REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA KONFERENCË KOMBËTARE SHQIPËRIA, decentralizim në progres…! 23 Nëntor, 2018 Raporti i Vlerësimit Afatmesëm të SKNDQV Gjetje, Konkluzione dhe Rekomandime

Gjetjet kryesore pas Raportit të Vlerësimit Afatmesëm të SKNDQV të REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Gjetjet kryesore pas Raportit të Vlerësimit Afatmesëm të SKNDQV të Strategjisë Kombëtare Ndërsektoriale të Decentralizimit dhe Qeverisjes Vendore

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Qëllimi Të vlerësojë zbatimin gjatë tre viteve të para, të Strategjisë Kombëtare Ndërsektoriale për Decentralizimin dhe Qeverisjen Vendore 2015- 2017, Të rishikojë ecurinë e funksioneve të reja* T’u sigurojë autoriteteve informacionin e nevojshëm mbi: Progresin e bërë Pengesat e ndeshura Mësimet e nxjerra Rekomandimet për të ardhmen *Raport i veçantë

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Metodologjia Kuadri i vlerësimit është ndërtuar bazuar në kuadrin e OECD për vlerësimin e projekteve Shqyrtimi i SKNDQV dhe Planit të Veprimit, si dhe raporteve të monitorimit. Të dhënat sasiore dhe intervistat cilësore me persona kyç Vleftësim i të dhënave Konsultimi i rezultateve

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Burimet e të dhënave Raporti bazohet në: Të dhënat dytësore (raporte ekzistuese, studime, etj.) Të dhënat parësore (grumbullim i të dhënave sasiore përmes pyetësorëve dhe të dhënave cilësore me anë të intervistave ballë- për-ballë me persona, në nivele të ndryshme) Vërtetimin e ndërthurur të burimeve Përgatitjen e projektraportit dhe konsultimet me palët Konsultime formale brenda Grupit të Punës për Decentralizimin

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Kufizimet e Raportit Program i ngjeshur në kohë Në veçanti duke marrë parasysh zonat/sektorët e shumtë që mbulohen nga strategjia Koha e kufizuar për analiza dhe diskutime Analiza bazohet gjerësisht në intervista, shqyrtimin e progresit dhe raporte të tjera Nuk ka pasur analizë të thelluar të sektorëve Vleftësimi i gjetjeve me anë të vërtetimit të ndërthurur

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Arritjet kryesore Çfarë ka funksionuar mirë

Decentralizimi dhe RAT REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Decentralizimi dhe RAT Reforma e decentralizimit mbetet shumë relevante dhe e vlefshme për nevojat e njësive të qeverisjes vendore: Tre vjet pas RAT, Bashkitë e reja kanë arritur një nivel të caktuar të kohezionit territorial dhe social dhe të vizionit të integruar për zhvillimin e tyre Reforma administrative territoriale: Vizioni dhe objektivat e RAT ishin shumë ambicioze; megjithatë janë arritur me sukses në një shkallë të gjerë Mbështetje thelbësore e qeverisë dhe donatorëve Krijimi i AZRT (tani AMVV)

Bashkëpunimi Qeveri – Qeverisje Vendore REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Bashkëpunimi Qeveri – Qeverisje Vendore Krijimi i Këshillit Konsultativ Forumi vlerësohet njësoj nga përfaqësuesit e nivelit qendror dhe atij vendor Pjesëmarrja e përfaqësuesve të Ministrive, ndonjëherë është i dobët Përpjekje serioze po bëhen nga AMVV për mbështetjen e KK dhe rritjen e profilit të tij.

Autonomia financiare në numra* REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Autonomia financiare në numra* Burimet financiare në dispozicion të NJQV janë rritur: Buxheti i QV si % e PBB: 4% në 2017 (3,2% 2016) Financimi diskrecionar: 36,8 miliardë në 2017 (30,1 miliardë në 2016) Të ardhurat e veta të Bashkive: 20,3 miliardë në 2017 (16,9 në 2016) * Burimi: PLGP, bazuar në të dhënat e Thesarit That no in line w strategy

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Përbërja e të ardhurave të përgjithshme të qeverisjes vendore, në mialiardë lekë Zhvillimet 2016/2017 OSR: +20% Granti i pakushtëzuar: +25.6% Granti i kushtëzuar + FZHR (pa transfertat specifike): +56.4% Transfertat specifike: 11.6% Taksat e ndara: +20%

Sistemi i Transfertave dhe të Ardhurat e QV REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Sistemi i Transfertave dhe të Ardhurat e QV Hapa të rëndësishme: Barazimi horizontal – formula e rishikuar dhe masa e grantit të pakushtëzuar Barazimi vertikal – Ligji i FV sanksionoi të paktën 1% të PBB Ligji i FV vendosi parime të rëndësishme të sistemit të taksave të qeverisjes vendore përfshirë rregullat për tarifat e shërbimit Taksat e përbashkëta: Nivel i rritur i ndarjes për Taksën e Regjistrimit të Automjeteve (25%; 5% më pak se synimi) Ndarja e Taksës mbi të Ardhurat Personale në 2% (akoma nuk është operacionale për shkak të vështirësive teknike) Të ardhurat nga burimet e veta: Prezantimi i taksës mbi pronën bazuar në vlerë

Buxhetimi dhe menaxhimi financiar REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Buxhetimi dhe menaxhimi financiar Ligji për financat vendore vendosi një lidhje të rëndësishme mes planifikimit strategjik dhe buxhetit Cilësia e Planit të Buxhetit Afatmesëm përgatitur nga Bashkia është përmirësuar dukshëm. Përcaktoi udhëzime për Bashkinë mbi buxhetimin me programe Ende herët për të vlerësuar aspektet thelbësore (d.m.th përputhja me buxhetin; llogaritje realiste, konsistencë përgjatë viteve; etj.) Qartësi mbi procesin e buxhetimit në nivel vendor

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Funksionet e veta Janë bërë përpjekje domethënëse në fushën e funksioneve të veta (historike) : Shpërndarja e përgjegjësive (historike) nuk ka ndryshuar shumë nga periudha para strategjisë. Megjithatë, rikonfigurimi i njësive të qeverisjes vendore ka mundësuar hapa cilësor në dhënien e shërbimeve Veçanërisht në menaxhimin e mbetjeve të ngurta; menaxhimin e shërbimit të ujit, planifikimin dhe sigurimin e investimeve në një shkallë më të lartë Sfidat në financim vazhdojnë veçanërisht tek projektet e shkallës së lartë

Sektori i arsimit, i shëndetësisë dhe social REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Sektori i arsimit, i shëndetësisë dhe social Decentralizim i plotë i arsimit para-shkollor Financuar nëpërmjet transfertave specifike Theksimi i përgjegjësive të qeverisjes vendore në kujdesin shëndetësor parësor Sektori social: Decentralizim i plotë i 6 shërbimeve sociale, financuar nëpërmjet transfertave specifike Shporta minimale e shërbimeve Krijimi i Fondit Social

Funksionet e zhvilluara rishtazi REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Funksionet e zhvilluara rishtazi Dhënia e gjashtë funksioneve të reja: Mbrojtja nga zjarri Arsimi para-shkollor, konviktet Shërbimet sociale Sistemi i ujitjes e kullimit Menaxhimi i pyjeve Rrugët rurale Financuar nëpërmjet transfertave specifike Inventari i financimit sektorial në nivel qendror i transferohet bashkive

Qeverisja në nivel bashkie REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Qeverisja në nivel bashkie Prova të progresit: Mbështetja e DAP dhe SHAP në procesin e riorganizimit, përmirësimi i BNJ dhe ndërtimi i kapaciteteve Bashkitë i cilësojnë të dobishme kurset e trajnimit Akses i rritur ndaj informacionit dhe shërbimeve dixhitale Përpjekjet për të mbështetur aksesin e qeverisjes vendore në financimet e BE. Aksesi tek shërbimet: Krijimi i Zyrave me Një Ndalesë 50 bashki kanë përfunduar (ose janë në proces përfundimi) Planet e Përgjithshme Vendore

Përmirësimet e nevojshme REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Përmirësimet e nevojshme Ose çfarë nuk ka ecur mirë

Harmonizimi i kuadrit ligjor REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Harmonizimi i kuadrit ligjor Mbajtja e vlefshmërisë është kritike në periudhën afat-mesme Tensionet sporadike dhe konkurrenca e brendshme mes sektorëve/ministrive të linjës dhe njësive të qeverisjes vendore Përplasjet në kuadrin e decentralizimit strategjik dhe ligjor Ligji për arsimin Disa shërbime sociale decentralizohen formalisht por jo në praktikë; pasiguri në lidhje me mekanizmin e fondit social Nuk ka përgjegjësi aktuale që janë trashëguar në sektorin e shëndetësisë Shared functions as name

Funksionet e transferuara rishtazi REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Funksionet e transferuara rishtazi Ndarja e autoriteteve mbetet e paqartë në disa nivele, në veçanti në lidhje me funksionet e monitorimit Shërbimet në bujqësi: propozim për ricentralizim Pyjet: probleme me asetet, marrja e masave për mbrojtjen e tyre, zhvillimi dhe monitorimi i autoriteteve dhe kapaciteteve Mbrojtja nga zjarri: mungesa e pajisjeve, kosto të larta duke përshirë dhe stafin Transferimi i funksioneve nuk u parapri nga një analizë funksionale e thelluar; duke çuar në ankesat e njësive të qeverisjes vendore në lidhje me manadate të pafinancuara në disa fusha (menaxhimi i pyjeve; bujqësia; mbrojtja nga zjarret) d.m.th transfertat specifike mund të mbulojnë plotësisht kostot operacionale, por investimet lihen në disckrecionin e Qeverisë Pavarësisht pengesave, janë vërejtur përmirësime në sigurimin e shërbimeve në disa raste, veçanërisht ujitja

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Punë të papërfunduara Transferimi i aseteve të bashkive mbetet i papërfunduar Mungesa e inventarit dhe të dhënave fizike Asete me vlerë të dyshimtë, regjistrimi ka kosto të konsiderueshme Z1N dixhitale janë krijuar vetëm në 18 (11) bashki Shërbimet e nivelit rajonal: Menaxhimi i ujit – kontratat e performancës nuk bazohen në kritere transparente Menaxhimi i mbetjeve: ka nevojë për investime të konsiderueshme

Bashkëpunimi Qeveri – Qeverisje Vendore REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Bashkëpunimi Qeveri – Qeverisje Vendore Barra administrative mbi njësitë e qeverisjes vendore në lidhje me kërkesat e Qeverisë nuk duket se është ulur: Shumë institucione shtetërore kërkojnë informacion periodik drejtpërdrejt nga bashkitë, për të njëjtat probleme (p.sh. turizmi) Prefekti mund të luajë një rol më konstruktiv Angazhimi i ministrive të linjës ndaj decentralizimit: Disa Ministri të Linjës nuk janë të angazhuara në mënyrë aktive Përfshirë kontributet në Këshillin Konsultativ

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Zgjerimi i Qëllimit (ose ku duhet më shumë vëmendje)

Çështje jashtë qëllimit aktual të SKNDQV REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Çështje jashtë qëllimit aktual të SKNDQV Ku kryqëzohen reforma e decentralizimit dhe reforma e zhvillimit rajonal? Çfarë do të thotë kjo në lidhje me financimin e nevojave për zhvillim? Cilat janë prerogativët në nivel kombëtar dhe vendor në zhvillimin kombëtar/rajonal/vendor? (p.sh. 100 fshatrat) Cili është roli i qarqeve? Për ku është drejtuar strategjia e financimit? Autonomia fiskale Grantet kombëtare konkuruese (bazuar në performancë), grantet e kushtëzuara, … Fonde sektoriale dhe transferta specifike ADD??? Political dimension of decentralisation/changes to electoral process required to address it?

A ka përfunduar decentralizimi? REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA A ka përfunduar decentralizimi? A ka nevojë më për decentralizim? Disa aktorë mbështesin një decenteralizim më të thellë në arsim, shëndetësi, bujqësi, etj. Ku ka nevojë për ricentralizim? A ka pasur një shqyrtim të thellë e të kujdesshëm të aspekteve të politikës, aspekteve administrative dhe financiare të sigurimit të shërbimeve, në përputhje me parimin e subvencionimit?

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Çështje financiare Ndryshimet në Ligjin e Sistemit të Taksave e Tarifave Vendore përcaktojnë nivele referimi për thuajse të gjitha taksat me diskrecion vendor (+/-30%) vetëm për taksën mbi pronën Rregullime sporadike kontradiktore në legjislacionin fiskal dhe atë organik të QV 90% e NjQV kanë pagesa të prapambetura, megjithëse numri i tyre është ulur nga mbi 12 miliardë në afërsisht 7,4 miliardë Nuk ka pasur progres në vendosjen e pjesës së QV brenda tavanit të borxhit të përgjithshëm publik Sistemi i Informacionit Financiar të Qeverisë Shqiptare (AGFIS) është në zhvillim/zgjerim, por nuk ka një afat të qartë kohor për aksesin e drejtpërdrejtë të qeverisjes vendore në sistemin e thesarit Kufizimet e MFE për kufijtë e cash nuk janë të pazakonta

Konkluzione dhe Rekomandime REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Konkluzione dhe Rekomandime Prof. Stefan Pfäffli

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Disa fjalë hyrëse Strategjia mbetet e vlefshme Pati arritje të mëdha Është ende herët për të vlerësuar ndikimin tek qytetarët Plani i veprimit ka nevojë të përditësohet Udhëheqja e fortë politik mbetet element kyç Pranimi i objektivave të decentralizimit nga Ministritë e Linjës/Sektorëve është thelbësore

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Tetë Rekomandime

Përmbledhje e Rekomandimeve REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Përmbledhje e Rekomandimeve R1_Sqarimi i roleve dhe përgjegjësive R2_Financat Vendore dhe Autonomia Fiskale R3_Dialogu mes Qeverisë dhe NjQV R4_Rritja e Demokracisë Vendore R5_Ngritja e Kapaciteteve për Administratën Publike Vendore R6_Përditësimi i Planit të Veprimit të SKNDQV R7_Nevojë e Mëtejshme për Sqarime R8_Komunikimi

R1_Sqarimi i roleve dhe përgjegjësive REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R1_Sqarimi i roleve dhe përgjegjësive Decentralizimi administrativ ka nevojë të trajtohet më tej për të gjitha funksionet aty ku ekziston bashkëpunimi i drejtpërdrejtë funksional mes institucioneve të pushtetit qendror dhe NjQV, d.m.th në të gjitha rastet e funksioneve të përbashkëta de facto, p.sh. Arsimi parauniversitar dhe kopshtet; kujdesi shëndetësor parësor, menaxhimi i pyjeve dhe kullotave, sektori social, mbrojtja nga zjarri, mbrojtja e mjedisit, etj. Është e rëndësishme të përfshihen në proces ministritë përkatëse të linjës si dhe strukturat vendore dhe të gjendet një zgjidhje e përbashkët për caktimin e përgjegjësive administrative. Pas këtij hapi, duhet të përgatiten propozimet për ndryshime koherente të të gjitha ligjeve dhe rregulloreve përkatëse.

R2_Financat Vendore dhe Autonomia Fiskale REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R2_Financat Vendore dhe Autonomia Fiskale Marrja e masave për arritjen e objektivave strategjike 2.1.1 deri tek 2.1.3 si dhe synimet për 2020. Këto objektiva i referohen pjesës të shpenzimeve dhe të ardhurave vendore dhe pjesës së zvogëluar të të ardhurave të parashikuara në PBB. Vlënia në zbatim e sistemit të parashikuar të taksave të përbashkëta si dhe të taksës mbi pronën bazuar mbi vlerën. Sigurimi i vazhdimësisë së angazhimit të Qeverisë në financimin e funksioneve të transferuara së fundmi Formulimi i një politike të qartë dhe transparente për financimin e investimeve të bashkisë (fondet sektoriale, grante të bazuara në performancë dhe grante të tjera të kushtëzuara) Burime shtesë për financimin e investimeve me kapital vendor mbi bazën e një formule, mundësisht si pjesë e FZHR. Krijimi i mundësive për huamarrje vendore; kërkohen masa shoqëruese si vlerësimi i besueshmërisë së NJQV në kreditimi Mbështetja e njësive të qeverisjes vendore për ngritje kapacitetesh në administratën fiskale dhe përfundimi i kadastrës fiskale.

R3_Dialogu mes Qeverisë dhe NJQV REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R3_Dialogu mes Qeverisë dhe NJQV Sistemi i konsultimeve mes Qeverisë dhe NJQV duhet të përmirësohet më tej. Duhet të ndërmerren konsultime në një fazë të hershme të procesit legjislativ. Këshilli Konsultativ duhet të marrë gjithnjë e në rritje një rol proaktiv në fillimin e reformave. Përfshirja e Sektorëve/ML mbetet thelbësore. Mbikëqyrja e ndikimit të Këshillit Konsultativ duke vlerësuar masën në të cilën janë marrë në konsideratë rekomandimet për nismat ligjore dhe politike.

R4_Rritja e Demokracisë Vendore REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R4_Rritja e Demokracisë Vendore Forcimi i mekanizmave të përgjegjshmërisë politike pjesëmarrjes dhe mekanizmave të konsultimit me qytetarët kapaciteteve të këshilltarëve vendorë për të mbikqyrur me efektivitet operacionet vendore.

R5_Ndërtimi i Kapaciteteve për Administratat Publike Vendore REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R5_Ndërtimi i Kapaciteteve për Administratat Publike Vendore Mbështetja e Programeve të ndërtimit tematik të kapaciteteve për njësitë e qeverisjes vendore në të gjithë vendin, bazuar në vlerësimin e nevojave për trajnim dhe të prioriteteve të punonjësve vendorë. Rishikimi i strukturës së pagave në nivelin e qeverisjes vendore, veçanërisht për bashkitë e kategorisë së II e të III për mundësi më të madhe në mbajtjen në punë të punonjësve të kualifikuar. Në periudhë afatshkurtër dhe afatgjatë mbetet thelbësor një sistem trajnimi funksional dhe i përditësuar, që siguron cilësi të mirë. Financimi i sigurt i sistemit të trajnimit

R6_Përditësimi i Planit të Veprimit të SKNDQV REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R6_Përditësimi i Planit të Veprimit të SKNDQV Duhet të përcaktohen menjëherë hapat e mëtejshme për përditësimin e planit të veprimit. Kjo përfshin përgjegjësitë, aktorët, metodologjinë dhe afatet kohore.

R7_Nevojë për qartësime të mëtejshme REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R7_Nevojë për qartësime të mëtejshme Përshtatshmëria dhe pranueshmëria e decentralizimit asimetrik për Shqipërinë Roli i Qarkut Roli i Prefektëve

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA R8_Komunikimi Duhet të merren masa për komunikimin e gjetjeve të RAM dhe të gjetjeve përkatëse dhe të përditësimit të strategjisë Një publikim konçiz, i shkurtër dhe i kuptueshëm për lexuesit drejtuar një publiku më të gjerë (quantitative and qualitative MTR findings, performance of new functions)

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KRYEMINISTRIA Faleminderit!