Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Borgaraleg óhlýðni Skilgreiningar – spurningar Henry David Thoreau Sókrates

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Nokkrir höfundar Platón – Sókrates Henry David Thoreau ( ). ( „ Civil Disobedience “. 1848) Mahatma Gandhi ( ) Martin Luther King, Jr. ( ) ( „ Letter from Birmingham Jail “, 16. apríl 1963) ( Ronald Dworkin

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Hvenær er lögbrot borgaraleg óhlýðni? 1)Hún er ávallt laus við beint ofbeldi og fer fram opinberlega en ekki í skjóli nætur. 2)Hún snýst um að brjóta lög til að bæta lög. 3)Hún hefur það að markmiði að bæta samfélagið. 4)Hún krefst undirgefni við lögin, þ.e. að sæta refsingu án andmæla fyrir brot sitt.

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Mjög almenn skilgreining „a deliberate violation of the law, committed in order to draw attention to or rectify perceived injustices in the law or policies of a state.“

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands „Unlawful public conduct designed to appeal to the sense of justice of the majority, in order to change the law without rejecting the rule of law. Thus non-violence and non-revolutionary intent, as well as willingness to accept lawful punishment, are often treated as defining conditions of civil disobedience.“

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Spurningar Hvenær er borgaraleg óhlýðni réttmæt? Hvernig ætti réttarkerfið að bregðast við slíkum athöfnum þegar þær eru réttmætar? Verða slíkar athafnir að vera: i) opinberar en ekki í skjóli nætur? ii) án ofbeldis? - Og (iii) krefst borgaraleg óhlýðni undirgefni við lögin (fúsleika til að sæta refsingu)?

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Borgaraleg óhlýðni Án ofbeldis Lögbrot (þó ekki nauðsynlega lögin sem verið er að mótmæla) Opinber athöfn, ekki í skjóli nætur

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Hvenær réttmæt? Ef athöfnin er án ofbeldis. Mótmælendurnir sætta sig við refsingu. Góðar líkur (reasonable prospect) á að athöfnin verði til að leiðrétta óréttlætið. Mótmælendur hafa fyrst reynt að fara löglegar leiðir... Óréttlætið er meiriháttar. Mótmælendur viðurkenna að aðrir samfélagsþegnar kunna að vera í sömu stöðu og þeir.

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Borgarleg óhlýðni og samviskan Afstaðan til frægrar ritgerðar Henrys David Thoreau „... Henry David Thoreau, sem skrifaði ekki aðeins um mann og náttúru heldur einnig um borgaralega óhlýðni en hún felst í því að óhlýðnast yfirvöldum þegar samviskan býður svo.“ (237, leturbreyting mín)

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Hvenær er borgaraleg óhlýðni réttmæt? Sístarfandi siðferðisvera eða sá sem ekki þolir að vera gerandi í óréttlæti (agent of injustice) Horft framhjá ýmsu óréttlæti og siðleysi, jafnvel því sem ríkisvald hefur frammi (t.d. vegna óhjákvæmilegs núnings eða þar sem uppruni óréttlætis er sérstakur eða einstakur)

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Henry David Thoreau If the injustice is part of the necessary friction of the machine of government, let it go, let it go: perchance it will wear smooth--certainly the machine will wear out. If the injustice has a spring, or a pulley, or a rope, or a crank, exclusively for itself, then perhaps you may consider whether the remedy will not be worse than the evil; but if it is of such a nature that it requires you to be the agent of injustice to another, then I say, break the law. Let your life be a counter-friction to stop the machine. What I have to do is to see, at any rate, that I do not lend myself to the wrong which I condemn.

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Þreföld rangindi „Í fyrsta lagi óhlýðnast hann oss foreldrum sínum, í öðru lagi oss, sem höfum veitt honum uppeldi og fræðslu, og í þriðja lagi rýfur hann samning við oss og hvorki hlýðir oss né sannfærir, ef vér breytum ekki rétt.“ (91)

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands „Geturðu neitað því... að þú ert að rjúfa samninga og loforð, sem þú hefur bundizt við oss af frjálsum vilja og í góðu tómi, án þess að þú væri neyddur til þess, né blekktur, né heldur kúgaður til að fastráða það á stuttum tíma, heldur hafðirðu til þess sjötíu ár.“ (93).

Róbert H. Haraldsson, dósent Hugvísindadeild Háskóla Íslands Sókrates „Ætlar þú [Sókrates] með þessu athæfi, sem þú ert að fremja, að tortíma lögunum og gjörvöllu ríkinu, að svo miklu leyti sem í þínu valdi stendur.“ (88) „... að þú skulir vilja toríma oss.“ (89) „... þá ætlar þú aftur á móti að tortíma oss“ (90) „... heldur tekur þér fyrir hendur að tortíma oss.“ (93) „... að þú hefur reynt eftir megni að fyrirkoma oss.“ (96)