انجمن حمایت وغرامت متقابل کلوپ های پی اند ای Protection and indemnity clubs پاییز 95 گردآورنده: ریحانه آشتیانی نام استاد: جناب آقای دکتر فیضی دانشگاه: علامه طباطبایی (ره) – دانشکده حقوق

مقدمه بیمه دریایی یکی از مسایل مهم در امر تجارت میباشد به طوریکه میتوان گفت هیچ یک از رشته های بازرگانی و تاریخی قدمت و تنوع و غنای بیمه دریایی را نداشته است. اولین بازرگانان نیز برای ایمنی در مقابل خطرات و خسارات از نوعی بیمه دریایی استفاده میکردند که با توجه به نیاز افراد به یکی از رشته های تخصصی در طول زمان مبدل شده است

بخش 1 تاریخچه پیشرفت مهم و برجسته در زمینه ی بیمه های تعاونی مربوط به دوره های بین 1100 تا 1400 میلادی است که در سرزمین های انگلوساکسون در ارتباط با دزدی گله-اتش سوزی-مرگ و میر و فقر ایجاد شده است.بعد ازین جریانها که در واقع منشا قدیمی بیمه های تعاونی است میتوان از باشگاه های بدنه کشتی-hull clubs-نام برد که در حقیقت هسته ی اصلی باشگاه های تعاونی پی اند ای را تشکیل میدهند.باشگاه های بدنه کشتی در بدو امر به شکل بسیار دوستانه و محلی اداره میشدند. در میانه سده نوزدهم به دلیل پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی و تکنولوژیکی مالکان کشتی ها که خود را با مسولیت های روزافزون رو به رو می دیدند و بیمه گران هم از بیمه کردن انها امتناع میورزیدند به طرف ایجاد باشگاه های حمایتی-protection clubs-سوق داده شدند.

بخش 1 تاریخچه نتیجه موفقیت امیز در این دوره منجر به این شد که نزدیک به بیست باشگاه مختلف در انگلستان مشغول ب این کار شوند. در اواخر سده نوزدهم خسارتهای کالا و محموله ها برای مالکان کشتی یکی از جدی ترین مسولیت ها را به وجود اورده بود.بیمه گران معمولی هم علت عدم قبول خسارت هایی مثل گم شدن کشتی یا بار را اینگونه بیان میکردند که این خسارتها ناشی از غفلت در امر دریا نوردی بوده است و به همین دلیل اعضای باشگاه ها تصمیم گرفتند که رشته جدیدی از پوشش را تحت عنوان-indemnity-به وجود اورند. کلوپ حمایت و غرامت متجاوز از 150 سال است که توسعه یافته است. انگلیس به خاطر تاسیس اولین موسسه رسمی بیمه و پوشش کالا در سال 1855از اعتبار ویژه ایی برخوردار است.این کشور مقر اصلی بیمه لویدز و چندین شرکت بزرگ بیمه دیگر نیز بوده و میباشد. در سال 1874 برای اولین بار مالکان کشتی در موسسسه حمایتی شمال انگلستان پیشنهاد تشکیل نوع جدیدی از بیمه ها را مطرح کردند

تعریف و عملکرد کلوپ های پی اند ای بخش 2 تعریف و عملکرد کلوپ های پی اند ای سه نوع بیمه در حقوق دریایی موجود میباشد:بیمه بدنه و ماشین الات کشتی-بیمه محموله و بار –بیمه پی اند ای. تعدادی ازمخاطرات یاحوادث دریایی به خاطرگرانی یامشکلات دیگردربازارمعمولی بیمه چندان موردتوجه نبوده وبیمه گران ازدادن پوشش بیمه ای به اینگونه مخاطرات اکراه دارند. صاحبان کشتیها هنگامیکه باچنین مشکلی مواجه می شوندبه کلوپهای بیمه ای متقابل روی می آورند. کلوپهای پی اندآی درحقیقت نوعی شرکت بیمه تخصصی هستند که به یکدیگر پوشش جمعی می دهند. دراین نوع شرکتها مالکین کشتیها باریختن سهمیه ای درسال(حق شرکت)تشکیل سرمایه ای می دهند که سرمایه شرکت(کلوپ)راتشکیل می دهد.

تعریف و عملکرد کلوپ های پی اند ای بخش 2 تعریف و عملکرد کلوپ های پی اند ای پس در واقع مالکین کشتی خود عضو و تشکیل دهنده ی این کلوپ هستند.شرکت کلیه خساراتی راکه به اعضای آن دررابطه باموضوع تحت پوشش بیمه واردشده ازمحل این سرمایه می پردازد و درپایان سال مازادآن رابین اعضای خودتقسیم می کند. سهمیه هرعضو به تعدادو وخامت حوادثی که به وقوع می پیوندد بستگی دارداین شرکتهامعمولا حداکثر سهمیه ای برای هرعضوتعیین می کنندو درابتدای سال بیمه ای آن رادریافت می کنندولی اگرمازادی وجودداشته باشد در پایان سال بین اعضاتقسیم خواهد شد.

تعریف و عملکرد کلوپ های پی اند ای بخش 2 تعریف و عملکرد کلوپ های پی اند ای نتیجتا در اینگونه شرکتهاواسطه ای(بیمه گر)مثل شرکتهای بیمه معمولی وجود ندارد.هریک از اعضا شرکت نسبت به سایر اعضا هم بیمه گر و هم بیمه گذار است.اینگونه کلوپها به اعضای خود خدمات حمایتی و پوشش بیمه ای ارائه می کنند و چنانچه مسائل و مشکلاتی برای اعضا به وجود آید مدیران و مسولان کلوپ در حدود مقررات به آنها مساعدت خواهند نمود. نیابت از اعضای خود دعاوی حقوقی آنها را پیگیری نموده وحل و فصل می کنند.

3 تفاوت بیمه دریایی و بیمه های ای اند ای کلوپ بخش تعریف بیمه دریایی: قراردادبیمه دریایی که درقالب بیمه نامه جلوه گراست، قراردادی است که به موجب آن بیمه گر تعهدمی کندخسارات وارده به بیمه گذارراکه ازمخاطرات دریایی ناشی می شوندبه ترتیب وتاحدی که درقراردادپیش بینی شده جبران کند(ماده1قانون بیمه دریایی انگلیس) درقانون ایران تعریف خاصی درباره بیمه دریایی وجود نداردوبه تعریف کلی درماده1قانون بیمه بسنده شده است که بیان می دارد«عقدی است که جبران خسارات وارده رادرازاء دریافت وجوهی درصورت وقوع حادثه می کند.» این قراردادیک تعهددوطرفه رادربردارد درطرف دیگرقرارداد،بیمه گذارتعهدمی کند وجه معینی را که حق بیمه نام داردبه بیمه گر بپردازد. بیمه گران دریایی بیمه را در رابطه با ریسک ها و خطرات قابل اندازه گیری ارایه میدهند مانند:بیمه بدنه برای صاحبان کشتی و بیمه محموله و بار برای صاحبان کالا.

3 تفاوت بیمه دریایی و بیمه های ای اند ای کلوپ بخش پی اند ای کلوب بیمه را برای موضوعات نامعین که بیمه دریایی معمولا انها را تحت پوشش قرار نمیدهد ارایه میکند مانند:مسولیت حمل کننده در مقابل صاحب کالا برای خسارات وارده به کالا-مسولیت صاحب کشتی بعد از یک تصادم دریایی-الودگی های محیط زیستی و مسولیت اثرات ناشی از جنگ بر روی کشتی! بیمه های دریایی کمپانی های انتفاعی هستند که ازین طریق کسب سود میکنند اما کلوپ های پی اند ای غیر انتفاعی هستند کلوپهای P&I توسط صاحبان کشتی که عضو کلوپ هستند اداره می‌شود و هیئت مدیره با رای گیری از میان مالکان عضو انتخاب می‌شوند ولی شرکتهای بیمه بیمه‌های تجاری را تنظیم و کنترل می‌کنند . در صورتی که یکی از اعضا متحمل خسارت زیادی شده باشد، کلوپ‌ P&I، سرمایه بیشتری به او اختصاص می‌دهد. قابلیت تخصیص این سرمایه اضافی به اعضا، به این معنی‌است که کلوپ P&I قادر است اعضای خود را در پرداخت هر نوع خسارتی حمایت کند و هیچ سقفی برای این پرداخت وجود ندارد

3 تفاوت بیمه دریایی و بیمه های ای اند ای کلوپ بخش در حالیکه شرکت‌های تجاری بیمه اغلب حق بیمه‌های ثابت و غیرقابل بازگشت، طلب می‌کنند.هزینه‌های هنگفتی لازم است تا همه خسارت‌ها پیش‌بینی و جبران شوند. پوشش بیمه‌ای در بازار تجاری معمولا حمایت‌های مالی اندکی را در برمی‌گیرد. به‌دلیل روابط کاری تنگاتنگی که بین کلوپ و اعضا وجود دارد، روابط طولانی مدتی هم بین آنها ایجاد می‌شود. زیان‌هایی که در پرداخت خسارت هر یک از اعضا به کلوپ وارد می‌شود، در یک چشم‌انداز چند ساله جبران می‌شود ولی تسهیلات حق بیمه ثابت، شامل تعهدات طولانی مدت نمی‌شوند. اگر در طول یک سال بیمه­ای خسارت بزرگی وارد شود، برای جبران این خسارت حق بیمه­های بیشتری تا پایان همان سال از مشتریان بعدی مطالبه می‌شود.

4 کلوپ های اسلامی پی اند ای بخش پس از تحريم کامل صنعت بيمه (مرداد 1389)، بازارمشترک اتکايي با مشارکت شرکتهاي بيمه و بيمه اتکايي با راهبري و مديريت بيمه مرکزي تشکيل گرديد که با ظرفيت 90 ميليون دلار شروع شد و در سال جاریاين ظرفيت 15 درصد افزايش يافت. با حمايت هاي جدي دولت و با ايجاد ساز و کارهاي مناسب و با عنايت به رعايت اصول و قواعد حرفه اي توزيع ريسک در بازار بيمه کشور، از کليه ظرفيت هاي صنعت بيمه اعم از بخش خصوصي و دولتي بهره برداري و هيچ يک از ظرفيت هاي اقتصادي کشور بدون پوشش بيمه و بيمه اتکايي لازم باقي نماند و ريسک هاي بزرگ مهندسي، هواپيمايي، نفت وانرژي و کشتي و مسئوليت ريسک هاي استراتژيک کلوب هاي حمايت و جبران غرامت (پي اند آي) تحت پوشش قرار گرفتند. قبل از تحريم ها پوشش هاي پي اند آي به طور انحصاري در اختيار 13 کلوب بين المللي که اکثراً اروپايي هستند قرار داشت.

4 کلوپ های اسلامی پی اند ای بخش اکنون اين پوشش ها توسط بخش خصوصي بيمه کشور ارائه مي شود. اين فرصتي براي بهره برداري از شرايط تحريم به نفع اقتصاد کشور بود. اکنون بيمه مرکزي جمهوري اسلامي ايران مجوز تاسيس کلوب پي اند آي، در مناطق آزاد کشور را هم به بخش خصوصي اعطا نموده است در سال 1996در منطقه ازاد قشم ثبت شد و شعباتی در اندونزی و لندن و دبی به وجود امد. ابتدا تحت عنوان باشگاه اسیایی پی اند ای شکل گرفت و در سال 2001 به باشگاه پی اند ای اسلامی تغییر نام داد.

5 استثنایات بیمه پی اند ای بخش مسولیت ناشی از عدم تحویل بار به خصوص آن دسته از تحویل باری که به بارنامه اصلی نیاز ندارد معمولا توسط پی اند ای کلوپ حمایت نمیشوند. 1:اگر آن خطرات توسط سایر بیمه ها مانند خطرات ناشی از جنگ یا بیمه بدنه و در برخی موارد مسولیت برای خرابی جسم ثابت و شناور- FFO- تضمین شده باشد. 4:خسارت و خلاف های عمدی 5:امنیت عمومی 2:تعاون و همکاری: 6:مبالغی که قانونا باید مالک کشتی متقبل شود. اگر صاحب کشتی مسولیت خود را به طور کامل در راستای تضمین کردن کلوپ انجام نداده باشد. 7:هزینه معطلی برای تخلیه یا تاخیر کشتی 8:مسولیت عملیات نجات 3:مخاطره ی اخلاقی: 9:خسارتهای وارده به اموال خود مالک کشتی

6 مشکلات ناشی از پوشش های بیمه ایی بخش اگر از مسیر تعیین شده در بارنامه منحرف شود بیمه کلوپ ساقط میشود مگر انکه مدیران عامل کلوپ کتبا ادامه بیمه را تایید کنند اگر فرستنده کالا نتواند کالا را در تاریخ مقرر بفرستد اعتباربانکی از اعتبار میفتد! اما بعضی اوقات فرستنده –بارنامه با تاریخ موخر-از مالک کشتی اخذ میکند اگر مالک کشتی چینی بارنامه ایی را صادر کند دو نوع دعوی خسارت متوجه وی میشود: یکی دعوی خسارت برای تاخیر در ارسال کالا و دیگری دعوای خسارت برابر اتلاف و صدمه وارده به کالا در طول فاصله بین تاریخ مؤخر ومقدم. چون هر دو دعوا مبتنی بر تدلیس و تقلب هستند مالک حق استفاده از بیمه کلوپ را ندارد مگر انکه مدیران تصمیم دیگری اتخاذ کنند.

منابع 1.brown,Robert H,marine insurance –hull practice (London : witherby & co LTD,1993) 2.marine risks and their assessment (London : the chartered Ins. Institute, 1991) 3. تقریرات درس حقوق بیمه دانشگاه شهید بهشتی،دکتر منصور امینی 4. International Group of P&I Clubs http://www.igpandi.org 5.www.skuld.com 6.www.amt-insurance.com/en/protection_indemnity/ 7.www.IMLI.org 8. نقش بیمه دریایی درجبران خسارات ناشی از تصادم کشتی ها،دکتر محمد ابوعطا