Интерпретация және зерттеу нәтижесін өңдеу Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің доценті, психология ғылымдарының кандидаты Сатиева Ш.С.

Жоспар 1.Интерпретация және зерттеу нәтижесін өңдеу. 1.Интерпретация және зерттеу нәтижесін өңдеу. 2.Мәліметтердің жіктелуі. Мәліметтерді жинаудағы негізгі өткізілу талаптары. 3. Мәліметтерді алғаш және қайта өңдеу туралы жалпы ұғым.

Тезаурус Психологиялық зерттеулерінде мәліметтердің нәтижелерінің өлшемдерін статистикалық тәсілдері мен өлшемдері эксперименталдық әдістердің үздіксіз бөлімдері деп аталады. Жазбаша статистикасы – зерттеуіндегі мәліметтердің бар заңдылықтарын констатациялау және кездейсоқ араға түсулер көзқарасының арқасында бұл мәліметтерді бағалау. Индуктивтік статистика – салыстырмалы психологиялық сипаттамалар арасындағы айырмашылықтардың нақты шындықтарын дәлелдеу. Статистика – математика негіздеріне бағынатын ойлау тәсілі. Статистикадағы мәліметтер - бұл талдауға бағынышты негізгі элементтер.

Т.В.Корнилова - Психологиялық берілгендер эмпирикалық әдістің анықталуының сапасы ретінде, осы немесе басқа әдіскердің көрсеткіш көмегімен де белгілеп алуға болады. Ж. Годфруаның ойы бойынша – мәліметтер – ол қорытындыға жататын элемент, қайта қаралу мақсатында жіктелген кез келген ақпарат болуы мүмкін.

егер зерттелуші объект туралы ақпарат беретін болса, онда оны эмпирикамен алынған мәліметтер деп атауға болады, яғни алдын ала белгіленген жоспарға және зерттеу нәтижесінің болжамына да сәйкестендіріледі (оң , теріс ). Егер алынған шарттарға сәйкес келмесе, онда ол есептелмейді, яғни олардың ақпараты 0 – ге тең болады.

В.В. Никандровтың айтуынша, нақты объект – ол өмірдің бөлігі, ал олар туралы мәліметтер – ол ғылымның іргетасы.

Ол әртүрлі қағидалар негізінде мәліметтердің жіктелуін былай көрсетеді: Ғылыми негізделуі бойынша: ғылыми мәліметтер – іздену нәтижесінде ғылыми талаптарға сай алынған мағлұмат. Ғылыми емес мәліметтер - өмірлік тәжірибеден алынған мағлұмат.

Гипотезаны тексеру кезіндегі үлес және шешу жолдары бойынша: Негізгілері – алға қойған гипотезаны қабылдау немесе қабылдамау. Маңыздысы – шешу мәселесіне көптеген үлес қосылады, бірақ оның толық қанды шешілуіне толығырақ мағлұмат қажет.

Ақпарат көздерінің әрекеті және облысы бойынша: социологиялық психологиялық педагогикалық физиологиялық және т.б.

Зерттеу әдісі бойынша: бақылау мәліметі; сұрау мәліметі; экспериментті мәлімет және т.б. арнайы әдіс көмегімен алынған мәліметтер.

Рэ́ймонд Бе́рнард Кэ́ттелл 20. 03. 1905 — 2.02. 1998 Рэ́ймонд Бе́рнард Кэ́ттелл 20. 03. 1905 — 2.02. 1998 Р.Б.Кеттелл жіктеуі: L-мәліметтер (life data) – шындық өмірдің нақты тіркелу жолымен алынған мағлұматтар, мысал ретінде, бақылау әдісі көмегімен. Сонымен қатар, зерттелу ортасының сарапшыларынан (мұғалім, дәрігер) және басқа да адамдардан алынатын мағлұматтар. Сарапшы бағасын шығарарда арнайы ережелерді сақтау қажет: мысалы, сарапшы зерттеу барысын ұзақ уақыт бойы және 10 – нан кем болмайтындай топты да қосу керек.

Q–мәліметтер (questionnaire data) – сыналушының өзіндік есебіне негізделген сұраулар, қызықты тестер және басқа да әдістер көмегімен алынатын мағлұматтар,. Бұндай жұмыс барысында көптеген қиыншылықтар тууы мүмкін, мысалы, сыналушының төмен дәрежедегі білімі, біліктілігінің жоқтығы, салысырымды жүргізу кезіндегі қателіктер және т.б.

T-(test data) – объективті тест, әдіскер ұсынысы, сонымен бірге физиологиялық өлшеу көмегімен алынатын мағлұматтар. Сыналушының типін көрсету өте қиынға соғады (ерікті түрде немесе ерікті түрде емес).

Ақпараттандырылу бойынша : метрикалық емес (сапалы мәлімет – қарастырылатын объекті қандайда бір класқа біріктіріп, арнайы шкала күйінде анықтаудағы мағлұмат; реттілік – шкала ретті күйде көрсетіледі); метрикалық мәліметтер – сандық мәліметтер, бірлік өлшемі бар (аралық шкаласында не қатыс шкаласында көрсетілген).

Мәліметтерді алғаш және қайта өңдеу туралы жалпы ұғым Психологиялық зерттеулер нәтижесінде алынған мәліметтерге “шикі” баға беріледі. Сондықтан да, ары қарай өңдеуді қажет етеді. Егер мәліметтер жинауды зерттегенде әрқилы мағлұматтар алуға тырыссақ, ал өңдеу барысында керісінше қорытындыны және нәтижелер интерпретациясын жеңілдету үшін мағлұматтарды азайтуға тура келеді.

Мәліметтерді өңдеуде келесі есептерді шешу бағытталған: Басқа материалдың реттілігі, ары қарай белгілеу және зерттелуші объектіні түсіндіру негізінде мәліметтер жиынын бір жүйеге келтіру мүмкіндігі. Қателерді жою және табу. Жасырын пайда болғанды тікелей қабылдаудан айқындау Эмперикалық әрекет кезінде байқалмаған жаңа мағлұматтың табылуы. Алынған нәтиженің нақты, сенімді, куәландыратынын анықтау

Гистограмма – бұл жиіліктің (абсолютті немесе шартты) интервал бойынша бөліну диаграммасы. Ордината осі бойынша жиілік мәні, ал абсцисса осі бойынша параметр көрсеткіші. Егер ордината осіне абсолютті емес, шартты жиілікті жазсақ, жалпы гистограмма түрі өзгермейтіні айқын.

Гистограмманың ең оңай және жеңіл әрекеті – мода. Мода ең көп мәліметтің түскенін анықтайды. Ал гистограммада ол ең жоғарғы шыңы. Гистограмманың унимодалды және полимодалды түрлері де болады. Унимодалды – ол гистограмманың жалғыз шыңың, ал полимодалды – бірнеше шыңдарымен анықталады.