Lífið var saltfiskur – er lífið nú Netið? Þróun á lífsstíl íslenskra unglinga Sólveig Jakobsdóttir Kennaraháskóla Íslands Erindi flutt á málþingi Heilsugæslunnar í Reykjavík 1.nóv. 2005

Efni Þjóðfélagsbreytingar og lífsstíll Netnotkun íslenskra unglinga –Þróun í notkun –Ýmis nýleg einkenni –Ýmis líkamleg og félagsleg vandamál tengd tölvu/netnotkun Nýting unglinga á heilsufarsupplýsingum (erlent)

Þjóðfélagsbreytingar

Lífið var saltfiskur Fiskveiðikúltúr (og -landbúnaðar)

Iðnbylgjan....

Þriðja bylgjan – upplýsingabyltingin “What is inescapably clear, however, whatever we choose to believe, is that we are altering our info-sphere fundamentally. We are not merely de-massifying the Second Wave media, we are adding whole new strata of communication to the social system. The emerging Third Wave info-sphere makes that of the Second Wave era – dominated by its mass media, the post office, and the telephone – seem hopelessly prmitive by contrast.” (Alvin Toffler, 1980, The Third Wave bls. 183)

Er lífið nú Internet? Mynd fengin frá:

Netnotkun íslenskra unglinga Niðurstöður tveggja rannsókna: Tölvumenning - megindleg (könnun á vef – nær til mörg hundruð ungmenna úr bekk+) Netnotkun – eigindleg (um börn og unglingar á ári, athuganir +stutt viðtöl)

Net-og tölvunotkun (megindleg gögn)

Tölvumenning og tölvunotkun 1998, 2002, bekkur og bekkur öll árin 7.-8.bekkur (7,9) 1998: 178 (7,9) 2002: 493 (7,8) 2004: 202 (8,0) bekkur (9,8) 1998: 379 (9,8) 2002: 304 (9,8) 2004: 123 (10,0)

Tölvunotkun af mism. toga eftir ári – % í bekk sem segist nota 2+ tíma á viku;

Tölvunotkun heima (9.-10.b.) - kynjamunur bekkur Tölvunotkun heima eykst með ári (fylgni marktæk, +0,241) *Ath. möguleikinn 10+ var það sem hæst var hægt að merkja við 1998 Kynjamunur á tölvu- notkun heima í öllum aldushópum og öll árin. Stúlkur hlutfallslega mun fleiri í hópi þeirra sem nota tölvur lítið heima og öfugt – ath. samt hlutfallslega aukningu stúlkna í hópi

Vefnotkun heima (9.-10.bekkur) – tímafjöldi á viku

Netnotkun íslenskra barna og unglinga (eigindleg gögn)

Netnotkun íslenskra barna og unglinga Niðurstöður frá 2001, 2002, 2003 og Áberandi mikil aukning í MSN og bloggi milli 2002 og Vorið 2005: Heimasíða orðið „norm“: 63 % af ára unglingingum sagðist halda úti bloggsíðum (þar af mun hærra hlutfall stúlkna en pilta (80 vs. 48%) en algengara var að piltar hefðu annars konar heimsíður (17 vs. 0%); Vísbendingar um að stelpur uppfærðu síður sínar reglulegar en piltar. Þátttakendur fylgdust líka með bloggsíðum annarra – (73%) þar af 95% unglingsstúlkna á móti 54% unglingspilta. Í athugunum á þessum aldurshópi sást um helmingur stúlknanna (13-19 ára) nota bloggsíður.

Netnotkun íslenskra barna og unglinga Spjall orðið mjög algengt: um 60% 13 til 19 ára spjallaði daglega eða því sem næst og 30% sjaldnar (og nýttu þá aðallega MSN, en einnig Skype, IRC, eða aðrar leiðir). Algengast var að þau segðust halda sambandi við um 6-10 einstaklinga sem þau spjölluð reglulega við (37% af þeim sem svöruðu). Töluvert algengt var að þátttakendur tækju þátt í netsamfélögum. Í viðtölum kom fram að um þriðjungur ára sagðist eiga í netsamskiptum við ákveðna hópa sem þau hefðu ekki samskipti við nema á Netinu s.s. (leikja-/tómstunda-/áhugahópa) um margvísleg áhugamál, s.s. leiki (sérstaklega strákarnir), íþróttir, dýr, eða stjórnmál.

Vandamál (megindleg+eigindleg gögn úr tölvumenningarrannsókn)

Vandamál (tölvumenning, 2004) *Félagsleg einkenni : *“netfíkn”? - Eyði allt of miklum tíma á Neti, kemur niður á námi, samsk. við vini/fjölsk. **“spilafíkn”? Eyði allt of miklum tíma í spil/leiki í tölvu/á Neti, á erfitt að hætta þó vilji *Líkamleg einkenni bekk: Mest er kvartað yfir augn/höfuðverk en næst koma verkir í öxlum og/eða hálsi, minnst kvartað yfir verkjum í olnboga. Kynjamunur – sjá næstu glæru.

Vandamál, augnverkur (2004)

Vandamál augnverkur (d. um svör 2004) ég verð þreitt í augunum mér verður illt í augunum orðið þreitt og klæað í augun Þreyta í augum sjón Stundum rauðsprunginn í augunum 'Eg verð stundum þreittur í augunum þegar ég er búinn að vera lengi í tölvuleiknei

Vandamál, frh.(2004) Kynjamunur: Stelpur kvarta marktækt meira yfir líkamlegum vandamálum en piltar (4 af 6, allt nema í baki og olnboga/handlegg) Félagsleg/andleg vandamál: Minna kvartað yfir þeim en líkamlegum en þó er kvartað meira yfir öllum með aldri nema varðandi stríðnivandamál (í tölvusamskiptum). Kynjamunur: Piltar telja fremur en stúlkur “spilafíkn” vera vandamál (eyða of miklum tíma í spil/leiki – geta ekki hætt þótt þeir vilji).

Vandamál (2002) Líkamleg einkenni: Aukast með aldri nema verkir í olnbogum/handleggjum, sem kvartað er minnst yfir. Mest er kvartað yfir höfuð/augnverk en næst koma verkir í hönd/fingrum. Kynjamunur: Á unglingastigi kvarta fleiri stúlkur yfir verkjum í hönd/fingrum, öxl/hálsi og höfuð/augnverk. Félagsleg/andleg vandamál: Minna kvartað yfir þeim en líkamlegum en þó er kvartað meira yfir öllum með aldri nema varðandi stríðnivandamál (í tölvusamskiptum). Á unglingastigi álíta fleiri stúlkur kynferðislega áreitni vera vandamál en fleiri piltar “spilafíkn” og fjársvik.

Önnur vandamál (2002) Nokkuð algengt að nemendur töluðu um einhvers konar almenna þreytu eða stirðleika (í 17% svara) oft vegna of langrar setu og/eða syfja eða hugarþreyta sækti að. Til viðbótar í skyldum svörum var talað um vanlíðan, aumingaskap, leti, offitu, hjartaverk og beinverki (1% hvert). Dæmi um svör eru eftirfarandi: ég verð svo þreitt á að sitja svona lengi vont að sitja í langan tíma og svo standa upp þreytu Styrður Hugarþreitu sifja svefn mér líður illa ef ég er mikið í tölvum Oft svimar mig eftir að hafa notað tölvu og finnst mjög vont að horfa beint í ljós.

Önnur vandamál (2002), frh. Annað umkvörtunarefni sem var nokkuð sláandi (í 12% svara) var rassverkur, sérstaklega á unglingastiginu en í 17-18% af svörum pilta og stúlkna í opinni spurningu var þetta nefnt. Dæmi um svör: dofinn rass maður getur verið aumur í rassinum. rasskinnunum ekki djók Eymsli i rass ef sitið er lengi. kláði í rassi náladofi í rassi Þá kvörtuðu nokkrir nemendur einnig yfir kulda, sérstaklega á fingrum eða höndum (í 6% svara), verki í fótum eða fótleggjum, t.d. vegna náladofa (í 6% svara), pirring, skapvonsku eða jafvel geðveiki (í 5% svara), einn og nefndi kvef og annar magaverk.

Unglingar, Netið og upplýsingar tengdar heilsufari Erlendar rannsóknir

Borzekowski & Rickert. (2002). Adolescents, the Internet, and health: issues of access and content. Rannsökuðu: “fínan” framhaldsskóla (15,7 meðalaldur, 82% hvítir) vs. “health center” þangað sem ungt fólk úr Harlem leitaði (81% minnihlutahópar, 17,3 meðalaldur). Meira aðgengi að Neti meðal einstaklinga í fyrra hópnum en mikil nýting Nets var þó í báðum hópum. Enginn munur á hlutfallstölum hvort fólk hefði reynt að finna heilsufarsupplýsingar á Netinu: Mjög hátt hlutfall úr báðum hópum. 43 and 42%. Af þessum var eftirfarandi hlutfall sem leitaði að upplýsingum um:.....

Borzekowski & Rickert, frh. 50% - ýmiss konar sjúkdóma; 37% - megrunarkúra og næringu; 33% - hreysti og líkamsrækt, 27% - kynlíf; 25% - eiturlyfja- og áfengismisnotkun, 18% - geðheilsu 19% - lyf, 13% - ofbeldi meðal unglinga og/eða gengja 8% - tóbak og reykingar, 7% - foreldrahlutverk eða heilsu barna 6% - tilfinningalegt eða líkamlegt ofbeldi 5% - kynferðislegt ofbeldi 3% - stuðningshópa vegna ýmissa sjúkdóma. Gera þarf upplýsingavefi – skiljanlega og aðgengilega fyrir þessa hópa Borzekowski, Dina L.G. og Rickert, Vaughn I. (2002). Adolescents, the Internet, and health: issues of access and content. Í Sandra L. Calvert, Amy B. Jordan og Rodney R. Cocking (Ritstj.), Children in the digital age: influences of electronic media on development (bls ). Westport, Connecticut: Praeger Publishers.

Gray, Klein o.fl. (2005) Netið orðið mjög mikilvægt til að nálgast heilsufarsupplýsingar (unglinar í Bretlandi og BNA ára) Gray, Nicola J., Klein, Jonathan D., Noyce, Peter R., Sesselberg, Tracy S. og Cantrill, Judith A. (2005). Health information-seeking behaviour in adolescence: the place of the internet Social Science & Medicine. 60 (7), 1467-?Social Science & Medicine

Landers (2003) Varar við að netsíur geti hindrað aðgengi að heilsufarsupplýsingum, vísar í rannsókn styrkta af Henry J. Kaiser Family Foundation. Landers, Susan J. (2003). Internet filters can also block health sites. American Medical News. 46 (3), 25.American Medical News

Um kosti tölva frh. hummmm..... bara allt.. þetta er snilldar tæki , hvernig var bara heimurinn..... skiptirikki!!!!! Stelpa á unglingastigi í landsbyggðarskóla, 2002