ابزارهاي ارزيابي ناراحتي بدن Body discomfort assessment tools تهیه کننده : دکتر مسعود مطلبی http://healthf.kaums.ac.ir/ motallebi_m@kaums.ac.ir

ارزيابي ناراحتي؟ متأسفانه علت‌شناسي اختلالات اسكلتي- عضلاني مرتبط با كار، پيچيده و بحث‌انگيز است. عدم وجود شفافيت و قطعيت در علت‌شناسي اين اختلالات، ارزيابي خطر را دشوار مي‌سازد. ناراحتي يكي از شاخصهاي خطر است كه مي‌تواند در ارزيابي خطر بسيار سودمند باشد، زيرا ناراحتي، حاصل سيستم پسخورد بدن براي آشكارسازي مشكلات احتمالي است. ناراحتي ممكن است تحت تأثير عوامل رواني و اجتماعي نيز قرار گيرد. اين موضوع يكي از معايب استفاده از ناراحتي به عنوان شاخص خطر است. ناراحتي به ويژه براي ارزيابي مواردي كه عدم تناسب فيزيكي بر ماهيچه‌هاي كوچك و كارهاي ماهيچه‌اي استاتيك اثر مي‌كند بسيار مناسب است.

توصيف ناراحتي شدت كيفيت محل يا موضع الگوي زماني

شدت ناراحتي اندازه‌گيري شدت ناراحتي بدين طريق انجام مي‌گيرد كه از فرد خواسته مي‌شود تا شدت ناراحتي را بر روي يك مقياس به اصطلاح ذهني مشخص سازد. اگرچه تعداد زيادي از اين مقياس‌هاي ذهني وجود دارد اما به طور كلي به 4 گروه تقسيم مي‌شوند: مقياس‌هاي كلامي مقياس‌هاي چشمي مقياس‌هاي عددي مقياس‌هاي تصويري

مقياس كلامي براي تعيين شدت ناراحتي حداکثر شديد متوسط حداقل بدون دردناک ناراحت خنثي راحت کاملاٌ آسوده

مقياس‌ چشمي براي تعيين شدت ناراحتي ناراحتي فوق العاده بدون ناراحتي

مقياس عددي براي تعيين شدت ناراحتي 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 بدون ناراحتي ناراحتي فوق‌العاده

مقياس‌ تصويري براي تعيين شدت ناراحتي شديد متوسط خفيف حداقل ناراحتي فوق العاده بدون ناراحتي

محل ناراحتي موضع ناراحتي عموماً يا به وسيله‌ نقشه بدن(Body Map) و يا با ارجاع به يكي از قسمت‌هاي بدن مشخص مي‌شود. فرد مي‌تواند نواحي دچار ناراحتي را با علامت‌گذاري روي نقشه‌ بدن مشخص سازد.

محل ناراحتي

كيفيت ناراحتي كيفيت ناراحتي را تنها مي‌توان با استفاده از كلمه‌هاي گوناگون ارزيابي نمود. كيفيت‌هاي مختلف ناراحتي شامل موارد زير است: جزجز، سوزش، خشكي و سفتي، كرخي، سردي، گرمي، گرفتگي، سوزن‌سوزن شدن، درد جانكاه و فرساينده. اگرچه كيفيت درد به طور گسترده‌اي در ارزيابي سلامت مورد استفاده قرار مي‌گيرد، اما كيفيت ناراحتي عموماً مورد استفاده‌ ارگونوميست‌ها نبوده است. شايد علت اين امر نامشخص بودن مفاهيم گوناگون كيفيت است، در حالي كه مفاهيم شدت، محل و الگوي زماني غالباً روشن است.

الگوي زماني الگوي زماني ناراحتي با استفاده از داده‌هايي كه در مورد ناراحتي در زمان‌هاي مختلف جمع‌آوري مي‌شود تعيين مي‌گردد. بسته به اينكه ارزيابي ناراحتي به چه علت صورت مي‌گيرد، فاصله‌ زماني ميان نوبت‌هاي جمع‌آوري داده‌ها از چند دقيقه تا چند ساعت و يا چند روز و يا حتي بيشتر، متغير است. داده‌هايي كه در هر نوبت بدست مي‌آيد را مي‌توان در برگه‌هاي جداگانه ثبت نمود و يا كل داده‌هايي كه در نوبت‌هاي گوناگون بدست مي‌آيد را بر روي يك برگه ثبت كرد. داده‌هاي مورد نياز بايد هنگام تجربه‌ ناراحتي و هنگام كار جمع‌آوري شوند. تحقيقاتي كه بر روي درد انجام شده است نيز اهميت فوريت در حصول بهترين اعتبار را مشخص ساخته است.

خلاصه‌اي از اصول مهم اندازه‌گيري ناراحتي اندازه‌گيري ناراحتي در ارزيابي تناسب و عدم تناسب فيزيكي سودمند است. استفاده از كلمه ناراحتي به تنهايي به اعتبار ارزيابي كمك مي‌كند. ناراحتي يك تجربه‌ ذهني است و به همين دليل تنها مي‌توان آن را از طريق گزارش و اظهارنظر فرد اندازه‌گيري نمود. شدت، موضع و الگوي زماني از جمله پارامترهاي مهم در مبحث ناراحتي‌اند. مقياس چشمي كاربردي‌ترين مقياس براي اندازه‌گيري شدت ناراحتي است.

پرسشنامه نورديك Standardized Nordic Questionnaires for the analysis of musculoskeletal symptoms

پرسشنامه نورديك-ساختار ساختار اين پرسشنامه به گونه‌اي است كه مي‌توان آن را به دو طريق تكميل كرد: 1- از طريق مصاحبه با كارگران 2-توسط خود افراد اين پرسشنامه از دو بخش تشکيل شده است: الف) پرسشنامه‌ عمومي ب) پرسشنامه‌ اختصاصي هدف از پرسشنامه عمومي بررسي كلي بوده و در آن علائم اختلالات دركل بدن مطرح مي‌شود. پرسشنامه اختصاصي به تجزيه و تحليل عميق اين علائم در نواحي خاصي از بدن مانند كمر، گردن و شانه‌ها مي‌پردازد .

پرسشنامه نورديك-اهداف بطوركلي در طراحي اين پرسشنامه‌ها دو هدف دنبال شده است : الف) به عنوان ابزاري جهت غربالگري اختلالات اسكلتي – عضلاني ب) براي خدمات بهداشت شغلي

پرسشنامه عمومي نورديك پرسشنامه عمومي براي پاسخ به اين سئوال كلي طراحي شده است که آيا مشكلات اسكلتي – عضلاني براي جمعيت خاصي بوجود مي‌آيد و اگر چنين است، اين اختلالات بيشتر دركدام يك از اندام‌های بدن متمركز مي‌شوند. با در نظر گرفتن اين موضوع، پرسشنامه‌اي طراحي شده است كه بدن انسان را به 9 ناحيه آناتوميكي تقسيم كرده است.

پرسشنامه عمومي نورديك اين نواحي آناتوميكي بر حسب دو معيار انتخاب شده‌اند‌: الف) اندام‌هايی كه علائم در آنها متمركز مي‌شوند ب) اندام‌هايی كه هم توسط فرد پاسخ دهنده و هم توسط فرد محقق از يكديگر قابل تشخيص مي‌باشند. پرسش‌های شفاهي در مورد هر ناحيه‌ به ترتيب از فرد پرسيده مي‌شوند و از فرد خواسته مي‌شود پاسخ دهد آيا در طي 12 ماه گذشته در اين نواحي ناراحتي يا مشكلي داشته است و آيا اين مشكلات باعث ترك كار يا ناتواني او در كار شده است. همچنين در مورد وجود درد يا ناراحتي در طي 7 روز گذشته پرسش مي‌شود.

پرسشنامه عمومي نورديك

خسته نباشيد