1. HỆ PHẦN MỀM THƯ VIỆN SỐ GREENSTONE
QUÁCH TUẤN NGỌC
ĐỖ QUANG VINH
HÀ NỘI

2. NỘI DUNG 1. Khái niệm về thư viện số DL
2. Hệ phần mềm xây dựng thư viện số Greenstone
Giới thiệu Greenstone
Ứng dụng của Greenstone
Tính năng của Greenstone
Cài đặt Greenstone

3. 1. KHÁI NIỆM VỀ THƯ VIỆN SỐ
ĐỊNH NGHĨA
Định nghĩa 1 (Arms W.Y.): DL là một kho thông tin có quản lý với các dịch vụ liên kết, trong đó thông tin được lưu trữ ở dạng số và có thể truy cập qua một mạng.
Định nghĩa 2 (Chen H., Houston A.L.): DL là một thực thể liên quan tới sự tạo ra các nguồn tin và sự hoạt động thông tin qua các mạng toàn cầu.
Định nghĩa 3 (Reddy R., Wladawsky-Berger I.): DL là các kho dữ liệu mạng về tài liệu văn bản số, ảnh, âm thanh, dữ liệu khoa học và phần mềm là lõi của Internet hiện nay và các kho dữ liệu số có thể truy cập phổ biến về tất cả tri thức của loài người trong tương lai.

4. (tiếp)
Định nghĩa 4 (Sun Microsystems): DL là sự mở rộng điện tử về các chức năng điển hình NSD thực hiện và các tài nguyên NSD truy cập trong thư viện truyền thống.
Định nghĩa 5 (Witten I.H., Bainbridge D.): DL là các kho đối tượng số, bao gồm văn bản, video và audio cùng với các phương pháp truy cập và tìm kiếm, lựa chọn, tổ chức và bảo trì.
Định nghĩa 6 (Liên đoàn Thư viện số - The Digital Library Federation): Thư viện số là những tổ chức cung cấp các nguồn lực gồm cả cán bộ chuyên môn để lựa chọn, xây dựng, truy cập tri thức, giải thích, phân phát, bảo tồn tính toàn vẹn và đảm bảo tính bền vững vượt thời gian của các kho tài liệu số, do đó chúng luôn sẵn sàng đáp ứng nhu cầu sử dụng của một cộng đồng cụ thể hoặc của một nhóm cộng đồng.
Tóm lại, thư viện số là một kho thông tin số khổng lồ có tổ chức với các dịch vụ liên kết qua mạng.

5. (tiếp)
Ngoài ra, còn có một số định nghĩa khác về DL:
“Thư viện số là thuật ngữ được chấp nhận rộng rãi như sự mô tả việc sử dụng công nghệ số của thư viện để thu thập, lưu trữ, bảo tồn và cung cấp sự truy cập đến thông tin" - Trung tâm Nghiên cứu và đổi mới thư viện Anh

6. (tiếp)
Thư viện số không phải chỉ là một thực thể đơn lẻ; Thư viện số phải có công nghệ để liên kết tài nguyên của nhiều dịch vụ; Sự liên kết giữa những thư viện điện tử và dịch vụ thông tin phải là trong suốt đối với người dùng tin đầu cuối; Sự truy nhập đến thư viện điện tử và dịch vụ thông tin là mục đích; Sưu tập số của thư viện số không chỉ giới hạn ở mẫu tìm của tài liệu; nó được mở rộng cả đến các đối tượng số mà chúng không thể được trình bày hoặc phổ biến ở dạng in ấn - Hiệp hội Thư viện nghiên cứu

7. (tiếp)
"Thư viện số là cơ quan/tổ chức có các nguồn lực, kể cả các nguồn nhân lực chuyên hoá, để lựa chọn, cấu trúc việc truy cập đến diễn giải, phổ biến, bảo quản sự toàn vẹn, đảm bảo sự ổn định trong thời gian dài của sưu tập các công trình số hoá mà chúng ở dạng sẵn sàng để sử dụng một cách kinh tế cho một hoặc một số cộng đồng nhất định." - Liên đoàn Thư viện Hoa Kỳ

8. (tiếp)
Thư viện số là nơi trình bày những bộ sưu tập thông tin có tổ chức. Đối tượng của những bộ sưu tập đó là nguồn tài nguyên thông tin số hóa cùng với các phương thức: truy hồi, chọn lọc, truy cập, tổ chức và bảo trì bộ sưu tập đó.
Người sử dụng: truy cập, chọn lọc, hiển thị tài liệu số
Cán bộ thư viện: xây dựng, tổ chức, lưu hành

9. (tiếp) Hình - Máy tính trong thư viện số (W.Y.Arms)
NSD
Kho lưu trữ
Hệ thống định vị
Hệ thống tìm kiếm

10. (tiếp)
Thư viện điện tử là loại thư viện "sử dụng các phương tiện điện tử trong thu thập, lưu trữ, xử lý, tìm kiếm và phổ biến thông tin" - Vũ Văn Sơn
Thư viện điện tử là thư viện duy trì toàn bộ hay một phần đáng kể sưu tập của mình ở dạng máy tính có thể xử lý được như một phương thức thay thế, bổ sung cho những tài liệu in truyền thống hoặc tài liệu trên vi hình hiện đang chiếm ưu thế trong thư viện – B. Sloan

11. (tiếp)
“Thư viện điện tử là hệ thống thông tin phân tán cho phép tích hợp, bảo quản và sử dụng một cách hiệu quả những tập hợp đa dạng tài liệu điện tử, truy cập được ở dạng thuận tiện cho người sử dụng thông qua mạng truyền dữ liệu toàn cầu" - Chương trình thư viện điện tử Nga

12. (tiếp)
LỢI ÍCH CỦA DL
Thư viện số mang thư viện đến người sử dụng
Máy tính được sử dụng để tìm kiếm và duyệt
Thông tin có thể được chia sẻ
Thông tin dễ dàng cập nhật hơn
Thông tin luôn sẵn có
Các dạng thông tin mới trở thành thực hiện được
Giá của DL
4 lĩnh vực kỹ thuật nổi bật đối với DL
Lưu trữ điện tử trở nên rẻ hơn giấy
Hiển thị máy tính cá nhân trở nên dùng thích hợp hơn
Mạng tốc độ cao trở nên phổ biến
Máy tính trở nên di động

13. Lý do xây dựng thư viện số
Lý do chính:
Thư viện số phân phát thông tin tốt hơn thư viện truyền thống
Số lượng tài liệu ngày càng tăng
Sự phát triển của công nghệ thông tin và các hình thức xuất bản mới
Nhu cầu của người sử dụng thay đổi
Các hình thức tìm tin mới
Vai trò của thư viện thay đổi

14. (tiếp)
XÂY DỰNG THƯ VIỆN SỐ
Xây dựng DL là một công việc nhiều thách thức.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của DL là điều tất yếu.
Một DL thành công là một thư viện đáp ứng nhu cầu thông tin và truy cập của thị trường hiện nay và thị trường tiềm năng.
Vốn tài liệu, người sử dụng và công nghệ là những vấn đề cần xem xét.
Các bước xây dựng DL:
Xác định dự án
Phác thảo kế hoạch triển khai DL
Thực hiện

15. Ưu điểm và nhược điểm của Thư viện số
Không bị giới hạn về địa lý
Tiết kiệm không gian
Sẵn có 24/24
Truy cập đồng thời
Khả năng tìm truy hồi
Lưu trữ thuận tiện
Kết nối mạng
Chi phí?
NHƯỢC ĐIỂM
Truy cập hạn chế
Phần cứng/Phần mềm
Bản quyền
Phụ thuộc vào nhà cung cấp
Lưu trữ lâu dài
Mua quyền truy cập
NHƯỢC ĐIỂM
Truy cập hạn chế
Phần cứng/Phần mềm
Bản quyền
Phụ thuộc vào nhà cung cấp
Lưu trữ lâu dài
Mua quyền truy cập

16. (tiếp)
Thuật ngữ về DL
Thư viện số
Thư viện điện tử
Thư viện không tường
Thư viện ảo
Thư viện đa phương tiện
Cyber Library
Hệ quản trị tri thức

17. 2. Phần mềm xây dựng thư viện số Greenstone
Greenstone Digital Library Software

18. Giới thiệu Greenstone
Greenstone không phải là thư viện số
Greenstone là phần mềm dùng để xây dựng, phát hành và truy cập tới các bộ sưu tập số của thư viện số
Greenstone cung cấp một phương pháp mới để tổ chức và xuất bản thông tin trên mạng nội bộ, Internet hay
CD-ROM

19. (tiếp)
Greenstone là phần mềm mã nguồn mở, có thể được sử dụng tự do và miễn phí.
Tuân theo GNU General Public License
Website:

20. Quá trình phát triển
Kết quả của Dự án Thư viện số New Zealand tại trường Đại học Waikato, NZ
Được triển khai và phân phối với sự hợp tác của hai tổ chức UNESCO và Human Info NGO
Mục đích
Hỗ trợ các tổ chức như trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm thông tin, tổ chức chính phủ, phi chính phủ, phi lợi nhuận tạo ra các loại thông tin có thể được truy cập trực tuyến

21. Ứng dụng
Tạo lập, tổ chức và quản lý bộ sưu tập số:
Xây dựng kho tài liệu phục vụ nghiên cứu, học tập
Đóng gói thông tin theo chuyên đề phục vụ dịch vụ cung cấp thông tin chọn lọc (SDI)
Lưu trữ và quản lý công văn, tài liệu nội bộ
Xây dựng các bộ sưu tập của các bảo tàng, trung tâm lưu trữ

22. (tiếp)
Được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới: Hoa Kỳ, Australia, New Zealand, Nga
Sử dụng rộng rãi tại các trường đại học: University of Chicago, Lehigh University, Đại học Quốc gia TP.HCM
Được dịch ra hơn 40 ngôn ngữ: Anh, Nga, Pháp, Tây Ban Nha, Trung Quốc, Ả rập … trong đó có tiếng Việt

23. Website sử dụng Greenstone
Philippine Research Education and Government Information Network
Secretary of Human Rights of Argentina
Slavonski Brod Public Library, Slovenia
State Library of Tasmania
Stuttgart University of Applied Sciences
Texas A&M University Center for the Study of Digital Libraries
University of Illinois
University of North Carolina ibiblio project
Vietnam National University
Vimercate Public Library, Milan, Italy
Washington Research Library Consortium
Welsh Books Council
Association of Indian Labour Historians, Delhi
Auburn University, Alabama
California University at Riverside
Chicago University Library
Detroit Public Library
Gresham College, London
Hawaiian Electronic Library
Illinois Wesleyan University
Indian Institute of Management
Kyrgyz Republic National Library
LeHigh University, Pennsylvania
Mari El Republic, Russia
National Centre for Science Information, Bangalore, India
Netherlands Institute for Scientific Information Services
New York Botanical Garden
Peking University Digital Library

24. Tính năng
Yêu cầu phần mềm
Giao diện
Hỗ trợ đa ngôn ngữ
Quy mô bộ sưu tập
Khả năng tương thích các chuẩn
Khả năng tìm kiếm
Hỗ trợ đa phương tiện
Khả năng phát hành bộ sưu tập
Tùy biến bộ sưu tập

25. Yêu cầu phần mềm
Hệ điều hành: WINDOWS, LINUX
Máy chủ Apache Web Server, IIS
Trình duyệt Internet Explorer, hay Netscape Navigator

26. Các bộ sưu tập trong thư viện số
Giao diện
Greenstone cung cấp khả năng truy cập rộng rãi vào các bộ sưu tập thông qua một giao diện trình duyệt Web chuẩn
Các bộ sưu tập trong thư viện số

27. (tiếp)
Ngoài ra, Greenstone còn cung cấp giao diện thủ thư (GLI) cho phép thu thập, chỉnh sửa và tạo bộ sưu tập số

28. Hỗ trợ đa ngôn ngữ
Greenstone hỗ trợ nhiều ngôn ngữ khác nhau:
4 ngôn ngữ chính: Anh, Pháp, Nga, Tây Ban Nha
Các ngôn ngữ đã hoàn chỉnh: Trung, Việt, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Thái Lan, v.v…
Một số ngôn ngữ đang được biên dịch
Unicode được dùng để hỗ trợ chuyển đổi ngôn ngữ. Có thể tạo chỉ mục cho các ngôn ngữ khác nhau

32. Quy mô bộ sưu tập
Các bộ sưu tập có thể chứa hàng nghìn đến hàng triệu tài liệu
Thời gian tạo bộ sưu tập tùy thuộc vào quy mô, kích thước của bộ sưu tập, có thể kéo dài từ vài phút đến vài ngày
Có thể nén bộ sưu tập để giảm kích thước tệp tin văn bản và chỉ mục

33. Khả năng tương thích các chuẩn
Sử dụng metadata: Tạo các điểm truy cập từ metadata.
Có thể gán metadata cho mỗi tài liệu hoặc một phần tài liệu
Tương thích Z39.50 hỗ trợ việc truy cập máy chủ bên ngoài
Người dùng bên ngoài cũng có thể truy cập vào Greenstone thông qua giao thức Z39.50

34. Khả năng tìm kiếm
Tìm kiếm toàn văn linh hoạt
Có thể tìm theo các điểm truy cập (trường)
Ví dụ: tác giả, chủ đề, ngày tháng, v.v…
Duyệt theo các danh mục tác giả, nhan đề tài liệu, đề mục, ngày tháng
Duyệt theo cấu trúc phân cấp

35. Hỗ trợ đa phương tiện
Hỗ trợ nhiều định dạng tệp tin: doc, pdf, html, xml
Hỗ trợ nhiều loại hình tài liệu khác nhau: văn bản, hình ảnh, âm thanh, video
Có khả năng tạo các bộ sưu tập theo loại hình xuất bản: tạp chí điện tử, e-book

36. Khả năng phát hành bộ sưu tập
Bộ sưu tập số có thể được phát hành trên mạng nội bộ, Internet hoặc xuất ra đĩa CD-ROM tự khởi động cài đặt
Quá trình phát hành bộ sưu tập đơn giản và thuận tiện

37. Tùy biến bộ sưu tập
Greenstone là phần mềm mã nguồn mở cho phép người dùng có thể tự do chỉnh sửa chương trình cho phù hợp với nhu cầu sử dụng của mình
Có thể tùy biến giao diện, cấu hình các thuộc tính của bộ sưu tập

38. Cài đặt
Tải chương trình Greenstone
Truy cập vào địa chỉ:
Nháy chuột vào mục “download”

39. Chän Save ®Ó l­u tÖp tin trªn m¸y tÝnh

40. Xác định thư mục lưu tệp tin và chọn lệnh Save để bắt đầu quá trình tải tệp tin cài đặt Greenstone

41. Cài đặt Greenstone
Yêu cầu về hệ thống
Máy tính Pentium IV
RAM tối thiểu là 128 MB
Hệ điều hành: Windows XP
Phần mềm Microsoft Word
Phần mềm Acrobat Reader
Bộ phông tiếng Việt: Unikey hoặc Vietkey
Phần mềm JAVA

42. (tiếp)
Greenstone chạy trên nền Java platform, có thể tải về từ địa chỉ:
Cần thiết cài đặt Java trước khi cài đặt Greenstone

43. (tiếp)
Cài đặt phần mềm JAVA
Nhắp chuột vào biểu tượng của chương trình: J2re-1_4_2_07-windows-i586-p. exe
Khi chương trình thông báo InstallShield Wizard với Licence Agreement thì chọn YES
Chương trình cho phép lựa chọn Setup Type: lựa chọn TYPICAL
Kích chuột vào NEXT để chương trình tiếp tục cài đặt
Chương trình sẽ tự động chạy và kết thúc

44. (tiếp)
Chọn ngôn ngữ hiển thị:
English – French – Russian – Spanish

45. Chọn Next

46. Chọn thư mục cài đặt, sau đó nháy Next
(tiếp)
Chọn thư mục cài đặt, sau đó nháy Next
Chọn Next

47. Chọn cách cài đặt, sau đó chọn Next
(tiếp)
Chọn cách cài đặt
Chọn cách cài đặt, sau đó chọn Next

48. (tiếp)
Local Library: Chạy trên máy tính cá nhân hoặc mạng nội bộ
Source Code: Chỉ tiến hành cài mã nguồn
Custom: Cho phép tùy chọn các bước cài đặt

52. Khởi động chương trình

53. Khi hộp thoại xuất hiện, nháy chuột vào nút “Enter Library”

56. Thiết lập tiếng Việt
Cài đặt giao diện tiếng Việt: mục đích để khi khởi động chương trình có giao diện bằng tiếng Việt
Mở tệp tin main.cfg trong thư mục c:\program files\greenstone\etc bằng chương trình Notepad hoặc Wordpad
Sửa lại dòng lệnh
cgiarg shortname = l argdefault = en
thành dòng
cgiarg shortname = l argdefault = vi

58. KẾT THÚC!
TRÂN TRỌNG CÁM ƠN!