Tamaid i Gnoi Cil Dysgu am… Newid Hinsawdd Uwchradd

Bod yn Ddinesydd Byd-eang Gweithgar! Dysgu Meddwl Gweithredu

Nodau Deall effaith newid hinsawdd ar ddiet ffermwyr bach Clustnodi ffyrdd o gefnogi ffermwyr bach i addasu i newid hinsawdd Ystyried pwy all helpu ffermwyr bach i wneud hyn a sut  

Ethiopia

Teulu Lekea

Stori’r teulu 30 mlynedd yn ôl, byddai glaw yn syrthio am tua 6 mis bob blwyddyn, fel rheol yn dechrau ym mis Mawrth hyd at ddiwedd mis Medi. Ambell flwyddyn byddai sychder achlysurol ond wedyn y flwyddyn ganlynol, fel arfer byddai’r glaw yn dod yn ôl y disgwyl. Byddai’r teulu yn tyfu pupur, corn, corbys, pys, sorgwm gwyn a ffa. Byddent yn tyfu hyd at 70kg o fwyd y flwyddyn, ac yn gwerthu 35kg yn y farchnad i dalu am fwyd arall ac eitemau eraill fel dillad. Yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf, mae’r glaw wedi bod yn syrthio’n afreolaidd ac am gyfnodau byrrach o amser. Llynedd ni ddaeth y glaw nes mis Gorffennaf, gan olygu bod oedi cyn y plannu. Mae’r newidiadau hyn wedi golygu nad oes modd iddynt bellach dyfu mwy na tua 19kg o fwyd y flwyddyn, heb unrhyw weddill dros ben.

Cwestiynau allweddol Sut oedd teulu Lekea’n arfer cael arian? Ar gyfer beth oedd yr arian yn cael ei ddefnyddio?    A fyddai modd gwneud hynny nawr? Os na, pam lai? Beth ddigwyddodd?

Diet gytbwys? This image is a work of a United States Department of Agriculture employee, taken or made during the course of the person's official duties. As a work of the U.S. federal government, the image is in the public domain. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:MA_Food_Pyramid.gif

Diet gytbwys?

Diet gytbwys?

Diet gytbwys? Gan ddefnyddio’r cardiau cnydau, ceisiwch ddarganfod beth oedd diet teulu Lekea yn y gorffennol. Beth oedd ar goll o’u diet? Sut fyddai modd cael hyn?  Nesaf edrychwch eto ar y cardiau a cheisiwch ddyfalu sut beth yw eu diet nawr, gan bod sychder cyson. Pa fath o broblemau fydd yn cael eu hachosi?

Diet cyn y sychder … A oedd bob un o’r grwpiau bwyd ganddynt? Beth oedd ar goll? Sut fyddai modd iddynt gael y bwyd coll?

Cyfrifo’r grwpiau bwyd Defnyddiwch y wybodaeth ar y cardiau i gyfrifo faint sydd o bob grŵp bwyd Gwnewch hyn gyda’r holl fwydydd y gall teulu Lekea ei dyfu, a chymharwch y canlyniad gyda’r pyramid bwyd.

Diet ar ôl y sycher… Defnyddiwch y wybodaeth ar y cardiau i benderfynu beth gall Lekea ei dyfu nawr…

Diet ar ôl y sychder… Pa fwyd all gael ei dyfu mewn sychder? Ailedrychwch ar y grwpiau bwyd. Beth sydd ar goll nawr? Sut mae cael y bwyd coll? Os nad oes modd, beth fydd hyn yn golygu i’r teulu?

Estyniad… Beth yw’r cysylltiad gyda hyn? Newidiadau cwymp glaw mis Mawrth-Medi ar gyfer Ethiopia: 1959-2009 1959 1969 1979 1989 1999 2009 730 630 530

Dewisiadau eraill?

Sut gellir addasu? Penderfynwch fel grŵp beth fyddai manteision eich dewis arall. A fyddai modd i deulu Lekea wneud hyn? Pa fath o gymorth fyddai angen? Pwy ddylai eu helpu?

Gwrandawiad newid hinsawdd Dychmygwch eich bod yn mynd i wrandawiad newid hinsawdd… © Aubrey Wade/Oxfam

Os mai chi fyddai Lekea Beth fyddech chi’n ei ddweud? beth yw’r broblem? pa newid ydych am weld? pwy ddylai neu allai helpu? © Aubrey Wade/Oxfam

Sicrhau newid… Os oes un gennych, llenwch ran o’ch siart wal!

Class for change A phan fyddwch wedi dysgu am y system fwyd, wedi meddwl sut gall newid, ac wedi cynllunio a gweithredu eich hun, rhannwch yr hyn a ddysgwyd ar www.classforchange.org Gofod ar gyfer dinasyddion byd-eang gweithgar! Dysgu Meddwl Gweithredu Rhannu

Telerau ac amodau Hawlfraint © Oxfam GB   Gallwch ddefnyddio’r adnoddau a ddarperir at ddibenion addysgiadol. Sicrhewch bod y ffordd yr ydych yn defnyddio’r deunydd yn gyson gyda’r holl wybodaeth cyd-destun a ddarperir, ac mae angen cydnabod unrhyw luniau a ddefnyddir gyda’r awdur a enwir ac Oxfam. Mae’r holl wybodaeth berthnasol i’r lluniau hyn yn perthyn i ddyddiad ac amser gwaith y prosiect.