1. Doç.Dr.Atilla KOCA AYARLANABİLİR FAR MEKANİZMALARI Doç.Dr.Atilla KOCA

2. Niçin ayarlanabilir farlar? Çünkü araçlarda değişken yol ve yük şartlarına göre görüş mesafesini sürüşe uygun bir şekilde ayarlanması gerekmektedir.Bu sebeple ayarlanabilir farlar kullanılır. Doç.Dr.Atilla KOCA

3. Araçlarda kullanılan far çeşitleri: Halojen farlar Xenon farlar

4. Doç.Dr.Atilla KOCA Halojen ampul: Halojen ampul : Ampulün içine halojen, iodin, bromine ve diğer gaz karışımları doldurulmuştur. Tungsten tel, üzerinden akım geçmesi sonucunda ısınarak ışık verir. Bu esnada telin ısısı 3000 ºC, ampulün metal soketinin ısısı 500 ºC civarına kadar yükselmektedir. Halojen ampulün içinde oluşan bu kimyasal aktarımlar, kullanıma ve üretime bağlı olarak ampulün ömrünü önemli ölçüde etkilemektedir.

5. Doç.Dr.Atilla KOCA Halojen farlar Halojen far : Günümüz otomobillerinde yaygın olarak halojen farlar kullanılmaktadır. Tercih edilmesinin birinci nedeni pahalı bileşenler gerektirmediği için maliyetinin düşük olmasıdır.

6. Doç.Dr.Atilla KOCA Xenon ampul: Xenon ampul : Ampulün içine özel bazı metalik gazlar doldurulmuştur. İçinde bulunan iki elektrotun arasında sıçrayan ark ile ışık elde edilir. İlk çalışma gerilimi yaklaşık 23000 volttur. Gerçek performansına ulaşabilmesi için 10 sn. kadar ısınması gerekmektedir. Isındıktan sonra 85 volt gerilimle çalışır. Halojen ampullerden 5 kat fazla ömüre sahip olan Xenon ampulü, halojen ampullerden 3 kat fazla ışık verebilmektedir. Xenon farlı araçlarda genellikle 4150 K - 4300 K civarında renk ısısıyla ışık üreten standart Xenon ampulleri kullanılmaktadır.

7. Doç.Dr.Atilla KOCA Xenon farlar: Xenon far : Genellikle kısa far olarak kullanılan Xenon farlarda ışık dağılımının düzgün ve keskin olması için mercekli elipsoidal projektörler kullanılır. Az da olsa reflektör tabanlı Xenon far kullanan üreticiler de bulunmaktadır.Kullanılan projektör/reflektör Xenon ampulünün optiğine göre tasarlanmıştır. Xenon ampulun uzun ısınma süresi nedeni ile uzun fardahalojen far reflektörü ve ampulü kullanılmaktadır. Doç.Dr.Atilla KOCA

8. Bi-Xenon farlar: Bi-Xenon far : Xenon fardan farkı, uzun far ışığını da Xenon ampulden üretebilmesidir. Elipsodial projektörün önündeki hareketli siper küçük bir motor ile yukarı-aşağı hareket ettirilerek kısa-uzun far geçişi sağlanır. Sadece kısa far açıkken Bi- Xenon özelliği çalışır, kısa far kapalıyken sellektör yapılabilmesi için ayrı bir halojen far reflektörü ve ampulü kullanılmaktadır Doç.Dr.Atilla KOCA

9. Ballast: Ballast : Xenon ampulün elektriksel gücünü sağlar. - 40°C ile +105°C arası ortam ısısına dayanıklıdır. Yaygın olarak kullanılan 3. jenerasyon ballastlarda entegre edilmiş ateşleyici Xenon ampulün ısınma gerilimini sağlar. Geliştirilmekte olan 4. ve 5. jenerasyon ballastlarda entegre ateşleyici bulunmamaktadır. Ateşleyicinin ayrı bir modül olarak Xenon ampule takılması ile 23000 volta ulaşan gerilimin kabloyla aktarılması engellenmiş ve güvenlik artırılmıştır. Doç.Dr.Atilla KOCA

10. Ballast yüksek gerilim kablosu: Xenon far sistemlerinde yüksek gerilim güç ünitesi ile far arasında yüksek gerilim kablo demeti kullanılır. Doç.Dr.Atilla KOCA

11. Seviye ayarlama sistemi: 1)manuel (elle) seviye kontrolü 2)otomatik seviye kontrolü

12. Doç.Dr.Atilla KOCA Manuel ayarlama sistemi: Seviye ayarlama düğmesi : Farın yükseklik seviyesi sürücü tarafında bulunan bir düğme ile kontrol edilir. Her aracın far yükseklik seviyesinin farklı yüklerde hangi kademede olacağı kullanım kılavuzunda belirtilmiştir. Seviye ayarlama sistemi : Otomobillerde manuel far yüksekliği seviye ayarlama sistemi bulunması 1993 yılında zorunlu hale getirilmiştir. Bu sayede karşıdan gelen trafiğin yayılan ışıktan rahatsız olması engellenmiştir. Doç.Dr.Atilla KOCA

13. Otomatik seviye ayarlama sistemi: Seviye ayarlama sistemi : Xenon far bulunan otomobillerde otomatik seviye ayarlama sistemi bulunması 1998 yılında zorunlu hale getirilmiştir. Bu sayede karşıdan gelen trafiğin yayılan ışıktan rahatsız olması engellenmiştir. Doç.Dr.Atilla KOCA

14. Otomatik seviye ayarlama sisteminin çalışması: (E.C.U);aracın önünde ve arkasında bulunan iki adet seviye sensöründen aldığı açı ve yere göre yükseklik değerlerini değerlendirip,sürüşe uygun far ayar değerini belirleyip far ayar seviye motoruna ileterek farın konumunu sürüşe uygun hale getirir.

15. Doç.Dr.Atilla KOCA Seviye ayarlama sisteminin parcaları E.C.U:Sensörlerden gelen bilgileri yorumlayarak optimum koşulları sağlamak için sistemleri aktüatörlerle kontrol eden ünitedir.

16. Seviye ayarlama sisteminin parçaları: Seviye motoru : Farın yükseklik seviyesinin ayarlanması için farın arkasına monte edilmiş küçük elektromotorlar kullanılır ve kontrol ünitesi tarafından yönetilir. Motorun piminin ileri-geri hareketi ile far içindeki projektör aşağı- yukarı yönlendirilmektedir. Ani fren ya da hızlanmalarda ışığın yükseklik seviyesinin bozulmaması için çok hızlı tepki verebilmektedir. Ayrıca arkasında bulunan bir vidayı tornavida ile sağa sola oynatarak daha hassas ayarlamalar yapılması mümkündür.

17. Doç.Dr.Atilla KOCA Seviye ayarlama sisteminin parçaları: Seviye sensörü : Otomobilin ön ve arka akslarında bulunan sensörler aracın eğimindeki değişiklikleri algılar ve değişimleri kontrol ünitesine aktarırlar. Kontrol ünitesi topladığı bu bilgilerin doğrultusunda seviye motorunu yönetir.

18. Doç.Dr.Atilla KOCA Sabit far seviye mekanizması ile otomatik far seviye mekanizması arasındaki fark: Sabit far seviye mekanizması ileOtomatik far seviye mekanizması ile +ivme+ivme Karşıdan gelen trafiği rahatsız eden ışık Sabit seviyede, karşıdan gelen trafiği rahatsız etmeyen ışık Sabit far seviye mekanizması ile Otomatik far seviye mekanizması ile - ivme Azalan aydınlatma ve görüş mesafesi Sabit seviyede, yeterli aydınlatma ve görüş mesafesi

19. Doç.Dr.Atilla KOCA Otomatik seviye ayarlama sisteminin genel görünümü

20. Farın Dönüş Yönüne Göre Hareketi Avrupa'da bu konuda ilk ilerleme Fransa'da kaydedildi. 1967'de makyajlanan Citroen DS'te direksiyon yönüne göre dönebilen uzun farlar kullanıldı. Bu sistem yasal sınırlamalardan dolayı sadece uzun farlarda kullanılabildiği için diğer üreticiler tarafından pek ilgi görmedi.

21. Sisteminin Günümüzdeki Aşaması: Günümüz otomobillerinde kullanılan geleneksel farlar sabit yapısı nedeni ile hava ve yol koşullarına uyum sağlayamadığından yetersiz kalmaktadır. Sürekli aynı bölgeyi aydınlatan geleneksel farlar, virajlarda dönülen yönü, şehiriçinde köşeleri ve yayaları, otoyollarda yüksek hızdan dolayı görülmesi gereken uzun mesafeleri aydınlatamamaktadır. Günümüz otomobilleri hız, dönüş açısı, eğim, yağış, aydınlık gibi değerleri sensörleri aracılığı ile rapor edebilmektedirler. Elde edilen bu verilerle "akıllı" farların yönlendirilmesi sonucunda ideal aydınlatmanın sağlanması mümkündür. GPS verilerinin değerlendirilmesi ise test aşamasındadır.