Functional Requirements for Bibliographic Records FRBR Functional Requirements for Bibliographic Records

مقدمه قواعد آنتونی پانیتسی که در سال 1841 منتشر شد و شامل 91 قانون بود نخستین قواعد فهرست نویسی مهم و امروزی بود،و براین پایه استوار بود که در حقیقت هدف جستجوگردرفهرست تنها یک کتاب نیست بلکه اثری است که در کتاب وجود دارد. تفاوت کتاب با اثر در این است که اثر محتوای فکری کتاب را دربرمی گیردوممکن است بتوان آن اثر رادرویرایش ها،ترجمه ها یا آثار وابسته ای که زیر نام های مختلف نویسنده و یا با عنوان های مختلف چاپ شده است یافت.

اصول پاریس اولین قانون فهرست نویسی بین المللی،حاصل اولین همایش بین المللی متخصصان فهرست نویسی به میزبانی ایفلا در پاریس ودر سال 1961 است.این قواعد مبنایی برای گسترش و توسعه همه استاندارد های فهرست نویسی معاصر فراهم آورد. قواعد فهرست نویسی آنگلوآمریکن مهم ترین و پراستفاده ترین قواعد فهرست نویسی در جهان محسوب می شود.این قواعد بارها مورد بازنگری قرار گرفت امروزه به وجود آمدن نیازهای تازه در کتابخانه ها ومراکز اطلاعاتی ،لزوم تغییر در خلق پیشینه های کتابشناختی ،ذخیره و برون داد آن ها رااجتناب ناپذیر کرده است.

اف آر بی آر چیست؟ الگویی که برای سازگاری با نیاز های جدید طراحی و ایجاد شده است ا لگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی (اف آر بی آر) است که درسال 1998 از سوی ایفلا به وجود آمد. الگوی مفهومی اف آر بی آردیدگاهی کلی ازجهان کتابشناختی ارائه می دهدو به عنوان ابزاری کلیدی برای انجام وظایف کاربرمحور بازیابی، شناسایی ،انتخاب و دسترسی به اطلاعات مورد توجه قرارمی گیرد. اف آر بی آربرروابط کتابشناختی بین دویا چند موجودیت تاکید دارداین روابط به منزله ابزاری برای ترسیم ارتباط بین یک موجودیت و سایر موجودیت های مرتبط دیگر تلقی می شوند و به کاربر کمک خواهد کرد که به جستجو در جهان کتابشناسی بپردازد و بین موجودیت ها رابطه برقرار کند.

این موجودیت ها در سه گروه تقسیم بندی شده اند: موجودیت های گروه اول شامل خلق های فکری یا هنری هستند. موجودیت های گروه دوم که مسوولیت محتوای فکری وهنری موجودیت های گروه اول را بر عهده دارند. موجودیت های گروه سوم نیز موضوعات موجودیت های گروه اول هستند در میان این سه گروه روابطی برقرار است که بین موجودیت های گروه اول با هم و روابط بین موجودیت های گروه دوم و سوم با موجودیت های گروه اول برقرار است.

شمای زیر نشان دهنده رابطه در یکی از این موجودیت ها است اثر :هری پاتر برداشت :متن فرانسه برداشت :متن آلمانی برداشت :متن فارسی قالب1 نشر الف قالب2نشر ب قالب 1نشر الف قالب2نشر ب قالب 1نشر الف مورد کتابخانه ب مورد کتابخانه الف

نام اثر : نگاهی به معماری آثارتاریخی ایران دردوران صفویه نوشته یوسف کیانی انتشارات امیرکبیر ،1380 برداشت :متن فارسی قالب: نشر امیرکبیر مورد : نسخه موجود در کتابخانه ملی ایران شخص : یوسف کیانی مکان : ایران رخداد : دوران صفویه شیئ : آثار تاریخی مفهوم : معماری

صفت ها اف آر بی آر برای هر یک از موجودیت های 1و 2و 3و صفت ها یی تعریف کرده است،که به دو دسته تقسیم می شوند. 1-صفت های درونی :ویزگی های فیزیکی و قابل مشاهده هستند. 2-صفت های خارجی:که باید از سایر منابع مانند وازه نامه ها استخراج شوند. برای مثال زبان کتاب صفتی برای برداشت است محل نشر صفتی برای قالب است. در اف آربی آر برای آثار 12صفت،برای برداشت ها 25 صفت،برای قالب ها 38 صفت و برای مورد ها9 صفت تعریف شده است.اما برای یک اثر خاص ممکن است فقط 5 صفت از 12 صفت تعریف شده فابل استفاده باشد.

رابطه ها رابطه ها درواقع پیوند ها یا ارتباطات بین دو یا چند موجودیت هستند مثلا موجودیت های اثر و شخص می توانند از طریق رابطه نویسندگی پدیدآورنده به یکدیگر مرتبط شوند. مجموعا از موجودیت ها ،صفت ها و رابطه های اف آر بی آر میتوان برای نشان دادن جهان پیچیده کتابشناختی اسفاده نمود.

برخی از مزایای اجرای اف آر بی آر بهبود فهرست های کتابخانه ای موجود از طریق هم نشینی پیشینه ها بر اساس رابطه های مختلف کتابشناختی به منظور جستجو،بازیابی و نمایش بهتر بهره برداری کامل از فناوری های دیجیتالی برای پیوند پیشینه های کتابشناختی به یکدیگر جلوگیری از فهرست نویسی تکراری و امکان فهرست نویس مشارکتی تسهیل ایجاد استاندارد های بین المللی و کاهش هزینه های فهرست نویسی در سطح جهانی از طریق به حداقل رساندن فهرست نویسی تکراری

هر چند تاکنون در هیچ کجای جهان اف آر بی آر به صورت کامل و جامع اجرا نشده است و کاربرد نیافته است اما امید است که اجرای آن به گسترش استاندارد هایی بیانجامد که تولید ابرداده هایی یک شکل که قابلیت تعامل داشته باشند را تسهیل نماید. امروزه بسیاری معتقدند که اگر به سرعت نظام های بازیابی کتابخانه مبنا ابداع نشوند موتورهای کاوش اینترنت مبنا جایگزین آن خواهد شد.

منابع 1- چانگ،یین؛سالابا،آتنا(1390).اجرای اف آربی آردر کتابخانه ها.ترجمه عباس گیلوری.تهران:کتابدار. 2- محمدی، مسعود (1390). بررسی و تحلیل روابط کتابشناختی کتابهای منتشره فارسی حوزه علوم پزشکی در فاصله سالهای 1385-1389 بر اساس الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی . پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری واطلاع رسانی،دانشکده پیراپزشکی،دانشگاه علوم پزشکی تهران. 3-موسوی چلک،افشین(1391).از آنگلوآمریکن تا آردی ای:مروری بر نظام های نوین سازماندهی دانش.کتاب ماه(کلیات)، 175، 7-15.

نام درس :ذخیره و بازیابی اطلاعات نام درس :ذخیره و بازیابی اطلاعات نام استاد : خانم دکتر باب الحوائجی تهیه کننده : طاهری لطفی