Qu¶n lý An toµn Sinh häc ë ViÖt Nam Héi th¶o Quèc gia vÒ M¹ng líi th«ng tin c«ng nghÖ sinh häc ch©u ¸ *** Qu¶n lý An toµn Sinh häc ë ViÖt Nam Ths. Lª Thanh B×nh Trëng phßng B¶o tån thiªn nhiªn Côc B¶o vÖ M«i trêng
PhÇn 1: Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n Néi dung cña b¸o c¸o PhÇn 1: Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n PhÇn 2: Qu¶n lý An toµn sinh häc ë ViÖt Nam ChÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt liªn quan vÒ ATSH HÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ níc X©y dùng vµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý vÒ ATSH cho ViÖt Nam
PhÇn 1 C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n
Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n An toµn sinh häc : An toµn sinh häc lµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý an toµn trong c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn c«ng nghÖ; kh¶o nghiÖm; s¶n xuÊt, kinh doanh, sö dông; nhËp khÈu, xuÊt khÈu, lu gi÷ vµ vËn chuyÓn c¸c sinh vËt biÕn ®æi gen vµ s¶n phÈm biÕn ®æi gen. ATSH chñ yÕu quan t©m ®Õn c«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i, hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ C«ng nghÖ t¸i tæ hîp ADN.
C«ng nghÖ sinh häc truyÒn thèng C«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n C«ng nghÖ sinh häc: Lµ bÊt kú ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ nµo cã sö dông ®Õn c¸c hÖ sinh vËt, c¸c sinh vËt sèng, hay c¸c dÉn xuÊt cña c¸c hÖ sinh vËt, ®Ó t¹o ra, hay biÕn c¶i c¸c s¶n phÈm, hay c¸c quy tr×nh, sö dông vµo môc ®Ých cô thÓ. C«ng nghÖ sinh häc cã thÓ ph©n biÖt lµm hai nhãm : C«ng nghÖ sinh häc truyÒn thèng C«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i
Quan ®iÓm chñ ®¹o CNSH hiÖn ®¹i lµ c¬ héi lín cho ®Êt níc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp. ChÝnh s¸ch, ph¸p luËt quèc gia vÒ An toµn sinh häc lµ c«ng cô ®Ó qu¶n lý vµ sö dông an toµn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ sinh häc chø kh«ng ph¶i lµ rµo c¶n cho sù ph¸t triÓn CNSH ChÝnh s¸ch, ph¸p luËt quèc gia vÒ an toµn sinh häc nh»m môc tiªu b¶o vÖ søc khoÎ cña nh©n d©n, an toµn cña m«i trêng sinh th¸i khái nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña C«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i
PhÇn II Qu¶n lý An toµn sinh häc ë ViÖt Nam ViÖt Nam cã hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch kh¸ ®å sé trong nhiÒu lÜnh vùc cã liªn quan tíi c«ng nghÖ sinh häc, qu¶n lý nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc nãi chung.
ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ ATSH NghÞ quyÕt sè 18/CP ngµy 11/3/1994 cña ChÝnh phñ vÒ ph¸t triÓn C«ng nghÖ Sinh häc ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 nªu râ: Nghiªn cøu øng dông réng r·i c¸c thµnh tùu khoa häc-c«ng nghÖ thuéc lÜnh vùc c«ng nghÖ sinh häc cña thÕ giíi phôc vô thiÕt thùc vµ cã hiÖu qu¶ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n vµ m«i trêng s«ng; X©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp sinh häc ph¸t triÓn b¶o ®¶m s¶n xuÊt ®îc c¸c s¶n phÈm phôc vô tiªu dïng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu; T¹o lËp ®îc mét hÖ thèng c¸c c¬ quan khoa häc-c«ng nghÖ thuéc lÜnh vùc c«ng nghÖ sinh häc cã n¨ng lùc tiÕn hµnh nghiªn cøu ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao vµ cã kh¶ n¨ng t¹o ra c¸c c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i phôc vô nÒn kinh tÕ quèc d©n.
ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ ATSH Héi nghÞ lÇn thø s¸u Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (Kho¸ IX) vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®a ra kÕt luËn: TËp trung nghiªn cøu vµ øng dông c¸c thµnh tùu c«ng nghÖ sinh häc u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc, tËp trung vµo nghiªn cøu vµ øng dông phôc vô ph¸t triÓn n«ng-l©m-ng nghiÖp, chÕ biÕn thùc phÈm, b¶o vÖ søc khoÎ cña nh©n d©n vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i.
C¸c quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn hµnh liªn quan tíi ATSH B¶o vÖ m«i trêng (LuËt B¶o vÖ m«i trêng n¨m 1993, ChiÕn lîc BVMT quèc gia ®Õn n¨m 2010 vµ ®Þnh híng ®Õn n¨m 2020); Khoa häc c«ng nghÖ (LuËt Khoa häc C«ng nghÖ) VÖ sinh An toµn thùc phÈm (VD: LuËt B¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n n¨m 1989 vµ NghÞ ®Þnh sè 23/H§BT cña Héi ®ång Bé trëng ban hµnh §iÒu lÖ vÖ sinh) ; KiÓm dÞch thùc vËt, kiÓm dÞch ®éng vËt, kiÓm dÞch y tÕ (Ph¸p lÖnh B¶o vÖ vµ kiÓm dÞch thùc vËt n¨m 2001, Ph¸p lÖnh Gièng vËt nu«i n¨m 2004, Ph¸p lÖnh Gièng c©y trång n¨m 2004);
C¸c quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn hµnh liªn quan tíi ATSH Qu¶n lý Sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt (VD: NghÞ ®Þnh sè 58/2002/N§-CP ngµy 03/6/2002 cña ChÝnh phñ ban hµnh §iÒu lÖ b¶o vÖ thùc vËt, §iÒu lÖ kiÓm dÞch thùc vËt vµ §iÒu lÖ qu¶n lý thuèc b¶o vÖ thùc vËt); XuÊt nhËp khÈu sinh vËt (VD: NghÞ ®Þnh sè 11/2002/N§-CP n¨m 2002 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ qu¸ c¶nh c¸c loµi ®éng vËt, thùc vËt hoang d·); §a d¹ng Sinh häc vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cã liªn quan;
Nh÷ng khã kh¨n trong qu¶n lý ATSH ë ViÖt Nam Cha cã khung ph¸p lý vÒ qu¶n lý an toµn sinh häc. Cha cã mét v¨n b¶n chÝnh thøc nµo quy ®Þnh néi dung cña qu¶n lý nhµ níc vÒ c«ng nghÖ sinh häc vµ an toµn sinh häc. Cha cã sù ph©n ®Þnh mét c¸ch cô thÓ, râ rµng tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ níc vÒ ATSH gi÷a c¸c Bé, ngµnh, gi÷a trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng. ThiÕu c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong viÖc qu¶n lý nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i (lÜnh vùc c«ng nghÖ gen, c¸c sinh vËt biÕn ®æi gen vµ s¶n phÈm cña chóng cßn ®ang bÞ bá ngá).
Nh÷ng khã kh¨n trong qu¶n lý ATSH ë ViÖt Nam Cha ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong viÖc qu¶n lý vµ b¶o ®¶m ATSH cho søc khoÎ con ngêi, m«i trêng vµ ®a d¹ng sinh häc nh tinh thÇn NghÞ ®Þnh th Cartagena ThiÕu quy ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ. Quy ®Þnh vÒ ATSH phßng thÝ nghiÖm lµm viÖc víi GMOs vµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ sö dông GMOs trong c¸c ®iÒu kiÖn c¸ch ly (nhµ kÝnh, nhµ líi chèng c«n trïng) ®· ®îc ¸p dông ë mét sè ViÖn nghiªn cøu (vÝ dô ViÖn C«ng nghÖ sinh häc), nhng cha trë thµnh qui ph¹m ph¸p lý b¾t buéc cho tÊt c¶ c¸c phßng thÝ nghiÖm.
HÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ CNSH vµ ATSH Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ (qu¶n lý nhµ níc vÒ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ nãi chung, trong ®ã cã c«ng nghÖ sinh häc nãi riªng) Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ sinh häc vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp) Bé C«ng nghiÖp (qu¶n lý nhµ níc víi c¸c ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ trong c«ng nghiÖp tiªu dïng, chÕ biÕn thùc phÈm vµ c¸c ngµnh kh¸c).
HÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ CNSH vµ ATSH Bé Thuû s¶n (qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong nu«i trång vµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n; quy ®Þnh viÖc xuÊt nhËp khÈu, nghiªn cøu, kh¶o nghiÖm gièng thuû s¶n...). Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng (qu¶n lý nhµ níc vÒ øng dông c«ng nghÖ sinh häc, c¸c chÕ phÈm sinh häc trong xö lý « nhiÔm m«i trêng; qu¶n lý c¸c t¸c ®éng cña c«ng nghÖ sinh häc tíi m«i trêng; sù du nhËp cña c¸c loµi sinh vËt l¹ x©m lÊn).
HÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ CNSH vµ ATSH Bé Y tÕ (qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong viÖc s¶n xuÊt v¾c xin vµ sinh phÈm y tÕ, c¸c lo¹i ho¸ chÊt, chÕ phÈm diÖt khuÈn, diÖt c«n trïng trong lÜnh vùc y tÕ) Bé Th¬ng m¹i (qu¶n lý nhµ níc häat ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, lu th«ng hµng hãa trong níc vµ dÞch vô th¬ng m¹i).
X©y dùng vµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý vÒ ATSH cho ViÖt Nam NghÞ ®Þnh th Cartagena vÒ ATSH ®· ®îc ChÝnh phñ phª chuÈn n¨m 2004 C¬ quan ®Çu mèi cña N§T Cartagena hiÖn ®Æt t¹i Côc B¶o vÖ M«i trêng, Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng. Bé TN&MT ®ang tr×nh chÝnh phñ phª duyÖt Quy chÕ qu¶n lý an toµn sinh häc ®èi víi c¸c sinh vËt ®· biÕn ®æi gen vµ s¶n phÈm cña chóng Bé TN&MT hiÖn ®ang chñ tr× x©y dùng Khung ph¸p lý vÒ ATSH cho ViÖt Nam.
Nguyªn t¾c cña Khung ph¸p lý vÒ ATSH Khung ®Ò ra ®îc c¸c hÖ thèng qu¶n lý vµ c¬ chÕ b¶o ®¶m an toµn sinh häc theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh th. Tuy nhiªn, c¸c thµnh tè kh¸c liªn quan ®Õn qu¶n lý an toµn sinh häc còng cã thÓ ®îc c©n nh¾c ®Ó ®a vµo khung. Sù tham gia ®Çy ®ñ cña c¸c bªn liªn quan quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh thùc thi cña khung B¶o ®¶m tÝnh linh ho¹t cña hÖ thèng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p qui, cã thÓ bæ sung, thay ®æi mçi khi cÇn thiÕt mµ kh«ng gÆp khã kh¨n lín vÒ thñ tôc.
Thµnh tè chÝnh cña Khung ph¸p lý vÒ ATSH HÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p lý HÖ thèng hµnh chÝnh HÖ thèng ra quyÕt ®Þnh bao gåm c¶ qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ rñi ro C¸c c¬ chÕ tham gia cña céng ®ång vµ th«ng tin ®¹i chóng.
Xin c¶m ¬n!