Þróun byggðar við sjávarsíðuna Sveinn Agnarsson Hagfræðistofnun Málþing RSE um sjávarútveg 30. ágúst 2007

Mannfjöldaþróun á Íslandi Heimild: Hagstofa Íslands

Mannfjöldaþróun á Vestfjörðum Heimild: Hagstofa Íslands

Mannfjöldaþróun á Norðurlandi vestra Heimild: Hagstofa Íslands

Starfandi í sjávarútvegi sem hlutfall af heild Heimild: Hagstofa Íslands

Störf í sjávarútvegi Enda þótt dregið hafi úr mikilvægi sjávarútvegs er hann enn höfuðatvinnugreinin víða um land, sérstaklega á Vestfjörðum. Á Austurlandi á sér nú stað mikil atvinnuppbygging sem væntanlega mun draga úr þýðingu sjávarútvegs. Suðurnes og hluti Vesturlands njóta nálægðar við stóran vinnumarkað á höfuðborgarsvæðinu. Á Akureyri hefur fólki fjölgað nokkuð undanfarin ár og á Húsavík er trúlegt að reist verði álver. Þar munu því skapast ný störf er komið geta í stað starfa við veiðar og vinnslu. Misjafnt milli sveitarfélaga innan sama landshluta hversu stórt hlutverk sjávarútvegur leikur í samfélaginu.

Breytingar á mannfjölda og botnfiskafla á Vestfjörðum Heimild: Fiskistofa og Hagstofa Íslands

Breytingar á mannfjölda og botnfiskafla á Norðurlandi Heimild: Fiskistofa og Hagstofa Íslands

Breytingar á mannfjölda og botnfiskafla á Austurlandi Heimild: Fiskistofa og Hagstofa Íslands

Breytingar á mannfjölda og botnfiskafla á Vesturlandi og Suðurlandi Heimild: Fiskistofa og Hagstofa Íslands

Botnfiskur og búseta Enda þótt fólksfækkun megi víða rekja til breytinga í sjávarútvegi er ekki ótvírætt samband á milli breytinga á íbúafjölda og botnfiskafla. Sterkara samband virðist þó vera á milli fólksfækkunar og vinnslu botnfisks en fólksfækkunar og veiða. Á undanförnum tveimur áratugum hafa böndin á milli veiða og vinnslu víða trosnað. Ástæður þessa eru m.a. Sjófrysting. Aukinn útflutningur með gámum eða flugi. Tilkoma fiskmarkaða. Áhættudreifing. Betri samgöngr. Bætt fjarskipti. Einkavæðing fyrirtækja í eigu opinberra aðila.

Hlutfall botnfiskafla sem ekki var verkað í landi Heimild: Hagstofa Íslands

Samþjöppun í framleiðslu á frystum og söltuðum þorskafurðum Hlutfall 10 stærstu staðanna af framleiðslu hvers árs. Heimild: Fiskistofa og Hagstofa Íslands

Fjöldi staða þar sem þorskur og annar botnfiskur var unninn á árunum Heimild: Fiskistofa og Hagstofa Íslands

Framleiðni Á undanförnum árum hefur framleiðni vinnuafls í sjávarútvegi, bæði veiðum og vinnslu vaxið stórum. Góður framleiðnivöxtur er forsenda þess að hægt sé að greiða hærri raunlaun. Nauðsynlegt að framleiðni í sjávarútvegi haldi í við aðrar greinar til þess að fyrirtæki í greininni séu samkeppnishæf um vinnuafl. Líklegt er misjafnt milli sjávarútvegsfyrirtækja hvernig framleiðni hefur þróast. Fyrir vikið standa sum fyrirtæki höllum fæti. Bætt framleiðni þýðir jafnframt að færri hendur þarf til að standa undir sama framleiðslumagni. Fólk sem áður hafði fengist við sjávarútveg leitar á ný atvinnumið og þar sem vinnumarkaður er þröngur getur reynst erfitt að finna ný störf við hæfi. Lélegur framleiðnivöxtur þýðir á hinn bóginn að viðkomandi fyrirtæki eru ekki samkeppnishæf.

Breytingar á framleiðni vinnuafls í botnfiskveiðum frá 1998 til Heimild: Hagstofa Íslands

Breytingar á framleiðni vinnuafls í botnfiskvinnslu frá 1998 til Heimild: Hagstofa Íslands

Framleiðni, 2 Hvort er betra fyrir sveitarfélög að útgerðir og fiskvinnslur sýni góða framleiðni eða lélega. Góð framleiðni: Fyrirtæki geta boðið hærri laun en á móti fækkar vinnandi fólki í sjávarútvegi og það fólk getur átt erfitt með að fá störf á staðnum. Léleg framleiðni: Fyrirtæki eru ekki samkeppnishæf. Ekki eftirsóknarvert að búa á stað þar sem greidd eru ósamkeppnishæf laun.