STRATEGIJSKI MENADŽMENT prof. dr Branislav Mašić

NASTAVNI PROGRAM UVOD U STRATEGIJSKI MENADŽMENT 1.1 Pojam, definisanje i sadržaj strategijskog menadžmenta 1.2 Evolucija izazova i promena i njihov uticaj na menadžment organizacije 1.3 Evolucija strategijskog menadžment sistema 1.3.1 Koncept bazičnog finansijskog planiranja 1.3.2 Koncept planiranja zasnovanog na predviđanju 1.3.3 Koncept eksterno-orijentisanog planiranja 1.3.4 Strategijsko planiranje 1.3.5 Upravljanje strategijskim pozicijama 1.3.6 Kontigentno planiranje 1.3.7 Upravljanje strategijskim pitanjima 1.3.8 Upravljanje pomoću slabih signala 1.3.9 Menadžment iznenađenja 1.3.10 Izbor menadžment sistema

2. KONCEPTI, METODE I TEHNIKE STRATEGIJSKOG MENADŽMENTA 2.1 Portfolio menadžment 2.2 PIMS program 2.3 Metod scenarija 2.4 analiza jaza (GEP-a) 2.5 Kriva iskustva 2.6 “Cost-benefit” analiza 2.7 Finasije za strategijski menadžment 2.8 SWOT ili TOWS analiza 2.9 Koncept životnog ciklusa 2.10 Benchmarking 2.11 Tehnike za povećanje kreativnosti, 2.12 Kompjuterski softwari za strategijski menadžment 2.13 Internet i strategijski menadžment

3. PROCES STRATEGIJSKOG MENADŽMENTA 3.1 Analiza i predviđanje sredine organizacije 3.2 Usmeravanje organizacije: vizije, misija i ciljevi 3.3 Formulisanje strategije 3.4 Implementacija strategije 3.5 Strategijska kontrola

4. NOVI KONCEPTI I PRISTUPI STRATEGIJSKOM MENADŽMENTU 4.1 Kako strategijski upravljati u eri “znanja i brzine” 4.2 Koncept organizacije koja uči 4.3 Koncept “suštine kompetentnosti” 4.4 Knowledge management 4.5 Koncept TQM 4.6 Koncept transformacionih procesa 4.7 Koncept reinženjeringa 4.8 koncept strategije kao revolucije

LITERATURA OBAVEZNA 1. Mašić, B., “Strategijski menadžment”, Sinergija, Bijeljina, 2007. 2. Mašić, B., redaktor: “Knowledge Management”, Univerzitet Braća Karić, Beograd, 2004. 3. Mašić, B., redaktor: “Novije tendencije u strategijskom upravljanju preduzećem”, Univerzitet Braća Karić, Beograd, 1998. 4. Mašić, B., “Noviji koncepti i pristupi u menadžmentu”, Univerzitet Braća Karić, Beograd, 2000. 5. Momčilo Milisavljević, “Savremeni strategijski menadžment”, Institut ekonomskih nauka, Beograd, 2002

LITERATURA 6. Todorović, D. Đuričin, S. Janošević: “Strategijski menadžment”, Institut za tržišna istraživanja, Beograd, 2000. 7. Hitt, M.A., Ireland, R.D., Hoskisson, R.E., Strategic Management: Competitiveness and Globalization, Thomson, 2003. 8. Wheeln, T.L, and J. Hunger, D., “Strategic Management and Business Policy”, Addison-Wesley, 1998. 9. Hill and G.R. Jones: Strategic Management Theory, Houghton Mifflin Company, Boston, 1998. 10. Stoner and E. Freeman and D. Gilbert: “Menadžment”; prevod, Želnid, Beograd, 1997 11. Thomson, J., “Strategic Management”, TBP, 1997. 12. Ambrosini with Johnson&Sholes, “Exploring Tehniques at Analysis and Evaluation in Strategic Management”, Prentic Hall, 1998.

STRATEGIJSKI MENADŽMENT PDS LITERATURA OBAVEZNA LITERATURA A) STUDENTI KOJI NISU UČILI MENADŽMENT NADODIPLOMSKOJ NASTAVI (UJEDNAČAVANJE OSNOVNIH ZNANJA) Stoner, J., i dr., Menadžment, Želnid; Beograd, 1997. Erić, D., Uvod u menadžment, Ekonomski fakultet, Čigoja štampa, Beograd 2000. Mašić, B., Strategijski menadžment, Univerzitet Braća Karić, Beograd, 2001. Robins, S. P., Coulter, M., Management, Pearson Prentice Hall, 2005. Milisavljević, M., Savremeni strategijski menadžment, Savremena administracija, 2002.

STRATEGIJSKI MENADŽMENT PDS LITERATURA B) STUDENTI KOJI SU UČILI MENADŽMENT NA DODIPLOMSKOJ NASTAVI Drucker, P. , Moj pogled na menadžment; Izbor iz dela o menadžmentu Pitera Drakera, Adižes, Novi Sad, 2003. Mašić, B., Lončarević, R., Menadžment škole i novi pristupi, Ekonomski fakultet, Banja Luka, 2004. Peters, T., Waterman, R., In Search of Excellence: Lessons from America’s Best-Running Companies, Harper Collins, 1982. (prevod na srpski: Global, Novi Sad) Peters, T., Uspešan u haosu; Prirušnik za revoluciju menadžmenta, Grmeč – Privredni pregled, 1996. Peters, T., Liberation management, FawcetColumbine Book, 1992. Peters, T., Austin, N., A Passion for Excellence: The Leadership Difference, Harper Collins, 1987. Peters T., Seminar Toma Pitersa: Luda vremena zahtevaju lude organizacije, Agora, Beograd, 1999. Mašić, B., redaktor, Knowledge Management, Fakultet za menadžment Braća Karić, 2004. Sengi, P., Peta Disiplina: Umeće i praksa organizacije koja uči, Adižes 2003. Goleman, G., Emocionalna inteligencija, Geopoetika, Beograd, 1997. Hammer, M., Champy, J., Reeingineerring the Corporation, 1993. Kasio, Vejn, Odgovorno restrukturiranje, Prometej, Novi Sad, 2004. Mintzberg, H. i drugi, Strateški safari, Prometej, Novi Sad, 2004. Johnson, G., Scholes K., Exploring Corporate Strategy, Prentice Hall, 2002.

STRATEGIJSKI MENADŽMENT PDS LITERATURA Thompson, A., Strickland, A. J., Strategic Management; Concepts and Cases, McGraw-Hill, Irwin, 2003. Hitt, M., Ireland, R. D., Hoskissonn, R. E., Strategic Management; Competitivness and Globalization, Thomson, South Western, 2003. Fahey, L., Randall, R., The portable MBA in Strategy, John Wiley and Sons, 2001. Gogan, A., Merdžeri akvizicije i korporativno restrukturiranje, Prometej, Novi Sad, 2004. Ćirović, M., Fuzije i akvizicije, Prometej, Novi Sad, 2004. Whellen, T., Hunger, D., Strategic Management and Business Policy, 2001. Pearce, Robinson, Strategic management, McGraw-Hill, 2003. Donovan, J., Tully, R., Wortynan, B., The Value Enterprise, Deloitte & Touche Consulting Group, 1998. Mašić, B., Novije tendencije u strategijskom menadžmentu, Fakultet za menadžment Braća Karić, Beograd, 1998. Mašić, B., Metode radikalnih promena u preduzećima, Fakultet za menadžment Braća Karić, Beograd, 2004. Kotter, J., Vođenje promene, Želnid, Beograd, 1996. Kotter, J., The Heart of Chande, Harvard Business School Press, 2001. Adižes, I., Životni ciklus preduzeća, Adižesov bukvar za preduzetnike, Adižes, Novi Sad, 2004. Porter, M., The competitive adventage of Nution, Macmillan Press, Ltd, 1990.

STRATEGIJSKI MENADŽMENT PDS LITERATURA C) ŠIRA LITERATURA Časopis Harvard Business Review Šira litetratura iz navedenih knjiga

SPEED SIMPLICITY SELF - CONFIDENCE Jack Welch

TEŠKA ISKUŠENJA MENADŽMENTA Moramo dramatično poboljšati rezultate, sada, i to uradimo pridobijajući srca i duh naših ljudi. Ono što stvari čini još težim je da “sada” nema tradicije, nema presedana, ni isprobane formule. Sadašnjost još nije viđena. James Champy (1995) NIŠTA VIŠE NIJE JEDNOSTAVNO. Ništa nije stabilno. Poslovno okruženje se menja pred našim očima: rapidno brzo, radikalno, dramatično, zaprepašćujuće. SADA, ŠTA GOD DA RADIMO NIJE DOVOLJNO. Doba inkrementalizma je prošlost. Sada ne samo da se moramo prilagoditi i snaći, već moramo kreirati promene – velike promene – i to veoma brzo. SVE JE POD ZNAKOM PITANJA. Stari način rukovođenja, organizacione strukture, tradicionalno planiranje i kontrole, jednostavno ne funkcionišu. SVI SE MORAJU MENJATI. Ne samo ono što rade menadžeri, već se oni sami moraju menjati.

PROMENE U KONKURENTSKOM OKRUŽENJU PREDUZEĆA - PREMA C.K. PRAHALAD - PRELAZAK IZ POZNATOG I “PRIJATNOG” U KONKURENTSKO OKRUŽENJE; PRELAZAK SA LOKALNOG NA GLOBALNI ASPEKT POSLOVANJA OD PRISTUPA “PREDUZEĆA SLIČNA NAMA” PREMA PRISTUPU “PREDUZEĆA DRUGAĆIJA OD NAS”; GUBLJENJE JASNIH GRANICA IZMEĐU GRANA (INDUSTRIJA); PRELAZAK IZ STABILNOG U PROMENLJIVO POSLOVNO OKRUŽENJE; PREUSMERAVANJE SA POSREDNIKA U RAZMENI KA DIREKTNOM PRISTUPU POTROŠAČU; USMERAVANJE OD VERTIKALNE INTEGRACIJE PREMA SPECIJALISTIMA U POSLOVANJU PREORIJENTACIJA SA SPECIJALIZOVANOG NA STICANJE ŠIROKOG ZNANJA

POSLEDICE UBRZANJA PROMENA SU TROJAKE POVEĆANJE TEŠKOĆA VEZANIH ZA PREDVIĐANJE PROMENA I BLAGOVREMENO REAGOVANJE NA NJIH; POTREBE ZA POVEĆANJEM BRZINE IMPLEMENTACIJE REAGOVANJA NA PROMENE; POTREBE ZA FLEKSIBILNIM I BLAGOVREMENIM REAGOVANJEM NA IZNENAĐENJA, KOJA NE MOGU BITI UNAPRED PREDVIĐENA.

PET Ps ZA STRATEGIJU Henry Mintzberg STRATEGIJA PREDSTAVLJA JEDAN PLAN (PLAN), ILI NEŠTO POPUT TOGA – PRAVAC, POKAZIVAČ SMERA, BUDUĆE AKTIVNOSTI, STAZU KOJOM ĆETE STIĆI SA JEDNE POZICIJE NA DRUGU. STRATEGIJA JE OBRAZACA (PATTERN), TO JESTE DOSLEDNOST U PONAŠANJU U ODREĐENOM VREMENSKOM PERIODU. STRATEGIJA JE JEDNA POZICIJA (POSITION), ODNOSNO LOCIRANJE ODREĐENIH PROIZVODA NA ODREĐENOM TRŽIŠTU. (MICHAEL PORTER – “STRATEGIJA JE STVARANJE JEDINSTVENE I DRAGOCENE POZICIJE, KOJA UKLJUČIJE RAZLIČITE AKTIVNOSTI”.) STRATEGIJA JE PERSPEKTIVA (PERSPECTIVE), ODNOSNO OSNOVNI NAČIN NA KOJI JEDNA ORGANIZACIJA RADI. (PETER DRAKER – “STRATEGIJA JE TEORIJA BIZNISA JEDNE ORGANIZACIJE”.) STRATEGIJA JE TRIK (PLOY), TJ. SPECIFIČAN “MANEVAR” SA NAMEROM DA SE NADMUDRI PROTIVNIK ILI KONKURENCIJA.

Definicija: Strategijski menadžment se sastoji od analiza, odluka i akcija koje neka organizacija preduzima da bi stvorila i održala konkurentske prednosti.(Dess, Lumpkin, Eisner) Strategijski menadžment je kontinuiran, iterativan proces, čiji je cilj održavanje organizacije kao potpuno podesne da odgovori izazovima svoga okruženja. (Certo, Peter) Strategijski menadžment je sistematski pristup, glavne i povećane odgovornosti CEO: poziciji povezanosti organizacije sa okruženjem na način koji će obezbediti njen kontinuiran uspeh i obezbeđenje od iznenađenja.(Igor Ansoff) Strategijski menadžment je menadžment promena. (Bill and Roy Richardson) Ključni atributi strategijskog menadžmenta: Usmerava organizaciju prema sveukupnim krajnjim ciljevima (vizija, misija, strategijski ciljevi). U procesu odlučivanja uzima u obzir i brojne stejkholdere. Uključuje i kratkoročne i dugoročne perspektive. Prepoznaje kompromis između efektivnosti i efikasnosti.

ŠKOLE STRATEGIJSKOG MENADŽMENTA izvor: Henri Mincberg i grupa autora škola projektovanja formiranje strategije kao proces koncepcije škola planiranja formiranje strategije kao formalni proces škola pozicioniranja formiranje strategije kao analitički proces škola preduzetništva formiranje strategije kao vizionarski proces saznajna škola formiranje strategije kao mentalni proces škola učenja formiranje strategije kao proces koji nastaje škola moći formiranje strategije kao proces pregovaranja škola kulture formiranje strategije kao kolektivni proces škola okruženja formiranje strategije kao reaktivni proces konfiguraciona škola formiranje strategije kao proces transformacije

NEW STRATEGIC MANAGEMENT CHALLENGES HOW TO BUILD COMPETITIVE ADVANTAGE? NEW CONCEPTS AND PARADIGMS IN STRATEGIC MANAGAMENT

NEW STRATEGIC MANAGEMENT CHALLENGES ACCELERATION OF CHANGES GLOBALIZATION AND GLOBAL PHENOMENA'S EMERGING MARKETS INCREASING INFLUENCES OF DIFFERENT STAKEHOLDERS GROUPS

NEW STRATEGIC MANAGEMENT CHALLENGES FOCUS ON BUYERS AND QUALITY Managers have to be: PROACTIVE FLEXIBLE INNOVATIVE FAST FOCUS ON BUYERS AND QUALITY

NEW CONCEPTS AND PARADIGMS IN STRATEGIC MANAGAMENT Learning organizations (Senge, 1990) Core Competence of Corporation (Prahalad, Hamel, 1990) Total Quality Management (reaffirmation) Knowledge management (basic in LO, CC, TQM) 5. Reengineering – BRP (Hammer, 1990)

NEW CONCEPTS AND PARADIGMS IN STRATEGIC MANAGAMENT 6. Transforming organization 7. Strategy as revolution (Hamel, 1996.) 8. Balanced Scorecard (Norton, Kaplan) 9. Patching (Brown and Eisenheard) 10. E-Business

GLAVNI KORACI U PROCESU KORAK 1 Analiza sredine -interna -eksterna KORAK 2 Usmeravanje organizacije -vizija -misija -ciljevi KORAK 3 Formulisanje strategije KORAK 4 Implementacija strategije KORAK 5 Strategijska kontrola GLAVNI KORACI U PROCESU STRATEGIJSKOG MENADŽMENTA

Strategijska analiza izbor Okruženje Očekivanja, ciljevi i snaga implementacija Okruženje Očekivanja, ciljevi i snaga Resursu Planiranje resursa Organizaciona struktura Ljudi i sistemi Generisanje opcija Ocena opcija Selekcija strategije MODEL ELEMENATA PROCESA STRATEGIJSKOG MENADŽMENTA

EVOLUCIJA STRATEGIJSKOG MENADŽMENTA Godišnji Planovi Funkcionalni Fokus Višegodišnji Planovi, Analiza Razmaka Staticka Alokacija Izvora Detaljna Analiza Situacije I Procena Konkurencije I Dinamike Grana Stvaranje strategijskih alternativa “Dinamička” alokacija izvora zasnovana na potencijalu za kreiranje ekonomske vrednosti Jasna vizija i liderstvo top menadžmenta Podržavajuće strukture sistemi kadrovi stručnosti zajedničke vrednosti FAZA I Budžetsko planiranje FAZA II Na predviđanju zasnovano planiranje FAZA III Strategijsko planiranje FAZA IV Strategijski menadžment SISTEM VREDNOSTI Ostvariti budžet i zadatke Predvideti budućnost Strategijsko razmišljane Stvaranje budućnosti

EVOLUTION OF MANAGEMENT SYSTEMS Changeability Unpredict- ability of the future 1900 1930 1950 1970 1990 Familiarity of events ←Familiar→ ←Extrapolable→ ←Familiar discontinuity→ ← Novel discontinuity→ Recurring ● Systems and procedures manuals Management by control ● Financial control Forecast able by Extrapolation ● Operations budgeting ● Capital budgeting Management ● Management by objectives by extrapolation ● Long range planning Predictable threats and opportunities Management ● Periodic strategic planning by anticipation of change ● Strategic posture management Partially predictable opportunities Unpredictable surprises ● Contingency planning Management by ● strategic issue management Flexible / rapid response ● Weak signal issue management ● Surprise management Turbulence level 1 2 3 4 5 Stable Reactive Anticipating Exploring Creative EVOLUTION OF MANAGEMENT SYSTEMS

Bazične orijentacije za suočavanje sa neizvesnošću sredine SREDINA NE MENJATI SREDINU MENJATI SREDINU NE MENJATI PREDUZEĆE IZBEĆI ignorisati sakriti se UTICATI promovisati lobirati udružiti se MENJATI PREDUZEĆE REAGOVATO slediti lidera reorganizovati se ANTICIPIRATI strateški menagment PREDUZEĆE Bazične orijentacije za suočavanje sa neizvesnošću sredine