Tölvumenning grunnskóla - Viðbrögð nemenda við tölvunotkun eftir kyni og aldri Doktorsverkefni Sólveigar Jakobsdóttur University of Minnesota Verkefni styrkt úr sjóði til íslenskra kvennarannsókna

Yfirlit u Forsendur, bakgrunnur u Aðferðir u Niðurstöður: tölvumenning þátttökuskólans u Niðurstöður: viðbrögð nemenda við tölvunotkun u Ályktanir

Ýmsar forsendur, bakgrunnur

Ástæður fyrir rannsókn u Tölvunotkun í skólum talin mikilvæg fyrir framtíð einstaklinga u Margt bendir til að um kynjamun sé að ræða varðandi tölvunotkun, stúlkum í óhag u Flestar fyrr rannsóknir skoða ekki raunverulega tölvunotkun heldur byggjast á könnunum og prófum - nauðsynlegt að skoða niðurstöður í samhengi v. ýmsa þætti

Skólarannsóknir: skóli sem “menningarlegt fyrirbrigði” u “What goes on in our laboratories, clinics, and classrooms must be seen for what it is, cultural phenomena and events where we can learn about individuals, provided we understand the times and the larger societies of which they are parts” (Carolyn Sherif, 1979, bls. 127)

Menning, skilgreining u Menning er lífsmynstur sem skapast hefur með tímanum (“historically developed”) og samanstendur af gildismati fólks og hvaða hugmyndir það gerir sér (“believes, ideologies”), tengsl hópa og einstaklinga (formleg og óformleg) og efni, áhöld og tækni sem það nýtir. (Marion Dobbert, 1982).

Tölvumenning u Þegar tölvan kom til sögunnar, má segja að tölvu (undir)menning hafi skapast í þjóðfélaginu sem gerði greinarmun á þeim sem tilheyrðu þeirri menning og þeim sem gerðu það ekki. Þeir sem tilheyrðu menningunni kunnu sérstakan orðaforða, höfðu ákveðna siði, venjur og gildismat. (Sara Kiesler o.fl. 1985)

Tölvumenning skóla: Innri þættir (áhrif á viðbrögð nem.) u Nemendur (t.d. aldur, kyn, námsgeta, tölvureynsla) u Félagslegir þættir u Tölvubúnaður og -umhverfi u Hugbúnaður u Kennarar og tölvunotkun/nýting

Tölvumenning: Ytri þættir (áhrif á viðbrögð nemenda) u Þjóðfélag/menning u Samfélag, skólaumdæmi, skóli u Heimili, fjölskyldur

Rannsóknaspurningar u Er kynjamunur í viðbrögðum nemenda við tölvunotkun og eykst hann með aldri? u Hvernig hafa innri og ytri þættir tölvumenningar áhrif á kynjamun í viðbrögðum við tölvunotkun? u Stuðla innri og/eða ytri þættir tölvumenningar í skólanum til jafnréttis kynja varðandi tölvunotkun

Aðferðir

Val á skóla: “Lakewood” u Grunnskóli á Mpsl/St.Paul svæðinu í Minnesota u Tölvunotkun í skólanum talsvert mikil/komin vel á veg

Þátttakendur 175 nemendur: 91 stúlka, 84 drengir u 1. Bekkur: 1 hópur m. 22 nem. alls u 2. Bekkur: 1 hópur m. 31 nem. alls u 3. Bekkur: 1 hópur m. 29 nem. alls u 5. Bekkur: 3 hópar m. 93 nem. alls Starfsfólk skóla og umdæmis: 15 þar af 8 kennarar

Gagnasöfnun Eigindlegar aðferðir u Beinar athuganir í tölvustofum - 5 vikur u Viðtöl við nemendur og starfsfólk u Lýsingar á hugb., notkunarskrár, skjöl/gögn Megindlegar aðferðir u Kannanir meðal nemenda (styttri, strax eftir tölvunotkun, ein lengri meðal 5.bekkinga í lok rannsóknar/skólaárs)

Niðurstöður

Niðurstöður Tölvumenning í “Lakewood” 1994 Innri og ytri þættir

Nemendur u Tiltölulega mikil námsgeta u Mikil tölvureynsla u Flest frá vel-efnuðum heimilum Einn kennari sagði frá því að 8 stúlkur og drengir í 5. bekk hefðu ákveðið að safna peningum fyrir kennsluforriti/tölvuleik. Þau byrjuðu að skrifa umsókn til foreldrafélagsins en hættu við í miðju kafi (kennaranum til armæðu) vegna þess að afi/amma eins í hópnum ákvað að gefa skólanum forritið. (sjálfselsk - spillt?)

Tölvubúnaður og umhverfi u Apple IIe tölvuver með um 20 tölvum u Macintosh tölvuver með 33 tölvum u CD-ROM-ver með 5 tölvum u Ein tölva í flestum skólastofum u Nokkrar tölvur á bókasafni u Hlutfall - tölvur:nemendur = 1:9.5

Apple IIe ver

Macintosh ver

CD-ROM ver

Hugbúnaður Mikið úrval u 130 fyrir Apple IIe (39% hömrun, 10% tæki) u 35 f. Macintosh (23% hömrun, 37% tæki) u 50 CD-ROM diskar (uppfletti-, bækur)

Tölvunýting - kennarar 1-3 klst. fyrir hvern bekk í tölvustofu á viku u “Communications”, sérst. kennari, vikul.: fingrasetning, ritsmíðar, LOGO u Bekkjarkennsla: kennarar reiddu sig á tölvur til ákveðinna hluta einkum í stæ (hömrun), móðurmál (ritvinnsla, hömrun). Sumir nýttu meira s.s. í samfélagsfr. (gagnal., ritv.) Mest notuðu forritin í 5. bekk á skólaárinu: CW, SBW, KP, LW, FM, DQ, OT

Ýmsir félagslegir þættir u Formleg og óformleg tækifæri f. kennara til að ræða um tölvumál, vinna saman u Mikið fylgst með nemendum í tölvuverum af kennururm og öðru starfsfólki u Einstaklingsvinna, m. vini/bekkjarfélaga (af sama kyni) nálægt: “more knowledgable person takes over”, - “the other sits back and ultimately does not learn as much and does not become as confident”, einnig fannst kennurum þægilegt að þurfa ekki að skipuleggja samstarf nemenda.

Dæmi um sætaskipun í tölvutíma

Samfélag, skólaumdæmi, skóli u Efri miðstétt, sérmenntað (atvinnu-) fólk, eigendur fyrirtækja - fjárstuðningur við tækninotkun í skólastarfi u Mikill stuðningur frá umdæmi: námskeið, þjónusta, lágmarksnotkun tryggð, val hugbúnaðar “bottom-up” u Núverandi og fyrrv. skólastj. Studdu tækninotkun.

Heimili, fjöldskyldur u Foreldrar “tölvulæsir” u Mikil tölvueign: 76% (81% s, 71% d) u Mikil videoleikjaeign: 73% (63% s., 85% d) u Álíka mikil tölvunotkun meðal stúlkna og drengja (mest ritvinnsla og leikir en leikir drengja m. meiri “aksjón” ofbeldiskenndari) u Drengir notuðu videoleiki meira en stúlkur u Félagslegur munur á tölvunotkun og videol.

Niðurstöður Viðbrögð nemenda

Viðbrögð nemenda: kynjamunur? u Áhugi nemenda f. mismunandi hugbúnaði: tölvuerður munur (4 svið) u Notkun tölva: dálítill munur (3 svið) u Samskipti nemenda: lítill munur u Afstaða og áhugi á tölvunotkun: lítill sem enginn munur

Áhugi f. mism. hugbúnaði (1) Leikföng eða “tæki”: kynjamunur sérstakl. Í eldri hópum - drengir m. meiri áhuga á leikjum og öfugt - jókst m. aldri? u Forritaval u Lýsingar kennara u Viðtöl við nemendur u Könnun

Leikföng eða “tæki”: forritaval í stæ, styttri tímum Fraction Munchers u 28% af stúlkum u 93% af drengjum Leikir (DQ,SM,AT) u 7% af stúlkum u 67% af drengjum Clarisworks (ritvinnsla) u 71% af stúlkum u 7% af drengjum Tæki (CW, SBW, KP) u 87% af stúlkum u 21% af drengjum

Leikföng eða “tæki”: lýsingar 5. Bekkjarkennara u Boys really get into the action things. If it’s a game type of activity or if it’s something where there is some form of movement or some kind of competitive program, then they’re in there an 150%. Or girls will get involved with it but the enthusiasm level is much different. The competitiveness isn’t the same. u The girls - from what I´ve seen too, the girls will be just as happy, writing another story whereas the boys…. u Anything creative, they [the girls] go for. I think that’s the keyword, creativity with the computer …. They can take their own things and do what they want with them. It’s real important

Leikföng eða “tæki”: viðtöl við nemendur Svör við spurningunni: Hvernig var að nota tölvur þetta skólaár? u Dæmi um svar frá 3 stúlkum: “It’s been really fun and it’s great. You have to do things not just with paper and pencil so that if you make mistake you don’t have to do it all over again.. “ Frekari lýsingar um hvað sé þægilegt og gaman að nota ritvinnslu. u Dæmi um svar frá 3 drengjum: There’s no games! No games! No games! It was sort of fun when we had games until they got…! Yeah! Bring poker back!

Leikföng eða “tæki”: 5.bekkjar könnun Mat á forritunum ClarisWorks (CW) og Storybook Weaver (SBW)? (How much do you enjoy using…?) T-próf (í framhaldi af “Repeated Measures ANOVA”) sýndu að nemendurnir gáfu þessum forritum eftirfarandi einkunnir að meðaltali: u Stúlkur: 3.76 (CW) og 3.99 (SBW) u Drengir: 3.10 (CW) og 3.29 (SBW) (1= very little, 2= little, 3= so-so, 4= much, 5=very much)

Áhugi f. mism. hugbúnaði (2) Stúlkur m. meiri áhuga f. skólaforritunum: u í styttri könnunum eftir tölvutíma og u í könnun í 5. Bekk - hærri einkunnir fyrir forrit (how much do you enjoy using..?) Marktækur munur á einkunnum sjö mest notuðu forritanna (FM, DQ, OT, KP, SBW, CW, LW) hærri einkunn en drengirnir og einnig 2 öðrum forritum (WM, HC).

Áhugi f. mism. hugbúnaði (3) Drengir m. meiri áhuga f. hömrun/leikjum sem byggjast á hraða, “stýringu”, stigagjöf u Meira áberandi í yngri hópunum u Áhugi, leikni sást t.d. í samvinnu drengja, upphrópunum u Árangur drengja betri (hærri stigagjöf)

Áhugi f. mism. hugbúnaði (4) Stúlkur virtust hafa minni áhuga en drengir á LOGO í yngri aldurshópum u Útnefning yngri aldurshópa á uppáhaldsforritum: 20% og 67% af drengjum í 2. og 3. bekk en einungis 8% og 6% af stúlkum. u Fleiri 5.bekkjarstúlkur (30%) en drengir (13%) töldu LOGO vera eingöngu f. eldri börn: “Oh, LogoWriter, I used to hate that” “Yeah, me too”, “I´ve learned a lot more stuff so now it’s a lot easier.”

Notkun tölva u Skapandi vinna: SBW, CW, LW- t.d. innihald, nákvæmni u Notkun hjálpargagna: LW - stelpur virtust reiða sig meira á notkun þeirra. u Tölvusérfræði: Fimmtubekkjarkennarar og nemendur nefndu eingöngu drengi (fáir einstakl.) sem sérfr. “ (þekkja ítarlega mörg mism. forrit, jafnvel forritun, hafa sérstakan áhuga á tölvu/tækni, lesa tölvutímarit)

Samskipti nemenda Samskipti mjög svipuð og tengd vinnunni en þó: u Samskipti milli stúlkna innbyrðis og drengja innbyrðis mun algengari en milli s og d. u Drengir virkari en stúlkur í samsk sem ekki voru munnleg (meira að fylgjast með öðrum og hreyfa sig en líta í átt til einhvers) u Nokkrir drengjanna, (þeir eldri), sýndu stundum merki um yfirráð (sérstakl. gagnv. hvor öðrum) u Stelpur virtust hafa meiri tilhneigingu til að vilja nota tölvur einar - e.t.v. tengt teg. forrita

Afstaða og áhugi Allir mjög jákvæðir, sýndu áhuga og einbeitingu við tölvunotkun en þó: u Vísbendingar um að stúlkur væru aðeins lengur að ná sér af “tölvuhræðslu” við nýja notkun u Vísbendingar um að einbeiting drengja væri meiri við notkun hömrunarforrita en stúlkna við LOGO notkun

Ályktanir

Ríkti jafnrétti kynja innan skólans? u Já: u Lítill munur á áhuga og afstöðu u Stúlkur og drengir notuðu tölvur álíka mikið

Hvaða innri þættir tölvumenn. stuðluðu að jafnrétti? u Aldur, reynsla, námsgeta u Félagslegir þættir: einstaklingsvinna, aðgangur að vinum, fullorðnir fylgjast vel með vinnu u Hugbúnaður sem allir höfðu áhuga á, ekki síður stelpurnar u Góður aðgangur að tölvum u Nýting: læra með en ekki um tölvur

Hvaða ytri þættir tölvumenn. stuðluðu að jafnrétti? u Tæknisinnað/vætt þjóðfélag u Samfélag og skóli sem ýttu undir notkun og aðgang u Fjölskyldubakgrunnur u Tölvuaðgangur og notkun á heimilum svipuð

Aðrar ályktanir u Skoða verði kynjamun í tengslum v. tölvunotkun í samhengi við marga aðra þætti u Kynjamunur í sumum viðbrögðum háður aldri u Jafnrétti í “Lakewood” mikið? Er kynjamunur e.t.v. að minnka? u Ath. Breytingar á einum eða fáum þáttum gætu leitt til misréttis - val stúlkna á tölvunámi í framhalds- og háskólum virðist ekki vera að aukast

Framlag u Eykur skilning á hvers vegna kynjamunur kemur fram í tengslum við tölvunotkun u Lýsir tölvumenningu í smáatriðum og gefur vísbendingar um hvernig nemendur (og kennarar) upplifa/bregðast við tölvunotkun innan þeirrar menningar

Gildi Rannsóknir: u líta á kynjamun í tengslum við tölvunotkun í víðara samhengi en oft hefur verið gert u fleiri rannsókna þörf í tengslum við aðgang u þörf á lengri tíma rannsóknum (longitudinal) Tölvur í skólastarfi - jafnrétti u fylgja aðferðum sem notaðar hafa verið áður u tryggja lágmarksaðgang u tölvuver jafnframt eða frekar en tölvur í skólastofum?

Endir