Key Check 1: Naggamit ug kalidad nga binhi sa rekomendadong barayti Pagpili sa binhi ug matang sa binhi Key Check 1: Naggamit ug kalidad nga binhi sa rekomendadong barayti Unang Bahin: Pagsabot sa sistema sa PalayCheck

Ang binhi ang katukuran sa pag-uma. Imong anihon kung unsa imo gipugas! Kung ano’ng itinanim yun ang aanihin. Kung ano ang puno yun ang bunga! PAGPUGAS ug taas nga kalidad sa binhi (+ maayong gimbuhaton sa pagpananum) = MAG-ANI ug taas nga kalidad nga produkto 2

Ngano maggamit man ug taas nga kalidad nga binhi? Unsa man ang taas nga kalidad nga binhi? Ngano maggamit man ug taas nga kalidad nga binhi? Level with participants. Discuss questions 3

Taas nga kalidad nga binhi barot Kalidad Lunsay M abuhi Menus ang binhi sa sagbot Bus-ok ug parehos ang kadak-on Level with participants: how they understand these features of a high quality seeds? Walay peste/sakit nga dala sa binhi 4

Asa nga basakan ang naggamit ug taas nga kalidad sa binhi? Level with participants. Discuss question; make observations 5

Klase sa taas nga kalidad nga binhi BREEDER – tigpaliwat nga binhi nga gipabunga sa PhilRice gikan sa usa/parehos nga uhay (kinauyokan nga binhi). Klase sa taas nga kalidad nga binhi FOUNDATION – tukuranan nga binhi nga gipabunga sa PhilRice ug SeedNet gikan sa tigpaliwat nga binhi. REGISTERED – rehistradong binhi nga gipabunga sa SeedNet ug pinili nga tigpatubo ug binhi gikan sa foundation nga binhi. CERTIFIED – gipanghimatud-an nga binhi nga gipabunga sa mga tigpatubo ug binhi gikan sa rehistradong binhi. Kini gibaligya ngadto sa mga mag-uuma. Colors represent color of tags 6

Mga Sukaranan sa Laboratoryo sa Pagpamatuod sa Binhi sa Pilipinas Factor BS FS RS CS Pagkalunsay sa binhi (%) 99 98 Ubang matang sa binhi (lugas matag 500g) 2 5 20 Sagbot/binhi sa ubang tanum (%) 0.05 0.1 Dili makuha nga materyal (%) 1 Pula nga humay (lugas matag 500g) Pagpanurok (% - kinaubsan) 85 Kaumogon (%) 14 Dili 100% nga lunsay! Emphasize that it’s not 100% pure! 7

Ang mag-uuma puwede usab nga magpabunga sa iyang kaugalingon sa taas nga kalidad sa binhi! 8

Kamahinungdanon sa Key Check 1 Kung taas nga kalidad sa binhi ang gamiton: Mas maayong pagkatrabaho ang mga buluhaton sa pagpa-ani Menus ang problema sa peste Mas maayong pagkatrabaho ang mga gimbuhaton sa pagpananum Gamay ang gidaghanon sa binhi pero mas baskog ug mas pantay ang pagturok niini (discuss extensively; encourage participation of those with experience in farming; ask WHY for each info in the box, for example, why would the use of high quality seeds result in less pest problem) 10-15% nga dugang sa abot 9

Ang rekomendadong binhi moangay sa kahimtang sa lugar: Ngano mogamit man sa rekomendado nga matang sa binhi? Ang rekomendadong binhi moangay sa kahimtang sa lugar: Angay sa palibot Makasukol sa peste ug uban pang pagpalapoy sa walay kinabuhi (e.g. hulaw, baha) diha sa lugar Nakabunga na sa makanunayon ug taas ang ani sa gihimo nga pagsulay sa pag-angay Madawat sa mag-uuma ug gikinahanglan sa lokal nga merkado 10

MGA GINAGMAY sa matang sa binhi PSB Rc nagkahulugan nga Philippine Seed Board Rice samtang ang NSIC nagkahulugan nga National Seed Industry Council. Ang NSIC, nga kaniadto PSB, maoy nagatugot sa paggula ug bag-o nga matang sa binhi. 2. Ang dili pares nga numero sa matang sa binhi (PSB Rc1) mao ang para sa bukid nga kahimtang samtang ang pares nga numero (NSIC Rc216) mao ang para sa dunay patubig. 3. Ang pilit usab nga matang sa binhi dili usab pares ang numero. 11

MGA GINAGMAY sa matang sa binhi 4. Kutub 2001, ang para sa patag nga matang sa binhi gipangalan na sa suba (Pagsanjan, PSB Rc10) samtang ang alang sa bukid nga matang sa binhi gipangalan sa kabukiran (Apo, NSIC Rc9). Karon, ang paghingalan mao na amg mosunod: Inbred – Tubigan Hybrid – Mestiso Alang sa bukid – Katihan Nagsalig sa ulan - Sahod-ulan Mabugnaw - Cordillera Tubig dagat - Salinas Pilit - Malagkit Humot - Mabango Mabahaan – Submarino Makasukol saTungro - Matatag 12

Pagsuta sa Key Check 1 Ang binhi gipamatud-an sa National Seed Quality Control Services (i.e. kung certified ang binhi, asul nga tag ang gihikot) o gikan sa kasaligan nga kakuhaan (i.e. PhilRice, gipamatud-an nga nagapatubo ug binhi) Kung ang binhi daan na; nga gikan pa sa miagi nga tingtanum; o gipatubo sa mag-uuma, gikinahanglan nga makapasa kini sa pagsulay sa pagturok sa binhi. 13

Paghatag bili sa Key Check 1 Ang matang sa binhi nahaum sa kahimtang (e.g. dunay patubig, sawud uwan, tubig dagat, etc); nagtumong sa kasagaran nga suliran sa lugar (e.g. makasukol sa tungro); o nakapasundayag ug maayo sa dili momenus 2 ka tingtanum sa pagsulay sa pag-angay (mangutana sa PhilRice, DA nga opisina sa inyong lugar). Mestiso 20 (NSIC Rc 204H) Rekomendado para sa panuig ug pangulilang sa Nueva Ecija, Isabela, Cagayan, Davao del Sur & del Norte, General Santos, Bukidnon, ug uban pang puparehas ug lugar 14

Rekomendasyon aron makab-ot ang Key Check 1 Ang mag-uuma mas ganahan sa bag-ong matang sa binhi, nagatuo nga mohatag kini ug taas nga abot. Bisan pa, ang matang sa binhi nga gipagula nagabase sa mga hinungdan gawas sa abot (e.g. maayo ang kalidad sa binhi ug makasukol sa sakit). PSB Rc56 adunay 106 ka sako matag ektarya nga kasagarang ani samtang ang PSB Rc58, 98 ka sako matag ektarya. Bisan pa ang PSB Rc58 makasukol sa sakit nga malaya ang dahon (bacterial leaf blight). Mao nga magpili ug matang sa binhi nga kalagmitan taas ang ani, gikinahanglan sa merkado, ug nasulayan na sa pasundayag. Ilha ang kinaiya sa matang sa binhi! 15

Rekomendasyon aron makab-ot ang Key Check 1 Kung dunay NSQCS nga tag, tan-awa kung kini tinuod. Ang gikuhaan sa binhi gikinahanglan nga anaa sa talaan sa miyembro sa SeedNet. Kung walay napamatud-an nga tigpatubo ug binhi sa lugar, magkuha sa binhi sa masaligan nga mag-uuma sa lugar (i.e. kadto dunay basakan nga parehos ang tubo sa tanum) o nagpabunga ug kinaugalingon nga taas nga klase sa binhi nga nagatuman sa insaktong pamaagi, ilabina ang pagkuha sa mga sagol. Sa adunay bayad, mohangyo sa NSQCS nga magpasiugda alang sa pagsulay sa binhi o magkinaugalingon sa pagsulay sa turok aron maseguro ang kalidad. 16

Rekomendasyon aron makab-ot ang Key Check 1 10 ka lakang aron maka ani sa taas nga kalidad sa binhi Magpili ug himsog nga bahin sa basakan ug walay sagbot. Maggamit sa hinlo, maayo nga kalidad nga binhi. Darohon, yanangon, ug sapilon pag-ayo ang basakan. 17

6. Ampingan nga ang tanum walay sagbot, dangan, ug mga sakit. 10 ka lakang aron maka ani sa taas nga kalidad sa binhi 4. Kung magpatanum, itanum ang linghod (21-25 ka adlaw) nga tagud gikan sa himsog, walay sagbot nga semilyahan sa 1-3 matag punoan sa 20 sentimetro(sm) x 20 sm nga kalagyuon kung pangulilang (WS) ug 20 sm x 15 sm kung panuig (DS). Magpuna sulod sa 7 ka adlaw human tanum. 5. Mag-abono ug balanse nga sustansiya (N, P, K, S, Zn) depende sa gikinahanglan sa tanum. 6. Ampingan nga ang tanum walay sagbot, dangan, ug mga sakit. 7. Sa pagpanipak ug pagbulak, kuhaon ang mga sagol (base sa katas-on sa tanum, hitsura, takna sa pagpamulak, etc.) ug dili maayo, masakiton ug nadaot sa dangan nga tanum o tanum nga lubad ang uhay. We have a techno bulletin on this..pls check if consistent. This is from IRRI RKB. 18

Pagkuha (ibot/ibalibag) sa mga sagol Katas-on sa tanum: Ibton ang tanum nga talagsaon ang taas o mubo kaysa kadaghanan nga tanum. Uhay: Ibton ang tanum nga wala ang makagawas ang tibuok uhay tungod kay panahon sa pagpamuswak, kani nga mga sagol adunay mahauna o maulahi sa paggawas. Binhi o lugas: Kung ang tanum dunay tapangko (awn) ang lugas , ibton ang walay tapangko (ug vice versa). 19

Pagkuha sa sagol KATAPUSANG DAHON Anggulo sa katapusang dahon: Ibton ang tanum nga dunay barog nga katapusang dahon (A) o balog (B) nga dili parehas sa ubang tanum. A A B Kolor sa dahon, pal-ak ug lindog: Kuhon ang tanum nga dunay lubad nga kolor o lahi ng kolor sa dahon, pal-ak, lindog. 20

10 ka lakang aron makaani sa taas nga kalidad sa binhi Mag-ani sa hingpit nga pagkagulang (80-85% sa lugas kolor uhot na ). 9. Giokon, hinlo-an, ug ugahon (12-14% ang kabasa-on), klasehon ug markahan ang na ani nga binhi. 10. Tago-an ang gimarkahan nga binhi sa selyadong sudlanan diha sa mabugnaw, uga ug hinlo nga lugar. How to grade? l 21

Rekomendasyon aron makab-ot ang Key Check 1 Kung ang matang sa binhi wala pa nasulayan sa lugar, gikinahanglan nga magpasiugda ug pagsulay sa pag-angay sa dili momenus 2 ka tanuman. Kapasikaran nga tagdon sa pagpili ug matang sa binhi nga sulayan: Tingtanum – wet (pangulilang) o dry (panuig) Kagikan sa basakan – sakit ug problema sa yuta Kagulangon - dalian, tamatama, o laayan Klase - sagad nga inbred, hybrid, special nga humay Malagmit nga anihon - kinagamyan/kinadaghanan Makasukol sa kinadaghanan nga sakit sa lugar Kalidad sa binhi – ganahan sa merkado/ manggalingay 22

Rekomendasyon aron makab-ot ang Key Check 1 Sa pangulilang (WS), tagaan ug pagtagad ang kasagarang dangan sa lugar ug tagdon usab ang pagkalaglag ug pagpanghapa nga maoy kinaiya sa binhi. Sa panuig (DS), kasagaran hybrid nga matang sa binhi mas maayo mopasundayag. Sa salud- ulan nga basakan, ginarekomenda nga unahon pagpili ang matang sa binhi nga para gayud sa salud-ulan. Tagdon usab ang nabatasan na o ginagamit sa maong lugar nga matang sa binhi para sa salud-ulan tungod kay kini malagmit nga niangay na sa lugar. 23

Gibuhat – Nakab-ot - Sangputanan Nagpalit ug certified nga binhi gikan sa kasaligan nga kakuhaan o gipabunga sa kinaugalingon nga taas nga kalidad sa binhi ; nga nagsubay sa resultado sa pagsulay sa pag-angay Paggamit ug certified nga binhi nga ginarekomenda nga matang sa binhi Taas nga abot maayo nga kalidad sa lugas taas ug ginansiya menus ang kadaot sa palibot Ask participants how the outcomes are achieved by using certified seeds 24

Ang binhi ang katukuran sa pag-uma. Imong anihon kung unsa imo gipugas! Kung ano’ng itinanim yun ang aanihin. Kung ano ang puno yun ang bunga! PAGPUGAS ug taas nga kalidad sa binhi (+ maayong gimbuhaton sa pagpananum) = MAG-ANI ug taas nga kalidad nga produkto 25

Hinumdumi ang KEY CHECK 1! Naggamit ug kalidad nga binhi sa rekomendadong barayti 26

Mga kahimtang sa humayan Source: IRRI Ang 4 ka kinadak-an nga kahimtang sa humayan mao ang dunay patubig; ang salud-ulan nga kahimtang; ang daling malunopan nga kahimtang; ug ang bukid nga kahimtang. 27

Mga kahimtang sa humayan Pananglitan sa matang sa binhi sa matag kahimtang: Bukid: PSB Rc7, NSIC Rc9 Dunay patubig: NSIC Rc160, Rc210H medlibrary.org Salud-ulan: PSB Rc12, Rc14 Daling malunupan: NSIC Rc194 28

Unsaon pagbuhat ang pagsulay sa pagpaturok sa binhi Ikatag ang 100 ka binhi sa toalya nga papel (o daan nga puti nga sinina, gitunga) nga gihumol sa tubig. Tabunan ang binhi ug lain nga papel nga toalya (o ang lain nga katunga sa sinina). Ilukot ang papel nga dunay binhi sa sulod ug tagoi kini sa landong sulod sa 7-10 ka adlaw. Bantayan nga ang gilukot nga papel kanunay basa sa tibuok panahon. Ayaw pasagdi nga kini mauga. (Sinina: ilukot kini sa tukog.) Unsaon pagbuhat ang pagsulay sa pagpaturok sa binhi Ikatag ang 100 ka binhi nga hapsay Tabunan ang binhi Taguan ang gilukot nga binhi sa landong sulod sa 1 ka semana Source: IRRI (some modifications made) 29

Unsaon pagbuhat ang pagsulay sa pagpaturok sa binhi Tanang 4 ka han-ay sa mitubo nga binhi dunay gidaghanon sa mitubo nga dili momenus 85% o 85 ka tagud matag han-ay 4. Magbuhat ug 4 ka han-ay sa tag 100 ka binhi. 5. Pagkatapos sa 7-10 ka adlaw, ihapon ang kasagaran nga mitubo nga binhi (i.e. maayong pagkatubo sa gamot ug udlot). 30

Unsaon pagbuhat ang pagsulay sa pagpaturok sa binhi Ang gidaghanon sa miturok kinahanglan nga labing menus 85%. Pagbanabana sa gidaghanon sa miturok Niturok (%) = numero sa binhi nga miturok x 100 numero sa binhi nga gisulayan Pananglitan: kung 85 ka binhi ang miturok sa gisulayan nga 100 ka binhi human sa 10 ka adlaw, unya 10-adlaw nga miturok (%) = 85 x 100 = 85% 100 31 For more information contact Agricultural Engineering Unit IRRI, DAPO Box 7777, Metro Manila, Philippines Tel.: (63-2) 580-5600, Fax.: (63-2) 580-5699 Email: M.Gummert@cgiar.org J.Rickman@cgiar.org IRRI International Rice Research Institute