SAGBOT sa HUMAY ug ang PAGDUMALA niini Unang Bahin: Pagsabot sa Sistema sa PalayCheck

Unsa man ang sagbot? Humay sa talan-awaon nga gitanuman sa bermuda nga tanum Sagbot nga Bermuda diha sa darohan nga gitamnan ug mais Mais diha sa basakan nga gitanuman ug humay Ang sagbot moturok sa lugar nga wala sila gikinahanglan. Dili tanan maayo; dili sad tanan dautan. Ask the class which of the plants mentioned are weeds? Then process ideas by saying that weeds are plants that grow where they are not wanted. 2

10 ka labaw sa tanan nga sagbot sa humay 1. Bayakibok (Echinochloa crusgalli) 2. Daua-daua, dawadawahan (Echinochloa glaberescens) 3. Paron (Leptochloa chinensis) 4. Tagik - tagik (Digitaria sp.) 5. Trigo – trigohan (Ischaemum rugosum)

10 ka labaw sa tanan nga sagbot sa humay 6. Mais - maisan (Sphenoclea zeylanica) 7. Balakbak (Ludwigia octovalvis) 8. Gabi-gabi; lagtang, upi- upi (Monochoria vaginalis ) 9. Busikad (Cyperus iria) 10. Agor, gumi (Fimbristylis miliacea)

Kinaiya sa mga sagbot sa humay Makanunayon sila Masanayon sa binhi Makasundog sa kaugalingong kaliwat Maayong mopakaylap sa binhi Luag ang tipiganan sa binhi diha sa yuta (banko sa binhi) Matulog

Reserva sa semilya sa sagbot (banko sa binhi) Sa 1 metro kuwadrado nga luna sa 0-15 sentimetro nga kalalumon = 80,407 ka sagbot ang mogitib 804,070,000 ang mabuhi nga binhi sa sagbot matag ektarya. (Vega and Sierra, 1970) Binhi sa sagbot nga gitanum sa 1 metro kuwadrado nga luna sa 0-15 sentimetro nga kalalumon = 497,051 ka sagbot ang mogitib (Kim, 1986) Ang pagtuon sa 25 ka tuig nga pagkabuhi sa gilubong nga binhi sa sagbot ug sa tanum: Ang pinakataas na porsentahe (%) sa miturok mao ang binhi sa sagbot ug wala gayud sa tanum (Pancho, n.d.)

Sagbot: Masanayon sa binhi Klase sa sagbot Binhi matag tanum Echinochloa crus-galli (bayakibok) 40,000 Amaranthus spinosus (harum, kulitis, kalitis, tilitis) 196,000 Bidens pilosa (pisau - pisau) 6,000 Commelina benghalensis (kabilao, kabilao dagko, sabilao) 25,000 Dactyloctenium aegyptium (padpad) 66,000 Eleusine indica (palagtiki, paad paad) 41,200 Portulaca oleracea (simsim) 10,000 7

Ang sagbot giklaseklase pinasubay sa… Liyok sa kinabuhi Tinuig – makumpleto ang liyok sa kinabuhi wala ra nag-usa ka tuig Matunhayon – makumpleto ang liyok sa kinabuhi sobra 1 ka tuig Puy'anan Bukid – moangay sa mahubsan pag-ayo maayo sa tubig Lowland –favor moist to saturated soil Porma ug gambalay Lapad nga dahon Gansangon ug solido ang lindog Balili Ask the class which of the plants mentioned are weeds? Then process ideas by saying that weeds are plants that grow where they are not wanted. 8

Lapad nga dahon Ang dahon kasagaran lapad Kasagaran mopasulabi sa tinanum nga humay Show real specimen and allow participants to observe. Ask them about their observations then process. 9

Gansangon ug solido nga lindog Triyanggulo nga lindog Dili susama makig indigay sa balili pero makamenus sa abot kung sila daghan na Show real specimen and allow participants to observe. Ask them about their observations then process. 10

Balili Susama ang kinaiya sa humay Walay lingin nga tuybo ug dalunggan Mopasulabi ug makigtigi Pananglitan: Dawa-dawa Show real specimen and allow participants to observe. Ask them about their observations then process. L A 11

Ngano dumalaon ang sagbot? Nakig indigay sa tanum nga hinungdan sa pagkunhod sa abot Silonganan sa peste/ilis nga kapuy-an Maangin ang kalidad sa mga bunga sa Agrikultura Makahasol sa sistema sa patubig ug mga kalsada Ask the participants why farmers need to manage weeds? 12

Pag-indigay sa tanum ug sagbot Pagsamok – paghubit sa tanang sangputanan nga hinungdan ang usa ka tanum ngadto sa laing tanum (sagbot ngadto sa humay) Pag - indigay Unsay mahitabo?

Pag-indigay sa tanum ug sagbot Pagsamuk – tanan nga sangputanan sa usa ka tanum ngadto sa laing tanum Makusganon nga pagpugong – pagbuga sa kemikal sa usa ka tanum nga makaangin sa pagtubo sa laing tanum

Pag-indigay sa tanum ug sagbot Makuyaw nga panahon sa pag-indigay – panahon kanus-a ang sagbot makapamenus sa pagtubo sa tanum ug sa abot 1/3 -1/2 sa liyok sa kinabuhi sa tanum Sumpuon sa tagud pa nga ang-ang hangtud sa panak-up sa liyaliya Menus nga abot: 40-96% sa tanang matang sa uma

Pag-indigay sa tanum ug sagbot Makuyaw nga sinugdanan – kinadaghanan sa sagbot diin ang tanum maka antos nga dili hinungdan sa dakong pagmenus sa abot/ pagkunhod sa kabug-aton sa uga nga tibuok tanum Maka antos ang humay ubos 25 ka sagbot matag metro kuwadrado (Cyperus sp.) (Echinochloa sp. o balili) sa 5 matag metro kuwadrado maoy hinungdan sa 9% nga pag- ubos sa abot

Hulagway sa pagkakaron Pagbalhin sa pagpahiluna sa tanum (patanum ngadto sa direktang pagsabod) nakahatud ngadto sa makuti nga suliran sa sagbot Ang mapasulabi-on nga matang sa sagbot mao gihapon ang maglabi pero adunay mitungha nga mahinungdanon nga sagbot sama sa sagbot nga humay.

Migimaw nga sagbot Ischaemum rugosum (trigo-trigohan) Leptochloa chinensis (paron) Cyperus rotundus (onod onod; pandan) Hydrolea zeylanica Weedy Rice (pula nga humay)

Migimaw nga mahinungdanong sagbot Sagbot nga humay Nabantog sa tawag nga PULA NGA HUMAY Mangataktak, menus ang sipak, taas kaysa gitanum nga humay, taas ug uhay, sayo ang pagtubo ug paggulang Duna o walay tapangko, itum-itum ngadto sa may pagka pula ang lugas Malisod sumpuon

[Pagsana sana sulod sa Screenhouse] Ginatanum nga klase sa humay Matang sa sagbot nga humay gikan sa Iloilo

Unsay ginasulti ug ginabuhat sa mga mag-uuma Ang sagbot nahiuna o ikaduha sa lumbay sa suliran Ang mga sagbot dunay kalabutan sa gasto, panglawas ug palibot (gasto sa pamatay sagbot) Kadaghanan sa mga mag-uuma nagagamit sa pag- ugmad pagdumala sa tubig ug pampatay sa sagbot aron madumala ang sagbot depende sa iyang ka epektibo ug kasayon gamiton Ang pagdumala sa tubig ug pagka anaa niini adunay kalabutan

Unsay ginasulti ug ginabuhat sa mga mag-uuma Kadaghanan sa mag-uuma nagagamit sa taas nga gidaghanon nga binhi Ang gigikanan sa sagbot nga basakan dili nila mapugngan Ang mag-uuma wala kasayud nga ang uban nilang ginabuhat (e.g. balik balik nga paggamit sa pamatay sagbot) maoy hinungdan sa pag ilisay sa sagbot

Unsay ginasulti ug ginabuhat sa mga mag-uuma Ang pamatay sagbot mao ang pinaka unang panalipod ug mas gusto nga pamaagi sa pagsumpo sa sagbot sa direktang gisabwag nga humay (Ang Butachlor/ pretilachlor mao gihapon ang kasagarang gigamit ) Ang paggamit sa pamatay sagbot nag-agad sa gibag- on sa sagbot ug mga namatikdan diha sa basakan (kung menus ang tubig, mas daghan pamatay sagbot) Nagaduda ang mga mag-uuma mahitungod sa kaarang sa pangpatay sagbot (malagmit nga pagsagang?)

Pagpanagang sa pamatay sagbot Gipanunod nga kagahum sa usa ka klase sa sagbot nga mabuhi bisan gigamitan sa pamatay sagbot nga diin ang sinugdanan nga mga sagbot daling natakbuyan “hawud nga sagbot” Tibuok Kalibutan: 175 ka matang sulod sa 280,000 umahan Sagbot sa humay: 30 ka matang sa mga lugar nga gitanuman ug humay Human sa pipila ka gutlo

Pagpanagang sa pamatay sagbot makuti tungod kay malisod ang pagtag-an unsa nga sagbot ang mamahimong malig-on ug kon kanus-a kini nga kahimtang mahitabo dili masumpo sa tao pero mahimo nga mapalangan Laktud nga dugtong sa programa nga gigamit sa pamatay sagbot, matang sa sagbot nga anaa, ug mga gimbuhaton nga gipatuman sa pagdumala sa tanum Hiniusang pamaagi ang gikinahanglan

Hiniusang pagdumala sa sagbot (Integrated Weed Management) Pagbanusbanus sa tanum Pag-andam sa yuta Pagdumala sa pagpahulay Hiniusang pagdumala sa sagbot (Integrated Weed Management) Pagpatag sa yuta Hinlo nga gamit Maayong binhi Kuhaon ang sagbot Hinlo nga semilyahan ug tagud Pagdumala sa sustansiya mao ang kasulbaran. Pagpili sa matang sa binhi Direktang pagsumpo sa sagbot Hinlo nga pilapil ug kanal Pagdumala sa tubig Barog sa tanum Pamaagi sa pagpahiluna sa tanum

Pag-andam sa yuta Katin-awan nga bahin sa IWM Subayon ang mga rekomendasyon sa Palay Check Hinloan ang mga pilapil ug semilyahan Darohon ang mga sagbot ug mga punuan 10-15 sentimetro ka lalum 3-4 ka semana sa dili pa magtanum o direktang pagsabod Batid nga karaang pamaagi sa pagbuhat ug semilyahan – pagdaro ug pabalikbalik nga pagkahig aron malampuson nga mapa menus ang binhi sa sagbot ug unod-gamot diha sa yuta

Pagdumala sa tubig Katin-awan nga bahin sa IWM Subayon ang mga rekomendasyon sa Palay Check Batasanon ang pinugngan o banusbanos nga patubig Sa 7-10 ka adlaw human tanum o 14 ka adlaw human direktang nagsabod, 2-5 ka sentimetro ang ipasulod sa pilapil, dayon pasagdan nga mohubas ug mosunop sa yuta, pasagdan sulod sa 5-7 ka adlaw nga basa basa Lain na usab nga patubig ang buhaton pagkahuman, ug pabalik balik hangtud ikatulong tuyok sa patubig nga natakdo sa katapusang pagpanaha ug paglihi

Weed Control Action Indicator (WCAI) Katin-awan nga bahin sa IWM Weed Control Action Indicator (WCAI) Timailhan nga buhaton na ang pagsumpo sa sagbot - himan sa paghukom aron matabangan ang mag-uuma sa pagpahamtang kung lain ba nga pampatay sagbot ang gamiton o magkamot ang gikinahanglan sumala sa gidaghanon sa sagbot nga nanurok (WC) o sumala sa katas-on sa sagbot (RWH)

Timailhan nga buhaton na ang pagsumpo sa sagbot (WCAI) RWH = Kasagarang gitas-on sa sagbot (walay pagtagad sa matang ug ang-ang sa pagtubo) Kasagarang gitas-on sa tanum WC = hugpong sa sagbot nga mitabon ang sagbot nga persentahe sa tibuok lugar Kapilian sa pagsumpo: Gikinahanglan ang pagsumpo gikan sa 15 ka adlaw human direktang pagsabod kung ang RWH sobra 20% ug WC sobra 5% Gikinahanglan magsumpo gikan 30 ug 45 ka adlaw human direktang pagsabod kung ang RWH sobra 30% ug ang WC sobra 5%

Pagsumpo nga dunay kinabuhi Human pag-WCAI, maghukom: Pagsumpo nga dunay kinabuhi Angayan lang kini sa mga gagmay nga luna Paggamit sa natural nga kaaway (pato, isda, etc.) aron mahunong ang pagtubo o mamenus ang gidaghanon sa sagbot

Kemikal nga pagsumpo Human pag-WCAI, maghukom: Magpili sa pinaka angayan alang sa suliran sa sagbot; usisaha ang kamatuoran sa pampatay sagbot Ang Butachlor+propanil kusgan, kaya mosumpo sa mitumaw nga sagbot, mas barato Usa ka pamatay sagbot ang para sa wala pa migitib (pre emergence) maoy kasagaran nga ginasugyot sa direktang gisabod na humay

Uban pang taktika Paggamit sa de-kalidad nga binhi aron malikayan ang sagol nga binhi sa sagbot Ubos nga gidaghanon sa binhi sa humay (40 kilos matag ektarya) makatabang usab, pero dili taas Drumseeder para sa mas maayo nga pagkuha sa sagbot sa tunga sa tudling Mangutana sa Agrikultural Technologist o eksperto aron mahibalo unsa nga semilya ang miagi na sa pasundayag sa teknolohiya o pagsulay sa pag-angay sa lugar

Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa sagbot. Kemikal nga pagsumpo Maayong pag-andam sa yuta Tima-ilhan nga buhaton na ang pagsumpo sa sagbot (WCAI) Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa sagbot. Biological control Pagdumala sa tubig IWM nga bahin

Unsay ginaingon sa mga mag-uuma mahitungod sa IWM [Ginuha sa Probinsiya sa Nueva Ecija ug Iloilo human sa 2 ka tuig nga pag IWM] Maayo nga pagsumpo sa sagbot Mitaas ang abot Dako ang ginansiya Gidawat sa grupo sa mga mag-uuma diha sa lugar

Mrs. Leylani Juliano, Mrs. Anita Antonio, Mr. Edwin Martin CREDITS Instructional presentation designer: Ms. Ella Lois Bestil Sources of technical content/reviewers of presentation: Mrs. Leylani Juliano, Mrs. Anita Antonio, Mr. Edwin Martin Note: Adapted from a powerpoint presentation developed by: Mr. Glenn Ilar, Mrs. Marissa Bautista You may use, remix, tweak, For more information, visit: & build upon this presentation non-commercially. However, always use with acknowledgment. Unless otherwise stated, the names listed are PhilRice staffers. Produced in 2011. Text: 0920-911-1398 36