درس اول: جغرافیـا علمی برای زندگی دبیر : آقای امیری تهییه کنندگان : فاضل نیرومند – پدرام نامداری- مرتضی رحیـم زاده

جغرافیا چیست؟ تعریف بسیار زیادی از این علم وجود دارد اما یکی از ساده ترین و قدیمی ترین تعاریف:.: جغرافیا ، علم توصیف زمین است :. یعنی جغرافیا در گذشته علمی بوده که به توصیف زمین و پدیده های مختلف روی آن می پرداخته است.

انسان با توسعه دانش ، صنعت و فناوری به طور دائم کره زمین را تغییر می دهد بنابراین تعریف جغرافیا نیز با توجه به مقتضیات علمی دچار تحول گشته و امروز از جغرفیا به عنوان :.: علم بررسی رابطه متقابل انسان و محیط به منظور بهبود زندگی بشر :. یاد می کنند.

رابطه انسان و محیط دو عامل : انسان و محیط اصلی ترین اجزا علم جغرافیا هستند. انسان به کمک هوش و خلاقیت خود از امکانات اطراف خود به نحوه احسنت استفاده می کند. این به این معنی اســت که انسان از گذشـته در یافته بود می توانتد نیاز هایش را از محیط پیرامونش تامین کند.

استفاده انسان از خاک و آب برای کشاورزی

استفاده چوب در ختان جنگل برای صنایع مختلف

معدن سنگ

معدن آهن

منابع نفت در دریا

منابع گاز

چگونگی تبدیل محیط طبیعی به محیط جغرافیـایی انسان در ابتدا بدون آن که تغییرات زیادی به محیط وارد کند از آن استفاده می کرد اما به تدریج دریافت برای استفاده بیشتر لازم است تا در محیط تغییراتی ایجاد کند. بدین ترتیب محیط طبیعی تبدیل به محیط جغرافیایی شد.

ایجاد سد باعث تغییر در نوع پوشش مناطق بالا و پایین دست رود می شود. سد شیرین دره

تغییر در استفاده از حیوانات با آغاز دامپروری سد شیرین دره

پیشرفت صنایع وابسته به چوب باعث تخریب جنگل ها شده است

گسترش شهر ها باعث ایجاد زباله بیشتر شده است که محیط را آلوده می کند و باعث مرگ دسته ای از جانوران می شود.

در همه جای کره زمین رابطه انسان و محیط یکسان نیست ، در بعضی مناطق به گونه است که انسان نمی تواند در آنجا زندگی کند مانند قطب شمال ، در عین حال انسان با مناطق مساعدتر مانند سواحل، دره های آبرفتی ، مناطق جنگلی و... رابطه ی بیش تری دارد.

در گذشته انسان از ابزار ساده تر ی استفاده می کرد بنابراین محیط کم تر تغییر می کرد اما با گذشت زمان و پیشرفت علم انسان در محیط تغییرات بیشتری ایجاد نمود. ابزار کشاورزی جدید و قدیمی

خانه سازی جدید و قدیمی در گذشته انسان خانه ی خود را با مصالحی که در محیط زندگی اش بود می ساخت اما امروزه مصالح محکمی ابداع نموده که از آنها استفاده می کند.

محیط طبیعی به طور کل محیط طبیعی ، یک مجموعه متعادل شامل هوا کره(آتفسفر)،سنگ کره (لیتوسفر) و آب کره(هیدروسفر) است.انسان با دخالت های خود این سه محیط را تغییر داده و از حالت تعادل خارج کرده است.

آلودگی هوا باعث تغییر در هوا کره شده است.

قطع درختان و نابودی جنگل ها ، تغییر در سنگ کره را به همراه دارد.

آلودگی دریا توسط زباله ها باعث تغییر در آب کره می شود

امروزه با توجه به مصرف بالا ی منابع زمین نسبت به گذشته ، تعادل انسان با طبیعت از بین رفته.

جغرافیدانان در بهبود زنگی انسان چه نقشی دارند؟ ما در زندگی خود از علم جغرافیا استفاده می کنیم برای مثال:

1- غذایی که معمولا می خوریم با توجه به محصولات کشاورزی محیط جغرافیایی ماست میزا قاسمی غذای شمال کشور سمبوسه غذای جنوب کشور

2- لباسی که می پوشیم با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه جغرافیایی است لباس زنان شمال کشور لباس زنان جنوب کشور

3- پنجره های خانه هایمان را با توجه به جهت های جغرافیایی می سازیم خانه های شمال کشور خانه های جنوب کشور

4- جغرافیدان ها برای کاشت یک محصول همه ی ویژگی های لازم برای کاشت مثل : نوع خاک ، میزان نیاز به آب ، بازار فروش ،نیروی انسانی مناسب و... را بررسی می کنند. 5 – برای ساخت یک شهرک به عواملی مثل فاصله تا شهر ، قرار نداشتن در مسیر سیل ، منابع آب ، راه های ارتباطی ، قرار نداشتن روی گسل و... توجه می کنند.

روش کار جغرافیدان ها مطالعه همه جانبه و جامع تمام پدیده ها با ویژگی های آن ها در یک مکان ، همان به کار گیری دید ترکیبی است که جغرافیدان ها از آن استفاده می کنند و به حل مشکل می پردازند و یا طرح مناسبی ارائه می کنند.

جغرافیدان ها اطلاعات خود را از چه منابعی به دست می آوردن ؟ منابع اطلاعات جغرافیا به دو دسته کلی تقسیم می شود: 1)روش های کتابخانه ای 2)روش های میدانی

روش های کتابخـا نه ای در این روش مطالعات جغرافیدان با استفاده از منابع موجود در کتابخانه مانند کتاب ، مقاله، نقشه ، نرم افزار ، عکس های هوایی و ماهواره ای ،اسناد ، مطبوعات ، آمار نامه ها و... انجام می شود.

نرم افزار های جغرافیایی Google Earth Maptitude

1-یکی از راه های کسب اطلاعات ، مراجعه به سازمان ها و استفاده از کتاب ها و آمار نامه ها است

برای مثال برای آشنایی با وضعیت آب و هوایی یک منطقه به سازمان هواشناسی مراجعه می کنند و اطلاعاتی شامل: دما ،بارش (ماهانه و سالانه ) ، تعداد روز های یخبندان ، ساعات آفتابی ، سرعت و جهت وزش باد و.... می باشد. که می توان این اطلاعات را به صورت نمودار یا جدول تبدیل کرد. آب و هوای بجنورد ژانویه فور یه مارسآوریلمــهژوئـنژوئیـهاوت سپتامبر اکتبـرنوامبردسامبر گرم‌ ترین C° ۶٫۳۷٫۶۱۲٫۵۱۹٫۹۲۴٫۳۲۹٫۶۳۲٫۴۳۱٫۸۲۸٫۲۲۱٫۲۱۴٫۳۸٫۷ سرد ترین C° −۳٫۴۲٫۸۱٫۱۶٫۷۱۰٫۷۱۵٫۱۱۷٫۸۱۶٫۶۱۲٫۵۶٫۷۲٫۴−۱٫۳ بار ش mm ۲۷٫۶۳۰٫۷۴۲٫۴۳۸٫۵۳۴٫۶۸٫۷۱۰٫۱۶٫۰۸٫۴۱۴٫۱۲۶٫۳۲۵٫۰ منبع : سایت ورلد ویدرمی ۲۰۱۳

2- استفاده از نقشه. جغرافیدان ها به کمک نقشه می توانند به بررسی پراکندگی پدید های انسانی (پدیده هایی که توسط بشر ساخته شده اند مثل جاده ، سد و...) و پدیده های طبیعی بپردازند. هر نقشه دارای یک مقیاس است و مقیاس همان نسبت اندازه ی جسم روی نقشه به اندازه ی واقعی آن است نقشه های درشت مقیاس جزئیات بیش تری را نمایش می دهند و لی سطح کمتری را در بر می گیرند در عوض نقشه های کوچک مقیاس جزئیات کم تر و سطح وسیع تری را نمایش می دهند.

3- عکس های هوایی و ماهواره ای عکس های هوایی که توسط هواپیما تهییه می شود به دلیل دید همه جانبه ای که به دست می دهند بسیار مفیدند. امروزه از این تصاویر در احداث جاده ها ی بین شهری ، حفر تونل ها ، جنگل کاری های مصنوعی ، تعیین محدوده پارک های وحش ، تاسیس سد ها و قبل از هر کار عمرانی دیگری در سطح وسیع استفاده می شود. کارایی عکس های هوایی وقتی بهتر مشخص می شود که از یک ناحیه یک یا چند عکس با فاصله زمانی معین مثلا چندماه تصاوییر متعدد گرفته شود. مقایسه چنین عکس هایی نشان دهنده تغییرات پدیده های مختلف است.

بازتاب نور هر پدیده مثل : منابع آب سطحی ، پوشش گیاهی ، شکل ناهمواری ، گستره بیابان ها و.... رنگ خاصی را در تصاویر ماهواره ای ایجاد می کنند. تصاویر ماهواره ای دید ترکیبی بدست می دهند ، زیرا اجزای گوناگون یک محیط را یکجا و به هم پیوسته به نمایش می گذارد.

با مقایسه تصاویر ماهواره ای در زمان های مختلف چگونگی روند تغییر پدیده های طبیعی و انسانی را در سطح زمین به خوبی در می یابیم.

1390

1392

روش های میدانی روش های میدانی سه دسته اند : 1- پرسش نامه 2- مصاحبه 3- مشاهده

1) پرسش نامه پرسش نامه از یک سری پرسش های کتبی تشکیل شده که پاسخ دهنده می تواند به صورت حضوری یا غیر حضوری به آنها پاسخ دهد. گاهی پرسش ها مربوط به موضوع به شکل مستقیم یا غیر مستقیم مطرح می شود.

2) مصاحبه در این روش اطلاعات مورد نظر از طریق ارتباط مسقم بین جغرافیدان و پاسخگو (مصاحبه شونده) به دست می آید. مصاحبه می تواند در مورد: 1- وقوع سیل در گذشته 2- سطح آب یک رود از گذشته تا کنون 3- نوع پوشش گیاهی منطقه 4 – چگونگی تغییر سیمای شهر یا روستا 5 - و..... افراد کهنسال و متخصص می توانند منابع قابل اطمینانی باشند.

3 ) مشاهده گاهی امکان استفاده از پرسش نامه یا انجام مصاحبه وجود ندارد و در منابع کتابخانه ای هم چیزی یافت نمی شود همچنین به دلیل اینکه مشاهده پدیده ها وروابط آنها اطلاعات زیادی را روشن می کند جغرافیدان ها اقدام به مشاهده پدیده می کنند.

جغرافیدان ها با مراجعه به مکان مورد نظر و مشاهده پدیده ، اندازه گیری و ثبت یافته های خود آن را به صورت : نقاشی-عکس ، کروکی و یادداشت جمع آوری می کنند.

پایان مهر ماه 1392