Paraja dhe Financat Kuptimi i Financave

Kuptimi i financave Individet respektivisht familja per cdo dite fiton para, te ardhura nga puna, nga prona, nga transaksionet tregtare. Bisneset gjithashtu parate I perdorin per blerjen e faktoreve te prodhimit, makinave-paisjeve, lendet e para, fuqine punetore etj. Bankat permes grumbullimit te depozitave dhe dhenies se kredive . Qeveria mbledh parate, mjetet financiare, permes instrumeteve shteterore financiare, sic jane: tatimet, taksat, kontributet, doganat, huat publike etj.

Definicioni i financave: Financat jane disipline shkencore e cila studion dukurite, mardheniet dhe institucionet e lidhur me Krijimin .. Grumbullimin .. Shperndarjen .. Rishperdnarjen .. Shpenzimin dhe dhe udheheqjen me mjete monetare. E gjithe kjo behet me qellim te plotesimit te nevojave te pergjithshme dhe te procesit te riprodhimit shoqeror.

Funksionet e parase Paraja si matese e vlerave. Paraja si mjet qarkullimi (ne kembimin e mallrave) Paraja si mjet pagimi Paraja si thesar (ruajtese e vleres) Paraja si para-boterore (zevendeson arin) Paraja si rezerve Paraja si shprehje e aftesise se pagimit dhe likuiditetit

Sistemi Monetar Dr. Jetmir Likaj

Sistemi monetare Sistemi monetar (valutor) gjate zhvillimit historik ka pasur transformim dhe zhvillim shume te hovshem dhe te pabarabarte ne periudha te ndryshme. Sistemi monetar bashkekohor paraqet rregullimiin monetar me dispozita juridike me te cilat caktohet se cka eshte: Njesia monetare ne nje shtet si dhe Rregullon te gjitha qeshtjet (problemet) qe kan te bejne me parate ne ate shtet.

Kuptimi i sistemit monetare Shteti nepermes sistemin monetare e percakton : Njesine monetare e cila cilesohet si para ne kufujt shteterore Cakton dispozitat me te cilat pjesetaret e qarkullimit monetare detyrohen qe ato njesi monetare ti perdorin - ne raportin e brendshem te kembimit - ne raportin e jashtem te kembimit ndaj parave te shteteve tjera

Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare Ecurite ekonomike varen shume prej qarkullimit te parave dhe prej kryerjes se drejt te funksionit te saj. Per kete arsye studimi i qarkullimit te parave eshte nje ceshtje me me rendesi e teorise monetare dhe kreditore. Qeshtja e furnizimit te ekonomise me para, eshte qeshtje kryesore e politikes manetare-kreditore.

Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare Sasia monetare eshte elementi kryesore I likuiditetit te ekonomise perkatese te procesit te riprodhimit te zgjeruar. Prandaj, po qe se shkalla e rritjes se sasise se parave rritet me ngadal sesa eshte rritja e shkalles se produktit vendor, atehere ajo eshte shenje e politikes monetare me ndikim deflacionist ne proceset ekonomike, si dhe anasjelltas.

Instrumetet Financiare Banka Qendrore i shfrytezon instrumentet e ndryshem financiar per percaktimin e politikave monetare-kreditore. Instrumentet financiare jan te ndryshem, por me rendesi kryesisht jane: Paraja e gatshme Depozitat ne te pare Depozitat e kursimit Depozitat investive dhe Kredite

Agregatet Monetar Ne baze te parimit te likuiditetit eshte bere kategorizimi I agregateve moentare ne kater grupe: Sasia (masa) monetare Paraja kuazi Mjetet tjera likuide dhe Mjetet jolikuide

I. Sasia (masa) monetare Sadia (masa) monetare eshte agregat monetar i cili varesisht prej kritereve te cilat perdoren gjate percaktimit mund te jete me e madhe ose me e vogel. Ne teorine dhe praktiken monetare, kryesisht perdoren dy kritere per caktimin e sasise monetare. Kriteri i mjeteve te pageses - mjete te cilat mund te perdoren pa kurrfar veshtiresie Kriteri i likuiditetit - parat e gatshme dhe depozitat e paafatizuar.

II. Paraja kuazi Paraja kuzi eshte agregat i ri i potencialit monetar, te cilat kane ngjashmeri me parate dhe nje shkalle mjaft te lart te likuiditetit. - depozitat e kursimit te paafatizuar - depozitat tjera te paafatizuar Keto depozita sipas deshires se pronatit mund te shnderrohen ne para te gatshme ne cdo koh.

III. Mjetet tjera likuide Mjetet tjera likuide jane kategoria e trete e potencialit monetar, te cilat sipas kriterit te funksionalitetit e kan nje shkalle me te ulet te likuiditetit. Ne kete kategori te mjeteve perfshihen: - depozitat e kufizuara - depozitat e afatizuara dhe fleteobligacionet deri ne nje vit - mjetet e fondeve te ndryshme

IV. Mjetet monetare jolikuide Mjetet monetare jolikuide jane agregate moentare te cilat per pronaret e tyre paraqesin mjetet e bllokuara, d.m.th. Shfrytezimi i tyre eshte i ndaluar. Ne mjetet jolikuide hyjne: - depozitat e afatizuar mbi nje vit - depozitat e organizatave financiare nderkombetar te banka qendrore.

Mjetet monetare sipas likuiditetit M1 = Sasia (masa) monetare M2 = Sasia monetare (M1) + “Paraja Kuazi” M3 = Sasia monetare dhe “Paraja kuazi” M2 + Mjetet tjera likuide. PM = Mm + Pq + Ml + Mj - PM- Potencili monetare - Mm– Masa monetare - Pq – Paraja kuazi - Ml – Mjetet monetare tjera likuide - Mj – Mjetet monetare jolikuide Pm – Mj = Vm (vellimi monetar)

Kuptimi i mases monetare Problemi kryesor i Bankes Qendrore eshte rregullimi i agregatit te pare monetare- sasise se mases monetare. Masa monetare sipas metodologjise se Bankes Qendrore perfshine: Parate e gatshme - parate efektive Parat depozitare - depozitat ne te pare dhe depozitat ne llogari rrjedhese.

Struktura e agregateve monetaer duket keshtu: I. Masa Monetare (M1) Parat e gatshme ne qarkullim Parat depozitare II. Paraja Kuazi (Pq) Depozitat e kursimit Depozitat tjera te paafazituar ( ne te pare) III. Mjetet tjera likuide (Ml) Depozitat e kufizuar Depozitat e afatizuar Mjetet e fondeve te ndryshme (fondi rezerve) IV. Mjetet jolikuide (Mj) Depozitat e kufizuara mbi nje vit, Depozitat e bllokuara I+II+III=Vellimi monetare (VM)ose(M3) I+II+III+IV= Potenciali Monetar (PM)

Agregatet Monetare ne Gjermani Sipas bankes qendrore te Gjermanise egzistojne tri koncepte te mases monetare: M1 =Parat e gatshme + Depozitat ne te pare M2 =M1 + Depozitat e kursimit M3 =M2+ Depozitat e kursimit ne afat gjer ne kater vite

Mekanizmi I transaksioneve ne mes te sektorit jobankar dhe te sektorit te bankave: Bilanci I sektorit te bankave Aktiva 1. Kredite afatshkurter (Ksh) 300 2. Kredite konsumuese (Kk) 100 3. Kredite investuese (Ki) 600 Gjithsej: 1000 Pasiva 1. Parate e gatshme (Pg) 100 2.Depozitat ne te pare (Pd) 200 3. Depozitat e kursimit (Dk) 200 4. Depozitat investive (Di) 500 Gjithsej: 1000