Lan zuzenbidearen klase-eskemak 2013- 2014 Mikel Urrutikoetxea

LEHENGO ZATIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA BERE ERAKETA HISTORIKOA. LEHENENGO GAIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA GARAPENA:

LEHENENGO GAIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA GARAPENA 1.1Lan zuzenbidearen esanahia eta kontzeptua. 1.2.- Lan Zuzenbidearen aplikatzeko eremua. 1.3.- Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena. 1.4.- Lan zuzenbidearen garapena Espainian. 1.5.- Lan zuzenbidearen ezaugarriak eta gaurko arazoak

Zuzenbidea aritzeko ikuspuntuak Zuzenbidearekin lan egiteko 4 ikuspuntuak: Egiturazko ikuspuntua (normatibismoa juridikoa) ; Helburua = zuzenbidea deskribitzea eta ulertzea, Zuzenbidea = hizkuntza Ikuspuntu soziologikoa  Helburua = zuzenbidea nola egiten da, Zuzenbidea = Joko erregela Ikuspuntu Kritikoa , Helburua = Justizia, arauen balorazioa, Zuzenbidea = Ikuspuntu tekniko = estrategikoa uzenbideari buruz ikuspuntua instrumentala; Helburua = arazo zehatzak konpontzea, Zuzenbidea = argumentazioa De lege data  de lege ferenda 3/2012 lEGEAren 20 gehitzeko Xedapena 4

Zuzenbidearen hurbilketa Zuzenbidea behatzeko 4 ikuspuntuak: a. Interes kontrajarriek sorturiko gatazkak askatzeko prozedura. Helbururi dagokionez Zuzenbidea =bizitza sozialaren arrazionalizazioa da b. Boterea legitimatzeko tresna Gaur boterea mugatuz biharkoa aseguratzeko legitimazioaren bidez boterearen arrazionalizazioa. c. Giza portaera eratzeko tresna (kode sinbolikoaren bidez.). Giza portaeraren arrazionalizazioa d. arau juridikoen multzo bezala Arrazionalizazio formala, Zuzenbidea nola egituratzen den kontuan hartuz . Zentzu honetan zuzenbidea jokatzeko erregela sistematzat jo ahal dugu. Zein jolasa, bere erregelak. Hori da zuzenbidea (kartetako adibidea) «Ubi societas,ibi ius» Non gizartea, hara zuzenbidea. b. zuzenbideak, boteretik behatuz, "status quo"-a, boterearen jabeentzat onuragarria den gauzen oreka mantentzea nahi du. Harrigarria badirudi ere, legitimazio hori boterea mugatuz gauzatzen da. Gaur bigundu biharkoa ziurtatzeko. c. Zuzenbidea = hizkuntza, kode sinbolikoa. Arauek erregulazioez gain badaramatzate baloreak, iritziak…Horiek zabaltzen dira gizarte baten partaideen artean. Adibidea: Uxoricidio eta gaurko egoera (genero biolentziarena)

arau juridiko = agindua + hertsapena Oharrak; Ekintza bati ondorio bat egoztea Oharrak; 1. naturan  bi gertaeren arteko harremana zergatiaren printzipioa (zergatia/ondorioa) Zuzenbidean  bi gertaeren arteko harremana Gizakiak sortu du zuzenbideari  izan beharrari (ez, izateari) dagokio. 2. arauak ez dira berez aplikagarriak (erdi eginak)=> edukia zehazteko guztiok parte hartzen dugu 3. Zuzenbidea =/= errealitatea/ Nahiz eta portaera bat debekatu, agian badira beste biderik gauzatzeko Alkohola edatea  ondorio fisikoak eta legezkoak arauetan askotan kontzeptu juridiko ez zehatzak agertzen dira: askatasuna, eta abar…LEko 54..2.b desobedientzia,… 3.Lan harremanetan debekatu diren portaerak egiten dira; “zuk hau egin behar duzu bestela badakizu zer gertatuko den ( ez zara berriro kontratua izango)

Zuzenbidearen hurbilketa Zuzenbidea =/= Eskubidea Derecho (zentzu objektiboz)=/= derecho (zentzu subjektiboz) Droit =/= droit (fr.) Diritto=/= diritto (it-) Law =/= Right (ing.) Derecho  directus-um (zuzena, egokia,.. (Latinez derecho = ius, iuris Norberaren ahalmena edo gaitasuna zerbait egiteko edo ez egiteko, kanpoko eraginik gabe Arau multzoa, ordenamendu juridikoa

Lanaren hurbilketa Lana = naturak ukatzen digun guztia lortzeko behar ditugun bide artifizialak, oinarrian giza esfortzua Etimologia  trabajar" hitzaren etimologia Latin arrunteko “tripaliare/"tripalium“tik Torturatzeko tresna zen hau, hiru egurrezko zepo bat bezala, pertsonak eta zaldiak geldiarazteko

Gure zibilizazioan lanak badu zentzu bikoitza, baikorra eta ezezkorra era berean. Lanaren bidez garatu omen gara. Aldiz, lana zigor biblikoa bada baita ere (ona izango balitz ez dute ordainduko) Esaldi bakar biltzeko Arbeit macht Frei (Lanak askatzen du) Dachau=ko konzentrzio eremuen atetan zegoen

Lan zuzenbidearen definizioa ”Soldatapeko lana eta lan harreman sistema arautzen duen arau multzo berezia” Lan zuzenbidean dauden bi azpimultzoak; harreman indibidual eta harreman kolektiboak 1. Arau multzo berezia, zuzenbidea adar berezia 2. gatazka soziala arrazionalizatzea egiteko tresna 3. Boterea (enpresaburuena) arrazionalizatzeko bidea Lan zuzenbidea =langile eta enpresariek duten desberdintasuna boterea dagokionez islatzen du. LZ= oreka egongaitza, ustiapena mugatzea eta sistema eta lan harreman kapitalistak mantentzearen artean 4. Lan arauen bidez giza portaera zehaztea justu edo bidezko dena aurkeztuz. Lanaren zuzenbidea  metonimia (sinekdoke)/ lan guztiak ez dira erregulatzen soilik soldatapekoa dena

1.2.-Lan Zuzenbidearen eremua Zein lan sartzen da lanaren zuzenbidea? Giza ekintza dena Jarduera librea dena Bestearentzat eta beste baten kontura Menpeko jarduera pertsonala den zerbitzu ematea Alokatua edo soldatapekoa Harreman juridiko pribatuetakoa ( ez publikoak) Oharra, Lan zuzenbideari dagokionez garrantzitsuena ez da zer egiten den baizik eta nola erregulatzen den jarduera bera  bide juridiko desberdinak erabiliz antola daiteke Irakastea  lagune artean, famili barruan, zerbitzu kontratu batean (akademia batean), lan kontratuaz, funtzio publikoetan,…

1.3.- Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena 1. Beste baten konturako lana  ia betidanik 2. aldiz Lan-kontratua  XX mendean (1926.ean lan kodean eta 1931, LKL) Kontraesanik ez; aurretik beste sistemak baziren lana erregulatzeko; beste kontratu batzuk (zerbitzu akura, obra egiteko kontratua,…) beste sistemak Status; eskubideak Eta betebeharrak bakoitzaren egoeratik Eratortzen dira Status Esklabutza Harreman feudalak (jopuak) Kontratua; adostasunaren Bidez eskubideak Eta betebeharrak Sortzea Kontratuak Zerbitzu akura Obra egitekoa Lan kontratua

Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena (II) Industri Iraultza eta Iraultza burgesa garaikideak dira Industri Iraultzak lan indarra handiago eskatzen zuen (gremioen mugatik at) Iraultza burgesak statusa ezin erabiltzea zekarren (lege-berdintasuna) Ondorioa; kontratua erabiltzea lan ematea justifikatzeko Kontratuan; bi kontratu egileak berdinak dira Baina, 1. Kontratuaren berdintasuna formala, Legearen aurrean 2. Benetako egoeran DESBERDINTASUNA/ Botere ekonomikoan desoreka enpresariaren alde 3. Enpresariaren eta langilearen interesak kontrajarriak dira ONDORIOA; KONTRATUA Atxikimendu-kontratua bihurtzea Enpresariak bere baldintzak inposatu ahal zituen langileak onartu behar zituen (langilea ordezkagarria) Langile mugimenduaren eraginez  Estauaren parte harzte langile babesteko  Taldea onarztea (sindikatu, greba,…)  lan zuzenbidea

1.4.- Lan zuzenbidearen garapena Espainian. Lehengoa, hastapenetakoa, 1870.etik 1900 arte Bigarren aroa, Lan legislazioen sorrera, 1900.tik 1931 arte 3. aroa, Lan Zuzenbidearen sorrera, 1931tik 1939 arte. 4. araoa, Francoren garaia, 1937.tik 1975 arte 5. araoa, berriro Lan Zuzenbide demokratikoa, 1978. urtetik hona. 5. aroa, krisialdiko Lan Zuzenbidea?

laburbiltzeko Ekoizteko modu bakoitzak  ekoizteko harreman desberdinak sortzen ditu ekoizteko harreman desberdinek  lanaz jabetzeko bide juridiko bereziak sortarazten dituzte Lan-kontratua kapitalismo garaiko lanaren erregulazioa Lan kontratua bi gauza batera ; Egilea ez den beste batek lana lortzeko legitimazioa Ustiaketa mugatzea.

Kode zibiletik Lan zuzenbidera Zuzenbide zibila Lan zuzenbidea 1. Kontratu egileen arteko berdintasunaren dogma 1. Botere ekonomikoaren asimetria kontuan hartzea 2. Estatuaren abstenzionismo arautzailea 2. Estatuaren parte hartzea alderdi ahulena babesteko asmoz 3. Borondate autonomia, Gizabanakoa = zuzenbidearen ardatza 3. Taldea onartzea zuzenbidean. Langile multzoa subjektua bezala

d.Lan zuzenbidearen atalak 1.Gizabanakoaren lan zuzenbidea (Lanaren zuzenbidea indibiduala); 2.-Lan zuzenbide kolektiboa (Zuzenbide Sindikala); 3.- Lan zuzenbide administratiboa; 4.- Prozedurako lan zuzenbidea; 5.- Gizarte Asegurantza, Lan zuzenbidearen arazoak 1. Langabezi iraunkorraren eta modelo ekonomikoaren eraginak lan Zuzenbidean:globalizazioa, lehiakortasuna,… 2. Interes kontrajarriak /gutxienezko interes komuna 3. Lan Zuzenbidea zabaltzean=> "ZONALDE GRISAK" (Garraioak, para-subordinazioa eta menpeko autonomoak,.., 4. Lege, hitzarmen kolektibo eta lan kontratuaren arteko harremanak (arau bakoitzean subjektu-erreferentzia desberdina da