Shqipëria Trajnimi për Statistikat Prokuroria/Gjykatat Seanca 4, 31 Janar, 14.45 – 16.00 Pamje e Përgjithshme e Sistemit të Drejtësisë Penale dhe Statistikat – Regjistrimi i të Dhënave dhe Rregullat e Numërimit With funding from the European Union DEVELOPMENT OF MONITORING INSTRUMENTS FOR JUDICIAL AND LAW ENFORCEMENT INSTITUTIONS IN THE WESTERN BALKANS 2009-2011 Phase three – Training 1

Regjistrimi dhe rregullat e numerimit Një nga aspektet më konfuze të Statistikave të Drejtësisë Penale është ndryshimi i njësisë së numërimit. Me një fjalë nga viktima tek krimi, tek autori tek rasti/çështja. Një nga komplikimet është se emërtimi nevojitet në një tjetër nivel të numërimit (p.sh. lloji i krimit në një çështje) Një tjetër komplikim vjen nga komunikimi: midis gjuhëve, por edhe midis agjensive brenda një vendi 2

Përmbajtja Njësia e numërimit / momenti i numërimit Rregulla e Veprës Kryesore Dënime/vepra penale/të dyshuar të shumtë

Regjistrimi dhe rregullat e numërimit Për secilin rast do të jap një prezantim të përgjithshëm dhe do të sjell eksperiencën e Hollandës e më pas do të vijojmë me një diskutim për situatën në Shqipëri. Do të diskutoj të gjithë rrjedhën në sistemin e Drejtësisë por duke u përqëndruar në Prokurori dhe Gjykata Qëllimi i seancës është të përshkruajë në detaje rregullat e rregjistrimit dhe të numërimit në Shqipëri dhe të identifikojë mangësi të mundshme 4

Njësia e numërimit Njësite e numërimit që mund të përdoren janë të shumta. Për të përmendur vetëm disa (në anglisht, të mos përkthehen!): Victim, Person, Household, Crime, Criminal act, Offence, CC article, Offender, Case, File, Dossier, Verdict, Sentence, Sanction, … Përkufizimi i sakte (ligjor) shpesh nuk është i qartë çka e vështirëson përkthimin 5

Njësia e numërimit Studimet për Viktimat Në këto studime shpesh njësia e numërimit që përdoret është personi (si Anketimi mbi viktimën në Holland), megjithatë i kufizuar për personat mbi një moshë të caktuar. Nganjëherë njësia është familja Për studimet për biznesin njësia është kompania Njësia e numërimit mund të jetë numri i viktimizimeve 6

Njësia e Numërimit Regjistrimi në Polici Këtu fillon e komplikohet gjithnjë e më shumë. Zakonisht njësia është krimi, mundësisht i përkufizuar si: “një sërë veprimesh, të lidhura së bashku në kohë dhe vend, të kryera nga një ose më shumë persona duke dëmtuar zero ose më shumë persona, kur këto veprime konsiderohen kriminale nga ligji” Një përshkrim i mirë i situatës hollandeze do te ishte: a crime (misdrijf) regjistrohet mundësisht me më shumë viktima dhe autorë. Dhe më shumë offences (feiten), me kusht që të jenë pjesë e të njëjtit crime. 7

Njësia e numërimit Regjistrimi në Polici (vazhdon) A do të ishte ky një përshkrim i mirë i njësisë së numërimit për krimet e regjistruara në Shqipëri? Cilat do të ishin termat këtu dhe për mendimin tuaj a është fjala ‘crime’ përkthimi logjik për të gjithën dhe ‘offence’ për pjesët? 8

Njësia e Numërimit Autorët e Dyshuar Kjo duket e thjeshtë, njësia e numërimit është personi. Dalin disa pyetje, si: Kur konsiderohet një person si autor i dyshuar i krimit? (Hollanda: kur personi merret në pyetje formalisht/zyrtarisht) A numërohen personat e veçuar? (Hollanda: jo) Përsëri: Cilat do të ishin përgjigjet në Shqipëri? 9

Njësia e Numërimit Rezultati i Policisë /Hyrje në Prokurori Statistikisht, këto mund të jenë të njëjta. Në Hollandë rezultati i policisë nuk shihet si statistikë e veçuar. (Por natyrisht, hyrjet në Prokurori mund të vijnë edhe nga agjensi të tjera) Njësia e numërimit në Hollandë quhet zaak, e cila në anglisht mund të përkthehet ‘case’. Por: 10

Çështjet e Prokurorisë /Gjykatave (Hollanda) Njësia bazë për qëllime statistikore është ‘case’ (Dutch: ‘zaak’). A case ka gjithmonë ekzaktesisht një autor. Një vendim dënimi nga gjykata gjithmonë bëhet në nivel të case dhe mund të konsistojë në sanctions të ndryshme (Dutch: ‘straf’) Megjithatë, a case mund të ketë më shumë se një krim të kryer nga ky autor (cases mund të bashkohen në një case). Një vendim nga Prokuroria mund të jetë për nivelin e krimit. Gjithashtu, një krim mund të përbëhet nga më shumë se një offence (Dutch: ‘feit’) …..

Çështjet e Prokurorisë /Gjykatave (Hollanda) Dhe kjo mund të bëhet në dy mënyra: Krimi vetë përbëhet nga më shumë se një offence (p.sh. Vjedhja me dhunë në kombinim me armëmbajtje pa leje) Krimit i është dhënë një emërtim alternativ nga Prokuroria: (p.sh. vrasje nga pakujdesia ose sulm fizik që çon në vdekje) Vendimi i gjykatës për fajësim ose jo është në këtë nivel (the offence) Vini re: offence mund të ekzistojë në më shumë se një nen në KP.

Çështjet e Prokurorisë /Gjykatave (Shqipëria) Si është kjo e organizuar në statistikat e Shqipërisë: Offenders, cases, verdicts, offences, sanctions? Për mendimin tuaj a janë këto në të vërtetë termat e duhur në anglisht? E njëjta gjë për Prokurorinë dhe Gjykatat?

Çështjet e Prokurorisë /Gjykatave (Hollanda) Struktura e të dhënave në Hollandë, statistikisht paraqet probleme për dy arsye: Numri i cases është deri diku fleksibël (cases duket se zhduken kur bashkohen). Kjo ndikon në atë që konsiderohet rezultat/hyrje. cases të bashkuara nga prokurorët dhe/ose gjyqtarët është e mundur (në Hollandë). Po në Shqipëri? është shume e rëndësishme se si të trajtohen këto në Statistika. C’lloj vendimi do të merrnim?

Çështjet e Prokurorisë /Gjykatave (Hollanda) Struktura e të dhënave në Hollandë, statistikisht paraqet probleme për dy arsye: 2. Shume informacion është i disponueshëm në nivelin e offence, por nevojitet në nivelin e case. Prandaj vendimi se cilin nivel informacioni për offence të përdoret bëhet i komplikuar (p.sh. t’i jepet përgjigje pyetjes se ç’dënim i jepet çdo lloj krimi)! Principal Offence rule Principal Sanction rule

Rregulli i Veprës Kryesore Nëse një case përbëhet prej më shumë se një offence ka disa mundesi për të përcaktuar tipin e krimit: Merret lloji i krimit të offence më të rëndësishme (e si përkufizohet më i rëndësishmi?) Merret lloji i krimit të offence së parë. Nuk jepen statistika në nivelin e case, por në nivelin e offence Tjetër, ... Rregulli i veprës kryesore thotë të përdoret 1. Cila do të ishte zgjidhja në Shqipëri?

Rregulli i Dënimit Kryesorë Nëse mbi një autor të veprës penale vendoset më shumë se një dënim, ka disa mundësi kur përcaktohet lloji i dënimit për krimin: Merret dënimi më i rëndë (dhe si perkufizohet dënimi më i rëndë?) Merret dënimi i parë Jepen të gjitha dënimet Tjetër, ... Rregulli i Dënimit Kryesor thotë të përdoret 1. Cila do të ishte zgjidhja në Shqipëri?

Sugjerim Përshkrimi/perkufizimi i saktë i të gjithë koncepteve (si case, autor i veprës penale, offence etj.) në Sistemin e Drejtesise Penale dhe marrëdhenia mes tyre është shumë e rëndësishme. Po kaq e rëndësishme është edhe përshkrimi i rrjedhës/lëvizjes së secilit koncept në sistem. Ka mjete të dobishme – kryesisht të përdorura në TI – për të modeluar këto aspekte. Për shembull diagramat sipas klasës dhe shtetit ne UML (Unified Modelling Language/Gjuha e Unifikuar e Modelimit) Do të jetë e dobishme ta bëni këtë (dhe sidoqoftë e domosdoshme kur të ndertoni sistemet kompjuterike për të mbështetur statistikat) në bashkepunim me profesionistët e TI. 18

Shqipëria Trajnimi për Statistikat Prokuroria/Gjykatat Seanca 4, 31 Janar, 14.45 – 16.00 Pamje e Përgjithshme e Sistemit të Drejtësisë Penale dhe Statistikat – Regjistrimi i të Dhënave dhe Rregullat e Numërimit With funding from the European Union DEVELOPMENT OF MONITORING INSTRUMENTS FOR JUDICIAL AND LAW ENFORCEMENT INSTITUTIONS IN THE WESTERN BALKANS 2009-2011 Phase three – Training 19