1. NORGE 1814 - 1914 Norge i 1814: Grunnlov – god stemning! Ut av union med Danmark, inn i union med Sverige Naturalhushald, inga industri Dårlege vegar Liten kommunikasjon Dei fleste budde på landet Berre menn over 25 år som eide jord eller hus hadde stemmerett

2. Nasjonalisme Nasjonalisme = Alle som bur i Norge har noko felles (historie, språk, kultur osv) Nasjonalismen voks utover 1800- talet: -17-mai-feiring -»Ja, vi elsker» -Barnetog

3. Transport og kommunikasjon  1824: Ny veglov – bedre vegar  1826: Dei første dampskipa kom, skipa frakta varer og passasjerar  1854: Den første jernbanestrekninga, Kristiania – Eidsvoll vart opna.  1855: Telegraf og post  Ca 1880: Dei første telefonane vart tekne i bruk i Norge.

4. Jordbruket «Det store hamskiftet»  Frå manuelt arbeid til maskinar (treskemaskin, slåmaskin m.a.)  Frå naturalhushald til pengehushald  Enklare transport av varene med bedre vegar og jernbane  Auka etterspørsel etter jordbruksvarer etter kvart som byane voks fram  Betre hygiene  Betre kunnskap om gardsdrift (landbruksskular)

5. Industri og byar  1840-åra: Industrien gjorde sitt inntog i Norge, særleg rundt Kristiania.  Døme: Veveri, tekstil, møller, bryggeri.  Fabrikkane vart bygde ved elvar og fossefall der ein kunne utnytte vannkrafta.  Maskinar og fagfolk vart henta frå England i oppstarten.  Mange kom frå bygdene og inn til byane og fekk jobb på fabrikkane. Dermed vaks befolkninga i byane.  Arbeidsforholda i fabrikkane var ofte elendige og kvinner fekk ofte halve lønna til ein mannleg tilsett!

6. Skulen  Skulen var på denne tida i stor grad ei førebuing til konfirmasjonen.  Var omgangsskule, dvs at læraren reiste rundt.  Fra 1860-åra: Skule i faste bygningar.

7. Kven bestemte i Norge?  1814-1884: Embetsmennene styrte (juristar, prestar, lærare, politi)  Bøndene krevde meire makt utover 1800-talet.  Før 1869: Storinget samla kun kvart 3. år. Mellom kvar gong styrte regjeringa og embetsmennene.  1869: Årlege storting → Lettare for Stortinget å kontrollera kva embetsmennene og regjeringa dreiv med.

8. Statsrådsaka  Stortinget ønska at dei hadde makta og ikkje regjeringa og kongen. Dei ville at statsrådane skulle møte i Stortinget og fortelje kva dei arbeidde med, slik at dei kunne passe på at statsrådane gjorde det Stortinget hadde bestemt.  Leiarar for dette kravet var Søren Jaabæk og Johan Sverdrup.  Tre gonger blei dette foreslått, men regjeringa/kongen nekta kvar gong. Då vart regjeringa stilt for riksrett. Statsrådane måtte gå av, Sverdrup vart statsminister og parlamentarismen var dermed innført i Norge i 1884. Det betyr at Stortinget er den øvste makta i landet og bestemmer kven som skal danne regjering.

9. Politiske parti danna og stemmeretten vert utvida Politiske parti dannast:  1884: Venstre og Høyre  1887: Arbeiderpartiet Stemmretten vert utvida:  1814: Berre menn over 25 år som eide jord eller hus hadde stemmerett  1898: Allmenn stemmerett for menn.  1913: Kvinnene fekk og stemmerett (som land nr 2 i Europa)

10. Ut av unionen!  Noreg var i union med Sverige og hadde felles konge og utanriksteneste, men vi hadde: -Eiga grunnlov -Eige militærstell -Eigen økonomi  Norge krevde eigen utanriksminister, det nekta svenskane, den norske regjeringa gikk av i protest i 1905 og unionen vart oppløyst. I avrøystinga som fulgde ville 368 000 ut av unionen, 184 ville framleis vere med Sverige.  Folket i Norge ville ha monarki og danske prins Carl vart kong Haakon 7.  Etter 1905 fekk Norge eit stort økonomisk oppsving kor m.a. dei store naturressursane førte landet for alvor inn i indusrialderen.