اولين كنفرانس اقتصاد شهري ايران 2-3 آذرماه 1390 The First Iranian Conference of Urban Economics 23 – 24 Nov 2011

برآورد ارزش تفریحی پارک فدک شهرستان خوی به روش هزینه سفر فردی محور: اقتصاد محیط زیست شهری باب اله حیاتی1، منور صالح نیا2، جواد حسین زاد فیروزی3، قادر دشتی4 1- دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز 2- دانشجوی کارشناسی ارشداقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز 3و4- استادیاران گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

بیان مسئله تقاضای روزافزون برای تفرجگاه ها و مراکز تفریحی کمبود منابع مالی برای توسعه و ایجاد محیط های مناسب تفریحی غیر قابل داد و ستد بودن بسیاری از منافع پارک ها در بازارهای متداول ارائه مسائل زیست محیطی کشور به تصمیم گیرندگان و برنامه ریزان برنامه ریزی برای حفاظت و بهره برداری پایدار منابع طبیعی

منفعت آگاهی از حفاظت مستمر منابع منفعت حاصل از استفاده آیندگان ارزش های حاصل از پارک ارزش های مصرفی ارزش های مستقیم از بازدیدهای واقعی افراد از پارک ناشی می شود، از قبیل فعالیت های فیزیکی و تجارب آموزشی ارزش های غیر مستقیم فراهم آوردن محلی برای اکوسیستم های ارزشمند که در نهایت منجر به تولید کالاها و خدمات مصرفی انسان و رفاه کلی جامعه می شوند ارزش انتخابی از احتمال بازدیدهای آینده از پارک یا فراهم آوردن زیستگاهی برای انواع گیاهان و جانوران منطقه به دست می آید ارزش های غیر مصرفی ارزش وجودی منفعت آگاهی از حفاظت مستمر منابع ارزش میراثی منفعت حاصل از استفاده آیندگان

ضرورت تحقیق بسیاری از منافع پارک ها و سایر منابع طبیعی در بازارهای متداول قابل داد و ستد نیستند و از این رو برآورد ارزش آنها به طور ساده و مستقیم امکان پذیر نیست و نمی توان میزان تقاضا برای پارک های عمومی را از روابط بازاری استخراج کرد. این موضوع باعث می شود در برنامه ریزی برای ایجاد پارک ها به مشکل برخورد کنیم زیرا در عین حال که برنامه ریزان در جهت حداکثرسازی رفاه اجتماعی تلاش می کنند، باید قادر به تعیین سطحی باشند که در آن منافع حاصل از ایجاد پارک ها بیشترین چربش را بر هزینه ها داشته باشد. پارک فدک در شمال غربی شهرستان خوی و در کیلومتر 12 جاده خوی ـ چالدران واقع شده است. این پارک در منطقه توریستی و تفریحی فیرورق قرار دارد و در روزهای عادی و تعطیل پذیرای گردشگران و بازدیدکنندگان از منطقه است.

مروری بر مطالعات انجام شده

مروری بر مطالعات انجام شده

اهداف هدف کلی تحقیق هدف جزئی تحقیق برآورد ارزش تفریحی پارک فدک شهرستان خوی هدف جزئی تحقیق شناسایی و برآورد میزان تأثیر متغیرهای مؤثر بر تعداد بازدید افراد فرضیات تحقیق بین هزینه سفر و تعداد بازدید افراد رابطه وجود دارد. بین متغیرهای درآمد، سطح تحصیل، سن و تعداد بازدید افراد رابطه وجود دارد.

رهیافت ترجیحات آشکار شده مبانی نظری رهیافت ترجیحات آشکار شده به اقتصاددانان اجازه می دهد که در غیاب داده های بازاری برای ارزشگذاری های زیست محیطی، با استفاده از انتخاب های واقعی افراد در بازارهای مرتبط به ارزش کالاهای زیست محیطی پی ببرند. مدل قیمت گذاری مبتنی بر لذت گرایی مدل تقاضای تفریح مدل رفتار جبرانی به مسئله مسافرت و بازدید از اماکن تفریحی می پردازد. موازنه اساسی در این مدل بین رضایت و مطلوبیت مصرف کننده از فعالیت صورت گرفته در آن مکان از یک طرف و ارزش پول و زمان صرف شده برای آن فعالیت از طرف دیگرناشی می شود. شامل مدل هزینه سفر و مدل مطلوبیت تصادفی است.

ویژگی های روش هزینه سفر ـ ترجیحات آشکار شده افراد را در مورد مکان های طبیعی به صورت تمایل به پرداخت برای بازدید از آن مکان اندازه می گیرد. ـ بین مخارج صرف شده و مکان تفریحی یک خاصیت مکملی ضعیف وجود دارد. ـ داده ها و اطلاعات از بازدیدکنندگان و مبدأ سفر آنها به دست می آید. ـ یک رابطه معکوس بین مسافت سفر و تعداد مسافرت ها پدیدار می شود. ـ رابطه بین متغیرها به صورت یک تابع تقاضا تفسیر می شود که در آن تعداد بازدیدها تابعی از هزینه مسافرت است. ـ اجازه برآورد مازاد مصرف کننده را می دهد.

مدل هزینه سفر فردی در مدل هزینه سفر فرض بر این است که یک مصرف کننده به همان نحوی که سبد کالاهای (x) خود را انتخاب می کند، در مورد تعداد بازدیدهایش از پارک (v) تصمیم می گیرد. .سطح دستمزد است W میزان ساعات کاری و L هزینه نقدی یک بازدید از پارک، P0 همچنین فرد با محدودیت زمان به این شکل روبرو خواهد بود: T کل زمان در اختیار فرد، tt زمان صرف شده برای رفتن به پارک و tv زمان صرف شده در پارک است.بنابراین مسئله فوق می تواند به این شکل بازنویسی شود: با حل مسئله فوق، تابع تقاضا برای بازدید هر فرد از پارک به دست می آید. این تابع، تابع تولید سفر نامیده می شود. x1, …,xn متغیرهای اقتصادی ـ اجتماعی هستند. به این ترتیب مدل هزینه سفر فردی شکل میگیرد.

اگر هزینه ورودیه P برای بازدیدکنندگان از پارک وجود داشته باشد، متغیرP به عنوان هزینه بازدید عمل کرده و به متغیرTC اضافه می شود: پس از برآورد رابطه فوق، با افزایش فرضی قیمت ورودیه، تعداد کل بازدیدها (Q) به ازای هریک از قیمت های متغیر به دست می آید: طی این مراحل، منحنی تقاضا استخراج می شود و مازاد مصرف کننده از رابطه زیر محاسبه می شود: آمار و داده های لازم این مطالعه، از راه تکمیل پرسشنامه های طراحی شده با مراجعه حضوری به 150 بازدیدکننده از پارک فدک شهرستان خوی در سال 1389 جمع آوری گردید.

تفاوت روش های هزینه سفر فردی و منطقه ای روش هزینه سفر منطقه ای جایگزین رایجی نسبت به روش فردی است. در این روش: فرض می شود بازدیدکنندگان هر منطقه، دارای هزینه سفر یکسان و احتمال بازدید برابر هستند منطقه پیرامون مکان موردنظر به چندین منطقه کوچکتر تقسیم می شود. متغیرهای مورد نظر به صورت میانگین منطقه ای در مدل لحاظ می شوند. مدل هزینه سفر فردی از داده های فردی به طور جداگانه استفاده می کند و کاربرد این روش نیازمند بازدیدهای مرتب و مداوم افراد از پارک در هر سال می باشد. بنابراین روش فردی به جمع آوری داده های بیشتر و تجزیه و تحلیل کمی پیچیده تر نیاز دارد اما نتایج دقیق تری حاصل می شود.

نتایج توصیفی کل هزینه سفر هر بازدیدکننده از مجموع قیمت کرایه رفت و برگشت (در صورت استفاده از وسیله نقلیه شخصی، قیمت بنزین) و هزینه خود مکان تفریحی نظیر امکانات تفریحی و تغذیه ای پارک به دست آمده است. هزینه فرصت زمان به میزان یک سوم نرخ دستمزد تعیین شد.

نتایج مدل های رگرسیونی

معادله تقاضای پارک رابطه بین متوسط هزینه سفر و شمار بازدیدکنندگان، نشانگر رفتار بازدیدکننده نسبت به تغییرات هزینه است. در مرحله بعد با در نظر گرفتن ورودیه های فرضی مختلف، اثر افزایش هزینه بر تعداد بازدیدها بررسی و معادله تقاضا برآورد شد.

منحنی تقاضای پارک

ارزش تفریحی به منظور محاسبه مازاد مصرف کننده به ازای هر فرد(ارزش تفریحی)، انتگرال گیری از معادله تقاضا در فاصله صفر تا متوسط تعداد بازدیدها صورت می گیرد. مازاد مصرف کننده هر فرد به ازای هر بازدید (ریال) 51460 تعداد افراد نمونه مازاد مصرف کننده برای کل نمونه (ریال) 150 7719000 متوسط اندازه گروه مازاد مصرف کننده برای هر گروه (ریال) 4/35 223851 بازدیدهای مورد انتظار سالانه مازاد مصرف کننده کل مورد انتظار (ریال) 50000 2573000000

پیشنهادها از آنجا که ارزش تفریحی سالانه محاسبه شده پارک مقدار قابل توجهی می باشد، لزوم حفاظت، توسعه و بهبود کیفیت و امکانات پارک آشکار می شود. مخصوصاً با توجه به این که 34/5 درصد بازدیدکنندگان سطح امکانات پارک را نامطلوب ارزیابی کرده اند، تلاش در جهت بهبود بخشیدن به کیفیت پارک می تواند باعث افزایش تعداد بازدیدکنندگان شود. در این راستا، جهت گیری سیاست های توسعه تفرجگاه ها و پارک های شهری با حفظ استانداردهای زیست محیطی و ایجاد ساز و کارهایی برای بازگشت سرمایه دارای اهمیت است. همچنین نتایج حاصل از این مطالعه در تأمین بودجه لازم برای مدیریت پارک مؤثر خواهد بود. لازم به ذکر است که ارزش تفریحی محاسبه شده تنها بیانگر ارزش های مصرفی بوده و لذا باید به عنوان یک کران پایین برای ارزش کل اقتصادی پارک در نظر گرفته شود.

متولیان امر در احداث و توسعه پارک ها بایستی امکانات مناسب برای استفاده تمامی مراجعه کنندگان در سنین مختلف را فراهم کنند. چون مردم اکثرا به صورت گروهی به پارک ها مراجعه می کنند. وجود امکانات فرهنگی نظیر کیوسک فروش مطبوعات و سالن های نمایش می تواند در تقاضای پارک ها موثر باشد. با توجه رابطه معکوس بین هزینه سفر و تعداد بازدید، اقدامات لازم در راستای کاهش هزینه های سفر مثل دسترسی راحت و ارزان تر به وسایل حمل و نقل، کنترل بر قیمت مواد غذایی و وسایل تفریحی می تواند روی تعداد مراجعه به پارک موثر باشد. از آنجایی که عواملی مثل فاصله محل سکونت تا پارک، کمبود امکانات و جذابیت پارک، نبود ایمنی وسایل بازی و تفریحی و نبود امنیت اجتماعی روی تقاضای پارک ها اثر منفی می گذارند لذا بایستی مدیران پارک ها در احداث و توسعه پارک ها در راستای بهبود آنها اقدامات لازم را انجام دهند.

با تشکر فراوان از حضور و دقت نظر سروران محترم