Cb.22Ríocht na bhFungais

Cuspoirí léann: Cuir síos ar na gnéite a mbionn ag na fungais chin iad a aithint ó aon orgánaigh eile (ÁRD) cuir síos ar cén fáth gur cealla eocarotacha a mbíonn sna fungais Cothú I fungas & sámpla do fungas (1) saprafíteach (2) seadánach (fungas 1) Giosta- atáirgeadh & bunstructúir (fungas2) Rhizopus- atáirgeadh & bunstructúir Tabhacht eacnamaíocht fungas (tairbheach & díobhálach)

Ríocht Fungais Orgánaigh ilcheallach is mó (eisceacht-giosta). 100,000 speiceas. Muisiriún, múscán…. Snaithíní ‘hífe’ ina mbíonn a lán cealla. Mícéiliam, grúpa hífí. Sapraifítí is ea a lán de na fungais le ról sa dianscaoileadh.

Ithtear an chuid sapraifítí áirithe m.s. muisiriúin. Seadáin is ea cuid acu e.g. borrphéist na coise. Ionsaíonn fungais seadánacha barraí agus déanann siad an-damáiste. Tá staidéar le déanamh ar dhá fhungas – Rhizopus agus Giosta (Saccharomyces). Tá roinnt fungas tairbheach & roinnt eile díobháileach. ‘Plandaí tráití faoi ionsaí ag an fungas ‘Botrytis’ ‘Trichophyton mentagrophytes ‘ a cruthaíonn borrpheist na coise.

Fungais Thairbeacha (maith) Penecillium notatum a tháirgeann an t-antaibheathach penicillin. Giosta- a úsaidtear sa bhácáil & ghrúdaireacht. Foinnse bia dúinn- muisiriún áirithe , cáis gorm Dianscaoileadh ábhar marbh ‘Turkey Tail’- fungas a fásann ar adhmad marbh.

Fungais Dhíobháileacha (droch) 1. Phythophthora infestans is cúis le dúchán prátaí. 2. Trichophyton is cúis leis borrphéist na coise (athletes foot). 3.Candida is cúis le thrush sa duine. 4. ‘Chalara fraxinea’ an fungas atá ag marú na crainn Darrach (Ash) ar fúd na hÉorapa. (D.F. 2012)

1. Giosta Fungas aoncheallach is ea Giosta. Cill sféarach a bhíonn ann. Bíonn núicléas amháin ann, folúisín agus cillbhalla tanaí déanta as an cairbahidráit Chitin.

Atáirgeadh Giosta: De gnáth éighnéasach. Bachlú a thugtar ar.(miotóis). Macsamhlaíonn an DNA. Fásann bachlóg ar thaobh na cille & gluaiseann an dara núicleas isteach sa bhachlóg. Fásann an bhachlóg uaireanta scarann sí nó uaireanta déantar slabhra gearr chealla. Bachlú anseo

Tábhacht Eacnamaíochta Tá an Giosta an tábhacht dúinn. Is é coipeadh gráinní nó torthaí chun alcól a dhéanamh an cead cineál bhith-theicneolaíocht. Bácáil Grúdóireacht Coipeadh= ‘Fermentation’ in food processing typically is the conversion of carbohydrates to alcohols and carbon dioxide or organic acids using yeasts,bacteria, under anaerobic conditions.

2. Rhizopus: Ceann de na múscáin DUBH aráin. Hífí fada tanaí http://www.youtube.com/watch?v=lK0MtXNKgKI Ceann de na múscáin DUBH aráin. Hífí fada tanaí Faigheann sé cothú trí einsímí a scaoileadh ar an arán chun é a dhíleá & na táirgí díleáite a ionsú trí idirleathadh (diffusion).

Structúir Rhizopus http://www.youtube.com/watch?v=PXwLddA4Ctw&feature=BFa&list=PLCD6F7526AAE553CB&lf=results_mainb

3 Cineál hífí (snáithíní) ag Rhizopus: Na stólain – fásann ar dromchla na substainte ar a mbíonn an fungais ag fás. Na Riosóidigh – hífí a fhásann síos isteach sa substráit/arán ó áiteanna éagsúla ar an stólan Na spórangafóir- hífí a fhásann díreach suas agus a bhfuil baint acu le h-atáirgeadh. Spórangafóir Stólain Riosóidigh

Seo SEM (fluro.) do múscán ‘Arcyria stipata’ féach ar na sporangia óga ag fás.

Atairgeadh sa Rhizopus Atáirgeadh éighnéasach an modh is mó. Déanann hífe ingéarach (na spórangafóir) spóir. Deantar a lán spóir beaga dhubha sa spóragán trí ___________. Nuair a bhíonn na spóir aibí pléascann balla an spóragáin agus scaoiltear iad. Má thiteann siad ar shubstráit oiriúnach peáchfaidh siad.

Atáirgeadh ‘gnéasach’ I Rhizopus Níl aon mícéiliam baineann ná fireann. Tá cosúlacht sa struchtúr ACH bíonn ceimicéan difrúil iontu. Tugtar hífí móide(+) agus hífí lúide (-) ar na 2 chineál hífí. Nuair a fhásann an dá chineál seo ar arán le chéile fásann sínteáin amach ó hífe amháin (-) i dtreo an hífe eile (+). Bíonn an mícéiliam haplóideach & cuireann an sínteán gaiméit haplóideach ar fáil.

hhhhjjj

Comhtháthaíonn (fuse) na gaiméití ag déanamh siogót dioplóideach. Fasann falla tiubh ar an siogót- tugtar sigeaspór anois air. Péacann an sigeaspór trí mhéóis tar éis tréimhse suanachta i gcoinníollacha míorúinach. Cuireann sé spóragán haplóideach aerga amach ina ndéantar spóir. Pléascann an spóragán agus scaiptear na spóir. Nuair a thiteann spóir (ar mheán oiriúnach) peacann siad.

Steiriúileacht agus Aiseipteacht Tá miocrób gach áit. Caithfidh go bhfuil tú in ann iad go léir nó roinnt dóibh a scriosadh. Steiriúil= substaint cóireáilte chun miocrób a mharú. Aiseipteacht= miocrób a coinneáil amach ón timpeallacht chomh fada agus is féidir.

Tá cúpla slí ina féidir é seo a dhéanamh: Coimeádtar an ábhar i teas tais ag 120°C i gcomhair 20 nóiméid. Marítear na miocróib agus na spoir. San ospidéal clúdaítear éadaí agus craiceann daoine agus scagadh an t-aer chun na miocrób a choimeád amach. Turgnamh Éigeantach: Fás giostaí duilleoige a fhiosrú.

Fás Giosta ó Duilleoga: