs), used with blood P. falciparum histidine-rich protein 2 (PfHRP-2) parasite LDH (pLDH)

Malaria Antigen Detection Immunologic assays to detect specific antigens Commercial kits now available as immunochromatographic rapid diagnostic tests (RDTs), used with blood P. falciparum histidine-rich protein 2 (PfHRP-2) parasite LDH (pLDH)

Detection of Plasmodium antigens: pLDH (parasite lactate dehydrogenase)

Polymerase Chain Reaction (PCR) Molecular technique to identify parasite genetic material Uses whole blood collected in anticoagulated tube (200 µl) or directly onto filter paper (5 µl) 100% DNA is extracted 10% blood volume used in PCR reaction

Polymerase Chain Reaction (PCR) Threshold of detection 0.1 parasite/µl if whole blood in tube 2 parasites/µl if using filter paper Definitive species-specific diagnosis now possible Can identify mutations – try to correlate to drug resistance Parasitemia not quantifiable May have use in epidemiologic studies Requires specialized equipment, reagents, and training

درمان درمان مناسب برای تمام عفونتهای ناشی از گونه های غیر پلاسمودیوم فالسیپاروم و نیز عفونتهای حساس به داروی ناشی از این گونه که در آن حال بیمار چندان وخیم نباشد، کلروکین فسفات خوراکی است که یک ترکیب 4ـ آمینوکینولین می باشد.

در بیماریهای شدید ناشی از گونه های حساس به داروی پلاسمودیوم فالسیپاروم و یا در موارد استفراغ غیرقابل کنترل، ممکن است تجویز کینیدین گلوکونات وریدی لازم باشد. برای جلوگیری از عودهای ناشی از پلاسمودیوم ویواکس و اوواله یک درمان ریشه ای با پریماکین فسفات که یک 8 ـ آمینوکینولین می باشد لازم است این دارو هیپنوزوئیت های کبدی پلاسمودیوم ویواکس و اوال را از بین برده و جلوی عود بیماری را می گیرد.

برای درمان پلاسمودیوم فالسیپاروم مقاوم به کلروکین بعضی اشکال ترکیبی درمان مورد نیاز است. در موارد مقاومت به کلروکین 3 قرص فانسیدار به صورت یک جا خورده می شود. این دارو تلفیقی از پریمتامین و سولفادوکسین می باشد. در صورت مقاوم بودم انگل به فانسیدار از ترکیب داکسی سیکلین یا تتراسیکلین با کینین و در صورت موثر نبودن از داروهای مشتق از آرتمیسینین استفاده می شود. کینین، کینیدین، کلروکین و مفلوکین داروهای شیزونت کش خونی و گامتوسیت کش هستند.

مقاومت دارویی RI خفیف ترین شکل مقاومت، با پاک شدن اولیه ی انگل از خون و سپس بازگشت آن در عرض یک ماه پس از شروع درمان مشخص می شود. RII بیانگر کاهش تعداد انگل در خون پس از شروع درمان ولی عدم پاک شدن خون و افزایش مجدد تعداد انگل است.

در RIII، شدیدترین شکل مقاومت ، در طی درمان تعداد انگلها در خون نه تنها تغییر مهمی نمی کند بلکه افزایش هم نشان می دهد.

همه گیر شناسی شاخص طحال، معرف درصد کودکان بین 9ـ 2 ساله ی دارای طحال بزرگ است. شاخص انگلی یک جمعیت عبارت از درصد کوکان 9ـ 2 ساله ای است که در یک گسترش ضخیم خون آنها پلاسمودیوم دیده شود.

پیشگیری دستکاری محیط زیست: خشک کردن مردابها و سایر اماکن تخمگذاری پشه ها جهت گرفتن منابع آب از پشه و عدم امکان تخمگذاری. مبارزه بالاروپشه: جهت این کار اغلب نفت و ترکیبات نفتی در مردابها و محل تخمگذاری پشه ریخته می شود که سبب آلودگی فراوانی می شود.

روشهای مبارزه زیستی: شامل استفاده از ماهی گامبوزیا می باشد که لاروپشه را می خورد، البته این ماهی، تخم سایر ماهیها را نیز می خورد وسبب به خطر انداختن نسل آنها می شود. نوعی باکتری به نام باسیلوس اسفریتوس سمی تولید می کند که سبب مرگ لاروپشه می شود. مبارزه با پشه بالغ: سم پاشی به دو روش صورت می گیرد.

سم پاشی ابقایی اماکن انسانی: که سم حدود 2 تا 6 ماه رو ی سطوح باقی می ماند و در ایران بخصوص از سموم آیگون و دایگون استفاده می شود. سم پاشی هوایی چندان موثر نیست. در ایران آنوفل استنفنسی نسبت به بسیاری از حشره کشها نظیر DDT(دی کلرو دی فنیل تری کلرو اتان)، مالاتیون و دیلدرین مقاومت پیدا کرده است.

دانستن اندوفیل یا اگزوفیل بودن پشه درمبارزه با آن بسیار مفید می باشد چرا که سمپاشی منزل در مورد پشه های اگزوفیل چندان مفید نیست. استفاده از پشه بند: استفاده گسترده از پشه بند به خصوص مواردی که با سم پیرتروئید آغشته باشد در کشورهای آفریقایی بسیار مفید است.