هدف کلي برنامه ملي مبارزه با سل: كاهش هر چه سريعتر شيوع سل در جامعه است تا آنجاكه اين بيماري به عنوان يك مشكل بهداشتي جامعه مطرح نباشد.

Targets for global TB control MILLENNIUM DEVELOPMENT GOALS "to have halted and begun to reverse incidence... by 2015" Implementation (DOTS) Target Year Case detection 70%2005 Treatment success 85%2004/5 Impact Prevalence 50% 2015 Death 50% 2015 Incidence <1 per million 2050

مقدمه : بر طبق اهداف توسعه هزاره و برنامه جهاني مبارزه با سل : جهان تا سال 2015 م مي بايستي به توقف رشد بروز سل و از آن به بعد كاهش بروز ،نصف شدن شيوع و مرگ ناشي از سل و سپس در سال 2050 م به مرحله حذف سل (بروز كمتر از 1 مسلول درهر ميليون نفر) نا يل گردد.

بيماري سل در حال حاضر يكي از نگرانيهاي جدي و تهديد كننده سلامتي جامعه بشري بوده و بدليل بروز مسائل جديد در اين مورد، مبارزه با اين بيماري بايد در مركز توجه رهبران بهداشتي ملتها و جوامع جهاني قرار گيرد.

اگر چه اصول درمان سل از حدود 50سال قبل شناخته شده ودرمان کوتاه مدت بیش از 20 سال است که به کار میرود،اما بیماران مبتلا به سل هنوز در بسیاری از نقاط کشور تشخیص داده نشده و تحت درمان مناسب قرار نمی گیرند

شواهد دال بر آنست كه داتس بتنهايي در جهت نيل به هدف حذف سل كارساز نيست.

تشخيص بموقع و درمان بموقع به تنهايي براي نيل به سطح بالايي از موفقيت درماني كافي نيست.

راهكار پيشنهادي آموزش و ايجاد مهارتهاي لازم در هماهنگ كنندگان سل سراسر كشور، بطوريكه در كناراجراي مراحل تشخيصي و درماني دو عنصر آموزش و حمايت نيز بعنوان عوامل اصلي نيل به تشخيص سل در مراحل ابتدايي آن و همچنين حصول سطح بالايي از موفقيت درماني در نظر گرفته شوند و بدان همگي متعهد شوند.

استراتژيهاي هفتگانه زير توسط سازمان بهداشت جهاني ا تخاذ شده است : DOTS Expansion-1 توسعه داتس ( با تاکيد بر توانمند سازي آزمايشگاههاي سل ، دخالت بيشتر بخشهاي خصوصي در برنامه مبارزه با سل ، تشخيص و مديريت سل در كودكان وزدودن فقر ) DOTS PLUS-2 مديريت بهتر بيماران سل مقاوم به دارو -3مديريت بيماران HIVوTB

4 – ابداع روشهاي تشخيصي جديد در سل 5 – كشف داروهاي جديد در درمان سل 6 – كشف واكسنهاي جديد بر عليه سل 7 – حمايت ، ارتباطات و بسيج اجتماعي

وضعيت فعلي بيماري سل در جمهوري اسلامي ايران

ميزان بروز در يكصدهزار نفر جمعيت ميزان بروز سل ريوي اسمير خلط مثبت برحسب دانشگاههاي علوم پزشكي كشور – سال 1385

80درصد موارد بیماری سل مربوط به 22کشور در حال توسعه جهان است.افغانستان وپاکستان با میزان بروز بالای 100 در صدهزار جزو این 22کشورو در همسایگی کشور ما و همجواروهم مرز با استان خراسان هستند. همچنین به علت تردد زایرین و مهاجرین به این استان میزان بروز بالاتری مورد انتظار است.

ميزان بروز گزارش شده ( /100,000 ) تعداد كل اشكال سل اسمير خلط مثبت سل ريوي اسمير خلط منفي سل خارج ريوي فراواني و ميزان بروز گزارش شده سل در كشور ( 1385 )

وضعيت ميزان بيماريابي سل در كشور ( 1385 ) CDR ميزان بروز ( /100,000 ) تعداد مورد انتظار گزارش شده 57 % كل اشكال سل 63 % اسمير خلط مثبت سل ريوي اسمير خلط منفي سل خارج ريوي

فراواني و ميزان بروز گزارش شده سل در جمعيت ايراني ( ايران – 1385 ) CDR ميزان بروز ( /100,000 ) تعداد مورد انتظار گزارش شده 49 % كل اشكال سل 54 %11 ؟ اسمير خلط مثبت سل ريوي اسمير خلط منفي سل خارج ريوي

روند فراواني موارد سل اسمير مثبت گزارش شده در كشور به تفكيك مليت 16% 15% 14%

روند نتيجه درمان بيماران مبتلا به سل ريوي اسمير مثبت 1.8 % هنوز نامشخص ميزان بهبود يافته ميزان تكميل دوره درمان ميزان مرگ ميزان شكست ميزان غيبت ميزان انتقال يافته ميزان موفقيت درمان

روند نتيجه درمان بيماران ايراني مبتلا به سل ريوي اسمير مثبت ميزان بهبود يافته ميزان تكميل دوره درمان ميزان مرگ ميزان شكست ميزان غيبت ميزان انتقال يافته ميزان موفقيت درمان 1.2 % هنوز نامشخص

روند نتيجه درمان بيماران مبتلا به سل ريوي اسمير مثبت ميزان مرگ ناشي از سل ميزان مرگ بدليل نامشخص ميزان مرگ به ساير علل ميزان مرگ (در كل)

ميزان شكست درمان در بيماران جديد سل ريوي اسمير مثبت به تفكيك دانشگاه

گزارش وضعيت سل مقاوم به چند دارو در كشور 1386 نيمه اول تعداد موارد قطعي مبتلا به MDR- TB تعداد مواردي كه باشك به MDR- TB تحت درمان با داروهاي خط دوم ضد سل توسط مركز مسيح دانشوري 7 مورد زندهتعداد موارد XDR-TB

گزارش وضعيت TB/HIV در كشور % 1.2 %1 %نسبت موارد سل آلوده به ويروس HIV

توزيع جنسي بروز سل ريوي اسمير مثبت در جمعيت ايراني در كشور در سال 1385

ميزان بروز سل ريوي اسمير مثبت به تفكيك سن و جنس در ايران در سال1385

فراواني سل ريوي اسمير مثبت به تفكيك سن و جنس در ايران در سال 1385

میانگین سنی موارد جدید سل ریوی اسمیر مثبت به تفکیک دانشگاههای کشور در سال 1385

درصد بیماران مبتلا به سل ریوی خلط مثبت با درجه مثبت بودن +2 یا +3

آیا با توجه به بعد خانوار در تعداد کودک زیر 6 سال در تماس گزارش شده کم گزارش دهی احساس نمی شود؟ متوسط تعداد کودک زیر 6 سال درتماس به ازای هر مورد اسمیر مثبت به تفکیک دانشگاههای کشور در سال 1385

وضعیت دانشگاه علوم پزشکی مشهد دانشگاه علوم پزشکی مشهد با جمعیتی حدود نفر در سال 1385 و با وجود تعداد 20شهرستان تحت پوشش که تقریبا همه آزمایشگاه تشخیص سل دارند.موفق به شناسایی 1190 مورد جدید سل گردیده است.که در مقایسه با آمار کشوری 13 درصدکل موارد شناسایی شده را شامل میشود.

مقایسه کشوری در سال 1385 سیستان وبلوچستان درصدهزار گلستان درصدهزار خراسان رضوی درصدهزار

مقایسه استانی در سال 1385 تربت جام درصدهزار سرخس درصدهزار چناران درصدهزار مشهد درصدهزار نیشابور درصدهزار

حد انتظارشاخص حداقل85%میزان بهبودی 5566 تکمیل دوره درمان 3242حداکثر2%شکست درمان 2234کمتر از 5%غیبت ازدرمان 7778کمتر از 2%میزان مرگ 4255 انتقال یافته بیشتر از 85%موفقیت درمان

با توجه به اینکه فقط70 % بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت در سیستم بهداشتی تشخیص داده شده اند باید نسبت به ضرورت انجام برنامه های آموزشی سالانه در خصوص مراقبت بیماری سل از سطوح محیطی شامل بهورزان _ پرسنل شاغل در مراکز بهداشتی- کارشناسان آزمایشگاه سل تاکید گردد و همچنین فرایند آزمایشگاه سل از لحاظ نحوه ارسال نمونه -کیفیت نمونه ها -تهیه اسمیر - رنگ آمیزی و چگونگی انتخاب و ارجاع افراد مشکوک به سل براساس میزانهای بروز تحت بررسی قرار گیرد.

63% موارد موجود شناسايي و گزارش شده اند. موارد شناسايي نشده (گم شده): 37% بيماران اين موارد شاسايي نشده، كجا گم شده اند؟