بسم الله الرحمن الرحيم

Jamileh Mokhtari Nouri, BSN, MSN, Nursing PhD Grounded Theory نظریه زمينه اي (بستر زاد، پایه) Jamileh Mokhtari Nouri, BSN, MSN, Nursing PhD Assistant Professor of Baqiyatallah University of Medical Sciences jamilmokhtari@yahoo.com mokhtari@bmsu.ac.ir

Grounded Theory Research عناوين مورد بحث ** مقدمه ** مبانی فلسفی نظریه زمینه ای ** نظریه زمینه ای بعنوان روش تحقيق ** مراحل يا گام های تحقيق نظریه زمینه ای

پژوهش کیفی چیست؟ پژوهشی است که در آن خبری از اندازه گیری نیست. یافته های آن از صافی فهم و تفسیر پژوهشگر می گذرد.

Types of Theories (Approach) Formal (Deductive) از فرموله کردن يکسري ايده ها و مفاهيم موجود ساخته مي شود. Substantive (Inductive) از داده هاي عيني و طبيعي و مفاهيم مستخرج از داده ها در عرصه واقعي فرموله و توليد مي شود.

گراندد تئوری به عنوان یک روش تحقیقی برجسته، در میان پژوهشهای کیفی Grounded theory گراندد تئوری به عنوان یک روش تحقیقی برجسته، در میان پژوهشهای کیفی

يک تئوري مبتني بر داده هاي زمينه اي و واقعي است. Grounded Theory نظریه زمينه اي: يک تئوري مبتني بر داده هاي زمينه اي و واقعي است. Exploring common experiences of individuals to develop a theory Grounded Theory Research

Symbolic Interactionism Grounded Theory Glaser & Strauss (1967) The Discovery of Grounded Theory يک روش تحقيق کيفي است برای مطالعه و جستجوي فرآيندهاي اجتماعي که در تعاملات انساني وجود دارد. تئوري زمينه اي مستقيماٌ با تعامل گرايي سمبوليک ارتباط پيدا مي کند. Article Symbolic Interactionism تعامل گرایی نمادین

Symbolic Interactionism تعامل گرایی نمادین هربرت بلومر (1956) تعامل گرايي نمادين را به معني مطالعه زندگي گروهي و سلوک و رفتار انسانها ارایه کرده است.

تعامل گرایی نمادین انسان در ارتباط با محيط زندگي شان بهتر درک می شوند. هرفرد بر مبناي معنی که به افراد و اشياء می دهد با ديگران رفتار و تعامل مي کند. تعامل گرايي نقطه ثقل معني بخشي رفتار انساني است.

ویژگی گراندد تئوری برای موقعیتی مناسب است كه دانش ما در مورد آن محدود است و تئوري قابل اعتنا برای در آن موجود نیست که بتوان بر اساس آن فرضيه ای براي آزمون تدوين کرد. Article

گراندد تئوری از نگاه پدید آورندگان آن ”... کشف تئوری در پژوهشهای علوم اجتماعی بر اساس گردآوری منظم داده ها... برای رسیدن به مرحله ای از شناخت از موضوع مورد مطالعه که ما را قادر سازد نظریه ای را که بر اساس داده های واقعی ساخته ایم ... با نظریه های موجود مقایسه کنیم.“ (Glazer & Strauss, 1967) Article

Grounded Theory as a Research Method در اين روش محقق کليه فرآيندهاي اجتماعي و ساختار آن را از طريق اطلاعات و داده هاي تجربي و زمينه اي شرح مي دهد. - پديده هاي تعاملي يا چند رشته اي يا چند حرفه اي

Grounded Theory as a Research Method يک روش تحقيق کيفي و شکلي از تحقيقات ميداني است. Field Research يک نگرش در تحقيقات کيفي است که پديده ها را در بستر طبيعي خود در بيمارستان، کلينيک سرپايي و خانه هاي پرستاري و ... بررسي مي نمايد. فرآيند توليد تئوري از طريق جمع آوري منظم داده ها و فرموله کردن آنها و ايجاد روابط بين اطلاعاتي است که از بستر و زمينه تحقيق استخراج مي گردد. Situation Theory Streubert 2005

Grounded Theory as a Research Method يک روش مطالعه استقرايي و قياسي است. Inductive & Deductive استقرايي: تئوري از مشاهدات خاص و داده هاي زمينه اي پس از فرضيه سازي استخراج مي شود. قياسي: محقق سپس از فرضيه و تئوري توليد شده به داده هاي زمينه اي برگشته و با جمع آوري داده هاي بيشتر و استدلال و شواهد عيني تر به آزمون و توسعه و تکامل آن مي پردازد.

Grounded Theory در عرصه و شرايط طبيعي انجام ميشود. تعاملات انساني و فرآيندهاي اجتماعي آناليز مقايسه اي و مستمر جزء لاينفک آن است. فرضيه سازي و تاييد آن با داده هاي جمع آوري شده

مراحل انجام تئوري زمينه اي تعيين سوال پژوهش Research Question انتخاب همکاران تحقيق (مشارکت کنندگان) Selecting of Participants جمع آوري داده ها و آناليز آنها Data Collection and Analysis ارائه تئوري زمينه اي در مورد پديده Theoretical definition of phenomenon

Research Question Main Question What is the essential structure and process of phenomenon? فرایند الگومحوری در آموزش دانشجویان پرستاری چگونه است؟ محورهاي جستجو که در جمع آوري داده ها و استخراج کدها مي تواند کمک کننده باشد: Contexts Contingences Consequences Covariance Conditions Causes

Selecting of Participants داراي تجارب و آگاهي لازم در مورد پديده باشند. تمايل به مشارکت و ارائه تجارب در تحقيق داشته باشد. نمونه گيري و اشباع تئوريکي Theoretical Sampling & Saturation

Interview Field Notes Documents Journals Observation Literatures Data Generation Data Analysis Concept Formation = Open Coding Level I Substantive Codes Level II Categorization Level III Basic Social Psychological Process Concept Development = Axial Coding Reduction Sampling Selective Review of the Literature Selective Sampling of the Data Core Variable = Selective Coding Substantive Theory Grounded Theory Phases

عنوان رساله: طراحي الگوي سازگاری در بیماران همودیالیزی

متن مصاحبه (2) کُدهای باز (اولیه) کُدهای باز (اولیه) ..... خوب هر كسي كه اين بيماري را مي‌گيره ناخودآگاه روزهاي اول را ناراحت است، من خودم روزهاي اول خيلي گريه مي‌كردم حتي يكماه يه طوري شده بود كه من و آقام حتي با هم صحبت هم نمي‌كرديم نه ناهار مي‌خورديم نه شام، اين يك ماه من مثل جهنم بود باسه من، يك ماه اول. .... احساس ناراحتي و گريه كردن در اوايل بيماري صحبت نكردن با همسر در شروع بيماري نخوردن غذا در اوايل بيماري احساس در جهنم بودن در شروع بيماري 22

کُدگذاری باز (طبقه بندی اولیه) [P6a122اهميت درك شرايط بيمار توسط اطرافيان در سازگار شدن [P6a120]همدردي و درك مهمترين كمك افراد به فرد داراي مشكل [P4a141](P3b5)افزايش تحمل و راحتي بيمار در صورت درك بيمار توسط اطرافيان [P4a41]تأثير مثبت همدردي زياد خانواده با بيمار [P4a107]درك درد بيمار فقط توسط خود بيمار امكانپذير است [P3a39]نياز به دلداري خود و شوهرش در شروع بيماري [P3b8]رفتار همدلانه یعنی همکاری دیگران در جهت حل مشکل بیمار [P3b17]رضايت از ابراز همدردي و ناراحتي اطرافيان [P3b30]نقش منفي اظهار خوشحالي برخي افراد از ابتلا فرد به نارسايي مزمن كليه [P3b32]نقش مثبت درك بيمار از مهم بودنش توسط ديگران همدردي و درك بيمار 23

کدهای اولیه بر اساس تمام مصاحبه و مشاهده : 2400 كُد كُدهاي ادغام شده اولیه (بر اساس همپوشاني): 539 کُد Constant comparative analysis Constant comparative analysis تعداد طبقات: 29 طبقه 24

عناوین طبقات در انتهای کد گذاری باز نقش حمايتی خانواده و بستگان تاثیر مثبت تأهل و داشتن فرزند اثرات دلسوزي و رفتار ترحم‌آمیز بر بیمار نقش دوستان و همكاران و ساير افراد جامعه خود باوری و تلاش خود در حل مشکلات تاثیر مثبت مطالعه نارضایتی از نقش رسانه‌ها نقش حمايت اجتماعي نارضایتی از حمایت مسئولین بیمارستان تاثیر فضای بخش دياليز بر بیمار درک بیمار از نوع امكانات بخش نقش رژيم غذايي تاثیر داشتن و دسترسي به گردش خون مناسب براي همودياليز نقش جامعه ادراک بیماران از مشكلات نقش اشتغال و فعاليت بدني نقش كسب اطلاعات نقش مواجهه با بيماران مشابه خود واكنش‌ها و احساسات اوليه بيمار خود‌آگاهی بدنبال استمرار دیالیز نقش تفكر مثبت و تلقين نقش خصوصيات فردی بيمار نقش پرستار تاثیر رفتار پزشك نشانه‌هاي سازگاري و ناسازگاری تدریجی بودن سازگاری ادراک بیماران از مشكلات بيمار نحوه مواجهه با مشکلات نقش باورها و فعاليتهاي مذهبي 25

يادآورنويسي و نمونه‌گيري نظري مثال: «يادداشت در عرصه شماره 1: «ساعت 14 روز 28/9/1387 در بخش همودياليز، در حين كار كردن پرستار بر روي يك بيمار زن ميانسال حدود 55 سال، بيمار با لحن تند و عصبي به پرستار مي‌گويد: آقايان اصلاً در موقع بيماري با زنان‌شان خوب نيستند، مراقب سلامتي خودتان باشيد كه بيمار نشويد». یادآور محقق: «این داده های نشان می دهد که ظاهراً تعامل همسر بیمار با وی مناسب نبوده و نقش منفی در روند مواجهه او با همودیالیز داشته است. در مصاحبه های بعدی بر نحوه تعامل بیماران با همسرانشان تمرکز داشته تا بررسی گردد که آیا این روند در بقیه بیماران هم وجود دارد یا خیر؟ 26

تجزيه و تحليل اطلاعات : مرحله دوم (كدگذاري محوري) Constant comparative analysis تجزيه و تحليل اطلاعات : مرحله دوم (كدگذاري محوري) 27

كُدگذاري محوري (Axial coding) كُدگذاري محوري، فرايندي است كه پس از كُدگذاري باز، با برقراري ارتباط بين طبقه‌ها، به شيوه جديد داده‌ها با يكديگر ارتباط مي‌يابند. در مرحله كُدگذاري محوري داده‌ها بتدريج حالت انتزاعي‌تر به خود ‌گرفتند. دسته‌هاي مشابه به یکدیگر مربوط شدند و حول محور مشتركي (مفهوم انتزاعي‌تر) قرار ‌گرفتند. در پايان كُدگذاري محوري، طبقه‌هاي اصلي كه ايده محوري در ميان طبقات است مشخص مي‌شوند.

عوامل بازدارنده در سازگاري با همودياليز وضعيت نامناسب مالي ارتباط و رفتار نامناسب پرسنل درماني عوامل بازدارنده در سازگاري با همودياليز تفكر منفي بيماريهاي همراه با نارسايي كليه كمبود اطلاعات نارضايتي از وضعيت موجود عدم همكاري خانواده ديدگاه نامناسب جامعه رفتار ترحم‌آميز

Constant comparative analysis Constant comparative analysis کدگذاری محوری کدگذاری باز کدهای اولیه باز 539 کدهای اولیه در محوری 550 Constant comparative analysis طبقات اولیه در باز29 طبقات اولیه در محوری 42 Constant comparative analysis 8 طبقه محوری

طبقات محوری 1- درك تهديد بيماري 2- درك تهديد عوارض بيماري و همودياليز 3- پذيرش بيماري و همودياليز 4- خودیابی و مدیریت زندگی 5- استفاده بهينه از منابع حمايتي 6- عوامل تسهيل‌كننده در سازگاري با همودياليز 7- عوامل بازدارنده در سازگاري با همودياليز 8- برگشت به زندگي عادي و فعال

تجزيه و تحليل اطلاعات : مرحله سوم (كُدگذاري انتخابي) Constant comparative analysis 32

كُدگذاري انتخابي هدف از كُدگذاري انتخابي، يافتن متغير مركزي يا فرايند روانی اجتماعی اساسي نهفته در داده‌ها است كه صرف نظر از حالات متفاوت، در طول زمان تداوم دارند. ارتباط دادن طبقات اصلی محوری حول طبقه مرکزی است. 33

Core Variable . It explains how the main concern is continually resolved (Barney G. Glaser 2004).

Selective coding آناليز مستمر و مقايسه‌اي مداوم داده‌ها نشان داد که: آنچه كه نگراني و دغدغه اصلي و مشترک همه مشاركت‌كنندگان در پژوهش است، تهدیدات درک شده ناشی از رشدنایافتگی همه جانبه است. 35

Characters’ G.T. Researcher توانايي برگشت به مرحله قبل آناليز نقادانه موقعيت ها علاقه و زندگي کردن با پديده شناسايي و اجتناب از سوءگيري توانايي بدست آوردن داده هاي معتبر تفکر کلي و جامع توانايي تعامل اجتماعي و حساسيت نظری

فعاليت يادگيري يک موضوع يا يک پديده اي را که بتوان با روش تئوري زمينه اي بررسي کرد را مشخص و به موارد ذيل پاسخ دهيد: 1- سوال اصلي تحقيق شما چيست؟ 2- روش هاي توليد داده هاي شما چه خواهد بود و چگونگي استفاده از آنها را کاملاٌ توضيح دهيد؟ 3- همکاران تحقيق شما چه کساني مي توانند باشند و چرا؟ و چه مشخصاتي بايد داشته باشند؟ 4- آيا فکر می کنيد که مي توانيد به يک تئوري در مورد پديده مورد نظر برسيد؟

منابع منصوریان، یزدان. (1386). "گراندد تئوری: نظریه سازی استقرایی بر اساس داده های واقعی". فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت. Allan, G. (2003), “A critique of using grounded theory as a research method”, Electronic Journal of Business Research Methods, Vol. 2 No. 1, pp. 1-10. Glaser, B. (1998), Doing Grounded Theory: Issues and Discussion, Sociology Press, Mill Valley, CA. Glaser, B. and Strauss, A. (1967), The Discovery of the Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research,, New York. Aldine de Gruyter. Mansourian, Y. (2006). “Adoption of Grounded Theory in LIS research”. New Library World, Vol. 107 No. 9/10, pp. 386-402.