1. Iodine Deficiency Disorders (IDD)
اختلالات ناشي از کمبود يد

3. هورمونهاي تيروئيد در تنظيم سوخت و ساز بيشتر سلولهاي بدن و رشد و نمو انسان در دوران نوزادي، کودکي و نوجواني نقش مهمي دارند. براي توليد هورمونهاي تيروئيد 3 چيز لازم است:
سلولهاي طبيعي غده تيروئيد
هورمون TSH
يد کافي: کمبود سبب اختلال درکار تيروئيد مي شود وبسته به شدت کمبود يد و اينکه در چه زماني از زندگي اثر گذاشته باشد عوارضي در بدن ايجاد مي شود که مجموعه آنها IDD گويند .

4. طيف IDD
گواتر ، هيپوتيروئيدسيم ، تاخير رشد جسمي ونقص اعمال مغزي ، افزايش ميزان سقط خودبخودي ومرده زايي ، کرتينيسم عصبي(نورولوژيک، اندميک) (کرولالي) ، کرتينيسم ميکزدمي(اسپوراديک، هيپوتيروئيدي) (کوتوله بودن و عقب ماندگي شديد ذهني)، کاهش IQ (کمبود ملايم باعث کاهش جزئي IQ مي شود.)
کرتينيسم عصبي : با گواتر بومي ارتباط جغرافيايي دارد. شخصي با تغييرات غير قابل برگشت در تکامل مغزي که در منطقه اي با گواتر بومي متولد شده است. اختلال موتور و BG ، Spasticity

5. بعلت بارندگيها، جاري شدن سيل و يخبندانها طي سالهاي متمادي، در اکثر نقاط يد موجود در خاک شسته و در نهايت مواد گياهي و حيواني فاقد يد کافي مي شوند. مصرف اين منابع : دريافت يد کمتر
يد مورد نياز در روز: حد اقل 100 ميکروگرم در روز

6. طيف اختلالات
جنيني: سقط، مرده زايي، ناهنجاري هاي مادرزادي، اختلال حرکتي، رواني، ذهني، هيپوتيروئيد، کرتينيسم (عصبي و ميکزدمي) ، کرولالي و عقب ماندگي رواني و ذهني.
کودکي و نوجواني: گواتر، هيپوتيروئيد، عقب افتادگي رشد رواني و جسمي
پس از بلوغ: گواتر، هيپوتيروئيد، اختلال در اعمال رواني

7. طيف اختلالات
بيشترين اختلالات مربوط به زماني است که يد دريافتي زن بار دار بشدت کاهش يابد و چون يد کافي به جنين نمي رسد توليد هورمونهاي تيروئيد کاهش مي يابد. سلولهاي عصبي مغز بخصوص طي ماههاي حاملگي براي رشد و نمو صحيح نياز زيادي به تيروکسين دارند - عوارض شديد عصبي – ذهني که پس از تولد بروز مي کند و پس از تولد هم با تجويز هورمونهاي تيروئيد بر طرف نمي شود.

9. گواتر
شايعترين عارضه کمبود يد است. زمان بروز آن به ميزان کمبود يد بستگي دارد اما به طور معمول تا سنين 7-6 سالگي تشخيص داده نمي شود. بهرحال در مناطق کمبود يد از سنين کودکي ظاهر شده و با افزايش سن بزرگتر مي شود، پس از 20 سالگي معمولا بصورت گواترهاي گره دار در مي آيد.
Goiter = an enlarged thyroid gland
علل متعددي دارد.
(بزرگتر از بند دوم انگشت شصت فرد آزمايش شونده، قرينه، غير دردناک و معمولا Soft )
بزرگي منتشر غده بدون وجود ندول و پرکاري Diffuse nontoxic (simple) goiter

10. گواتر
در تمام دنيا شايعترين علت آن کمبود يد است و اگربيش از 5% جمعيت را گرفتار کرده باشد به آن گواتر اندميک (Endemic goiter ) گفته مي شود.
در مناطق غير اندميک، گواتر اسپوراديک داريم وعلت معمولا ناشناخته است.
کلا گواتر در زنان شايعتر از مردان است.
بزرگي غده بعلت تلاش جبراني براي گرفتن يد و توليد مقدار کافي هورمون مي باشد.
معمولا سطح TSH نرمال است يا به ميزان جزئي افزايش يافته است (گواتر درستکار = ترشح هورمونهاي تيروئيد و TSH و غلظت آنها در سرم طبيعي مي ماند)

11. گواتر
نواحي که دچار کمبود نسبي يد باشند (Relative) شيوع گواتر زياد است و در صورتي که کمبود شديد باشد (Severe) شيوع
هيپو تيروئيد و کرتين هم زياد است.
Cretinism= mental & growth retardation
زماني رخ مي دهد که بچه هايي که در مناطق کمبود يد زندگي مي کنند در اوائل کودکي براي باز گرداندن سطح هورمونها به نرمال درمان نشوند (يد يا هورمونهاي تيروئيدي). اين بچه ها اغلب از مادران دچار کمبود يد متولد مي شوند.

12. گواتر
از نظر آزمايشگاهي هر چه شدت کمبود يد بيشتر شود، از غلظت T4 سرم کاسته، TSH افزايش مي يابد.
در کمبود خفيف تا متوسط يد TSH و T3 نرمال است اما در کمبودهاي شديد T3 هم کاهش مي يابد.

14. روشهاي بررسي IDD
شيوع گواتر
غلظت يد ادرار
تستهاي هورموني

15. 1- شيوع گواتر با 2 روش است: معاينه باليني و سونوگرافي
1- شيوع گواتر
با 2 روش است: معاينه باليني و سونوگرافي
جامعه مورد بررسي کودکان و نوجوانان مدارس (اولويت با افراد 10 – 8 ساله) است چون در دسترستر از بقيه، در معرض خطر بيماري و نيز نماينده کل جامعه در مورد شيوع گواتر مي باشند. معمولا 40 خوشه 30 نفري انتخاب مي شوند.
معاينه باليني روش متداولي است. ارزان، سريع، در دسترس و عملي

17. طبقه بندي اپيدميولوژيک اوليه پيشنهادي WHO
درجه
0 گواتر وجود ندارد
a 1 غده بزرگتر از بند دوم شست ولي ديده نمي شود.
b 1 غده هنگامي که فرد سرش را عقب مي برد ديده مي شود.
2 غده هنگامي که سر به حال طبيعي قرار دارد از نزديک ديده مي شود.
3 غده از فاصله بيش از 6 متر هم ديده مي شود.

18. طبقه بندي خلاصه جديد توسط WHO
درجه
گواتر وجود ندارد
غده بزرگتر از بند دوم شست ولي وقتي سر در حال طبيعي است ديده نمي شود.
غده هنگامي که سر در وضع طبيعي است قابل ديدن است.

19. 1- شیوع گواتر
روش معاينه باليني طي چند روز مي تواند به پرسنل ياد داده شود اما از دقت بالايي برخوردار نيست، اما به علت آساني و در دسترس بودن و سرعت آن، به عنوان اولين اقدام جهت بررسي شيوع گواتر در اکثر کشورها بکار مي رود.
سونوگرافي با دقت حجم تيروئيد را مشخص مي کند. دقيق و عملي اما در دسترس نيست، گران است و عملا در بسياري از کشورها بکار نمي رود. (Norm هاي بين المللي وجود ندارد و Norm هاي اروپا هم بالاتر از ساير کشورهاست).

20. گواتر بومي (اندميک): بيش از 5% مردم يک منطقه دچار بزرگي تيروئيد باشند.
گواتر فرابومي (هيپراندميک): در منطقه اي بيش از 40 % پسران و بيش از 50 % دختران دچار گواتر باشند.

21. 2- غلظت يد ادرار
مطمئن ترين روش براي شناخت کمبود يد در يک منطقه است تقريبا تمام يد مصرفي بدن در روز در ادرار ترشح مي شود.
تفاوتهاي فردي در ميزان يد ادرار در روزهاي مختلف داريم اما در مطالعات اپيدميولوژيک که غلظت يد ادرار در تعداد زيادي از افراد اندازه گيري شود اين تفاوتهاي فردي پوشانده مي شود.
يک نمونه ادرار جهت بررسي کافي است (نياز به ادرار 24 ساعته نيست).
Low urinary iodine < 100 µg/lit

22. 3- غلظت سرمي هورمونها
براي مطالعات اپيدميولوژيک بطور معمول استفاده نمي شود. بهرحال در مناطق با کمبود متوسط يا شديد يد مي توان با اندازه گيري T4 و TSH موارد هيپوتيروئيد را مشخص کرد.
اگر در غربالگري نوزادان درصد TSH > 5 mu/lit بيشتر از 5% باشد، مويد کمبود يد است.

23. معمولا دو روش بررسي شيوع گواتر و ميزان يد ادرار به عنوان شاخص اصلي کمبود يد بکار مي روند. بر اساس اين دو متغير، مناطق کمبود يد را به 3 گروه تقسيم بندي مي کنند.

24. شدت عوارض شيوع گواتر (درصد) دفع يد ادرار نياز جهت اصلاح
خفيف 5 – 20 % 50< مهم
متوسط 20 – 30% فوري
شديد 30%< (همراه با 1-10% کرتين) > بحراني

25. سن، جنس، موقعيت اجتماعي: دختران و پسران در سنين بلوغ از گروههاي آسيب پذير بيماري هستند. علت تفاوت آسيب پذيري در گروههاي سني مختلف اختلاف در نياز فيزيولوژيک به يد است.
* مناطق دچار کمبود شديد يد تقريبا همه حتي شير خواران ممکن است دچار گواتر باشند. (نپال 92 %)

26. مناطق دچار کمبود نسبي (يد رژيم غذايي بينابيني) اقشار آسيب پذير تر مبتلا مي شوند و فراواني گواتر در گروهاي سني و جنسي مختلف تفاوت قابل توجهي دارد.گاه شيوع گواتر در زنان 6 برابر مردان گزارش شده است. پس اولويت برنامه پيشگيري : زنان سنين باروري، نوزادان، شيرخواران، کودکان قبل از سن مدرسه و نوجوانان.

27. شيردهي و حاملگي: افزايش نياز
* شيردهي و حاملگي: افزايش نياز. وضعيت اقتصادي اثر چنداني بر کمبود يد ندارد.
در مناطقي که استفاده از محصولهاي دريايي زياد باشد ممکن است اين محصولها منابع اصلي دريافت يد باشد. اما مصرف آنها بايد مستمر و به اندازه کافي باشد. مثلا اگر فردي بخواهد تنها از طريق مصرف ماهي، يد کافي دريافت کند، بايد در حدود يک کيلو گرم ماهي در هفته مصرف نمايد. (يا حدود 300gr/d)

28. مواد گواتر زا( گواتروژن Goitrogens )
در زمينه کمبود يد اثر مي کنند. اثر کمبود يد را تشديد کرده و دريافت مقاديرکافي و روزانه آنها سبب تشديد آثار کمبود يد مي شود.
طبق مطالعات انجام شده تا کنون گواتروژن در مناطق مختلف کشور شناسايي نشده و مقادير معمولي مواد غذايي که در رژيم غذايي مردم ما مصرف مي شود با آثار گواتروژني همراه نيست.
مواد گواترزا: ريشه کاساوا در زئير ، کلم، گل کلم، تربچه، شلغم، شير در نواحيي که گواترزاها در علف وجود داشته باشد.
مصرف يد خيلي زياد، بادام زميني، سويا، رژيمهاي حاوي چربي و کلسيم زياد، کمبود ويتامين A

29. منابع يد
بهترين منبع يد
1 )خوراکهاي دريايي هستند (ماهي دريا). ماهي آب شيرين يد ندارد (کم دارد)
2) سبزيهايي که در خاکهاي غني از يد کشت شده باشند (بخصوص اسفناج).
ماهي دريا 800 ميکروگرم در کيلوگرم، ماهي رودخانه 35 ميکروگرم. جلبکها و گياهان دريايي يد بالايي دارند.
90% يد مصرفي مردم از خوراکهاي مصرفي و مانده آن از آب بدست مي آيد (بشرطي که منطقه دچار کمبود يد نباشد مثل مناطق کوهستاني).

30. انتشار جغرافيايي گزارش WHO در سال 2001
حدود نفر در بیش از 130 کشور جهان در معرض خطر ابتلا
جهان: IDD بيش از 740 ميليون نفر در سراسر جهان را تحت تأثير قرار داده است. (13% جمعيت دنيا دچار گواتر). 30% از بقيه جمعيت دنيا هم در خطر آن قرار دارند. IDD مشکل بهداشت عمومي در 130 کشور در حال توسعه مي باشد.
تقريبا 50 ميليون نفر در دنيا دچار درجاتي از صدمات مغزي ناشي از IDD هستند.
کمبود يدشايعترين - و در عين حال به آساني قابل پيشگيري – علت صدمات مغزي در دنيا مي باشد.

31. انتشار جغرافيايي
IDD در مناطق کوهستاني از سالها پيش گزارش شده است. چون طي قرنها با ريزش برف و باران يد موجود در خاک شسته شده است.
واژه Cretin از سال تعريف شده است = يک کودک کر وعقب افتاده و گواتر او تا آرنج ادامه دارد.
کورلينگ در سال 1850 هيپوتيروئيد همراه با Cretinism را مطرح کرد.
امروزه بيش از 800 ميليون نفر از جمعيت دنيا در مناطقي که خاک و آب آن يد کافي ندارد زندگي مي کنند.
کشورهاي پيشرفته بيش از نيم قرن پيش با استفاده از نمک يد دار و افزودن يد به محصولات غذايي از گواتر و IDD پيشگيري کرده اند و شيوع گواتر در اين کشورها کمتر از 5% است.

32. انتشار جغرافيايي
در کشورهاي آسيايي، آفريقايي و آمريکايي جنوبي IDD بسيار شايع است (حتي در اروپا کمبود خفيف تا متوسط گزارش شده است). بزرگترين منطقه کمبود يد در دنيا (کمر بند گواتر) در هندوستان است که بيش از کيلومتر از مناطق کوهستاني دامنه هيمالايا را در بر مي گيرد.
بسيار از کشورهاي EMRO و خاورميانه نيز کمبود يد دارند.

33. The number of countries where iodine deficiency is a public health problem has halved over the past decade according to a new global report on iodine status.
54 countries are still iodine-deficient. (2009)

37. انتشار جغرافيايي
در يک منطقه هيپراندميک، 10% عوارض عصبي، کاهش قوه عقلي و کرولالي در افرادي وجود دارد که به ظاهر کرتن نيستند و غلظت هورمونهاي تيروئيد و TSH آنها طبيعي است (در گذشته تمام مطالعات مربوط به يد معطوف به شيوع گواتر و يا Cretinism بود).
مطالعات بعدي نشان داد که کاهش IQ و اختلال در اعمال رواني - حرکتي و شنوايي در بسياري از دانش آموزان به ظاهر سالم که در مناطق کمبود يد سکونت دارند وجود دارد.
مطالعات ايران حاکي از اين است که آثار کمبود يد در بروز اختلال رواني حرکتي در موارد کمبود متوسط يد نيز وجود دارد. در حالي که اختلال در رشد جسمي بيشتر در مناطقي ديده مي شود که دچار کمبود تغذيه اي هستند.

38. انتشار جغرافيايي وضعيت بيماري در ايران
1348 (دکتر امامي و همکاران): کمبود يد مناطق مختلف از جمله دامنه البرز و زاگرس، يد آب کاهش داشت.(اعلام کمبود ید برای اولین بار در کشور)
شيوع گواتر: شيراز 13 %
شهريار: مردان 29% ، زنان 51%
1362 (دکتر عزيزي و همکاران): بررسي مجدد در منطقه شهريار(35 کيلومتري جنوب غربي تهران با جمعيت نفر) 54% مردان، 66% زنان گواتر داشتند.
73% پسران و 74% دختران دانش آموز گواتر داشتند - شيوع درجه 2 (گواتر قابل رويت) در مردان 9% و در زنان 17%.

39. انتشار جغرافيايي وضعيت بيماري در ايران
بررسي بعدي دکتر عزيزي در شرق کشور (88% دختران ) و( 5/75% پسران) مبتلا به گواتر بودند.گواتر قابل مشاهده در30% دختران و 5/17% پسران. کاهش يد ادرار وجود داشت.
بررسي در ياسوج و استان کهکيلويه و بوير احمد: 95% زنان و 87% مردان مبتلا به گواتر بودند.کاهش يد ادرار وجود داشت.
در تمام بررسيهاي فوق الذکر غلظت هورمونهاي تيروئيد و TSH طبيعي بود.

40. انتشار جغرافيايي وضعيت بيماري در ايران
مطالعات سايرين در ساير استانها نشان داد شيوع در حد بومي و فرا بومي و بسيار بيشتر از ميزاني است که 23 سال قبل گزارش شده بود.
مطالعات در روستاهاي شمال غربي تهران: IDD همراه با هيپوتیروئيد، تأخير در رشد جسمي و رواني، يافته هاي عصبي غير طبيعي در کودکان مدرسه اي وجود داشت. در 70% دختران و 54% پسران قد براي سن 3% زير استاندارد بود. در بیش از 90% دانش آموزان گواتر قابل رويت بود. در اکثر دانش آموزان TSH افزایش يافته بود و در بيش از يک سوم آنها T4 نيز کاهش يافته بود.

41. انتشار جغرافيايي وضعيت بيماري در ايران
مطالعه شيوع گواتر در کشور: سال 1368 کميته کشوري IDD تشکيل شد. بررسي سريع گواتر در دانش آموزان 18-6 ساله در کشور انجام شد(Rapid survey).
استانها به 5 گروه تقسيم:
بيشترين حد شيوع (70%) : اصفهان، چهار محال بختياري، ايلام، گيلان، يزد، لرستان.
60 – 50%: کرمانشاه و تهران
30- 20% : مازندران
20% : همدان، خوزستان، آذرغربي، و هرمزگان

42. انتشار جغرافيايي وضعيت بيماري در ايران
بطور کلي بيشترين شيوع گواتر در استانهاي مرکزي، غربي و شمالي که بيشتر در مناطق کوهستاني البرز و زاگرس قرار دارند بود.
اگر چه اين بررسي سريع شيوع کلي گواتر را در کشور نشان داد اما نمي توانست نشانگر شيوع در شهرها و روستاهاي هر استان باشد. (نهاوند در استان همدان و دزفول و مسجد سليمان در خوزستان شيوع بالاي گواتر را دارند) (بعضي روستاهاي استان تهران شيوع 100%)

43. پيشگيري و کنترل
اوليه: اهداف طرح کشوري پيشگيري و کنترل IDD ، افزايش درصد خانوارهايي که بطور مرتب از نمک يددار استفاده مي کنند و کاهش ميزان شيوع گواتر بود.
راهبردها: فراهم آوردن امکانات لازم براي تهيه و توزيع و کنترل کيفيت نمک يددار،
آموزش، ادغام برنامه در شبکه،شناسايي مناطق هيپراندميک، استفاده از روغن يد دار در مناطق هيپراندميک، پايش و ارزشيابي ميزان يد نمک در سطح توليد و توزيع و فروش، انجام پژوهش و بررسيهاي کاربردي بود.

44. روشهاي پيشگيري از IDD
از دهه 1980، WHO شروع به مبارزه جهاني عليه کمبود يد و حذف آن کرد (هدف رساندن شيوع گواتر تا سال 2000 به کمتر از 10% در مناطق بومي بود). در بسياري از کشورهاي اروپايي و آمريکاي شمالي با افزودن يد به نمک و مواد غذايي مشكل کمبود يد حل شده بود. اما هنوز بسياري از کشورهاي جهان سوم موفق نيستند چون:
برنامه هميشگي است (ثبات سياسي و استمرار تصميم گيري)، بودجه و ارز همه ساله لازم است، ارزيابي و نظارت بايد مستمر باشد، برنامه ريزي بايد شرايط فرهنگي اقتصادي و مذهبي هر کشور را در نظر بگيرد و آموزش کامل مسئولين و مردم و جلب همکاري آنان ضروري است.

46. بطور کلي دو روش عمده در کنترل IDD داريم:
) يددار کردن نمکIodized Salt: قديمي ترين، مناسبترين، و کم خرج ترين روش است. ولي اجراي آن به هيچ وجه ساده نيست و مشکلات زيادي دارد.
چرا نمک: بطور وسيعي و در مقادير منظم در تمام طول سال توسط مردم استفاده مي شود. هزينه آن خيلي کم است.(5 سنت به ازای هر شخص در سال)
يدور پتاسيم KI
يدات پتاسيم KIO3

48. تجارب ناموفق هندوستان و برخي کشورهاي جنوب شرقي آسيا:
کاهش يد نمک با گذشت زمان (بخصوص با انتقال و توزيع نامناسب)
وجود نمک هاي غير يددار در جامعه( به خصوص اگر ارزانتر باشد)
علاقه افراد به مصرف نمک سنگي، استمرار توليد نمک يددار توسط کارخانه ها ضروري است.
عدم تمايل فروشندگان کلي و جزئي در فروش نمک ايجاد اشکال می کند.
هدف اصلي کميته IDD ، توليد و توزيع نمک يددار در ايران بوده است. (هماهنگي با وزارت صنايع، بازرگاني، معادن و سازمان برنامه و بودجه)
تا سال 1373 امکان دسترسي تمام افراد به نمک يد دار فراهم شد.

49. نمونه هاي مختلف نمکهاي معدن و درياچه هاي ايران حاوي يد نيستند و از نظر پيشگيري فاقد ارزش هستند(فقط درياچه اروميه حد اکثر2 گاما)
. لذا استفاده از نام نمک دريا و نامهاي مشابه سود جويانه است. بعلاوه نمکهاي دريايي حاوي املاح فلزات سنگين و ناخالصيهايي هستند (بخصوص مناطقي که فاضلاب کارخانه ها در درياچه ها ريخته مي شود).
سالانه حدود 400 هزار تن يد از سطح اقيانوسها تبخير مي شود.

50. 40 گامايد در يک گرم نمک (40 ppm) مورد تأييد کميته کشوري است(هر کيلو گرم نمک 40 ميلي گرم يد). ميزان يد نمک به نحوي است که اگر کسي آنرا به جاي نمک معمولي استفاده کند 300 – 100 میکروگرم در روز يد دريافت مي کند.
استفاده از نمک يددار در هر سني مجاز است و در بارداري منعي ندارد. نمک يددار سبب پيشگيري از بروز گواتر مي شود و به احتمال زياد سبب توقف رشد بسياري از گواتر هاي کوچک مي شود اما در کاهش اندازه گواترهاي بزرگتر (يعني گواترهايي که بدون عقب بردن سر از نزديک يا دور ديده مي شوند) تأثيري بر جاي نمي گذارد. (ميزان بر گشت سايزغده بسته به اينکه چه مدت وجود داشته است و مقدار فيبروز ايجاد شده چقدر است).
2) محلول روغني يد: از مدتها قبل بصورت تزريق عضلاني در چين، گينه نو، نپال، اکوادور،اند و نزي و زئير مورد استفاده قرار گرفته است. هر تزريق براي 5 – 3 سال کافي است(افراد 40 – 1 ساله cc 1، کودکان زير يکسال cc5/0)

52. روغن يددار دانه خشخاش 37% يد دارد (480 ميلي گرم يد در هر ميلي لیتر lipoidol ultrafluid) .
کپسولهاي خوراکي هم هستند که براي يکسال موثر است(روغن سویا یا گردو یده).
معايب:
پرخرجتر، فقط يک شرکت دارويي در دنيا آنرا تهيه مي کند(فرانسه)، در گواتر مولتي ندولار (چند گرهي) در سنين بالا ممکن است سبب هيپرتيروئيد شود.

53. استفاده از آن در فاصله اي که نمک يددار تهيه و با وضع قوانين به روش صحيح توزيع شود (چند سال) مفيد است.
مناسب براي مناطقي که بعلت فقدان جاده و امکانات مناسب امکان دسترسي به آنها کمتر است.
در مناطق هيپراندميک کشور که عمدتا در مناطق کوهستاني هستند خصوصا براي گروههاي در معرض خطر (دختران سن ازدواج و دانش آموزان مدارس) توصيه شده است.
در درمان هيپوتيروئيد ناشي از کمبود يد هم موثر است (علاوه بر پيشگيري). طي 3 – 1 ماه سبب افزايش T4 و کاهش TSH مي شود (ادامه اين اثر براي 5 – 3 سال)
) ساير روشها: افزودن يد به نان ،آب

54. مهمترين عوامل موثر در موفقيت برنامه مبارزه با IDD در ايران
حمايت دولت، گسترش پژوهشها (سالهاي 73 و 75 )، آگاه ساختن مردم و آموزش نيروي انساني پزشکي (تجربه شهريار: اگر مردم آگاهي کامل داشته باشند براي اجراي برنامه پيشگيري پيشقدم خواهند شد).از رسانه هاي همگاني براي آگاه کردن مردم و جلب همکاري آنها استفاده شد.

55. نتايج برنامه پيشگيري IDD در ايران
شروع يد دار کردن نمک توسط کارخانه ها
بيش از نيمي از خانوارهاي شهري و روستايي کشور نمک يددار مصرف نمودند. پس از تصميم کميته کشوري مبني بر اينکه فقط يک نوع نمک و آن هم نمک ید دار براي مصارف خانگي تهيه شود درصد مصرف به سرعت افزایش يافت بطوريکه در سالهاي اخير به بيش از 90% رسيد.
بيش از 90% ساکنان شهر تهران داراي ید کافي هستند.
1375 – بررسي در دانش آموزان ساله در 26 استان - شيوع بويژه در مناطق هيپراندميک کاهش يافته است (اگر چه هنوز در بعضي استانها بالا بود). کم کاري و پر کاری در دانش آموزان ديده نشد. ميانه غلظت يد ادرار در همه استانهاي کشور بالا تر از 150µg/L بود که کفايت دريافت يد در سراسر کشور را نشان مي داد.

56. 1380: دومین برنامه پایش ید در 28 استان کشور با هدف تعیین شیوع گواتر به روش لمس، اندازه گیری ید ادرار دانش آموزان 10-7 ساله( 12 سال پس از شروع تولید و توزیع نمک ید دار و 7 سال بعد از زمانی که تنها نمک مصرفی خانوارها نمک ید دار بوده است.).

57. نتایج شیوع کلی9/8 % شیوع کل گواتردر استانهای زیربالاتر از 10% بود.
ایلام، چهار محال، همدان، خوزستان، زنجان، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، قم، کردستان، کرمان، کرمانشاه، گلستان و گیلان
شیوع گواتر درجه 2 در 22 استان زیر 5% بود و
در 6 استان دیگر نیز از 10% بیشتر نبود.
بوشهر، چهار محال، سیستان و بلوچستان، قم، کردستان و کرمانشاه
میانه دفع ید ادراری μg/dl 5/16
کمتر از 1/0 % جمعیت ید ادرار کمتر از 2
7/5% بین 5-2
8/13 % بین 9/9-5 داشتند.
تفاوت آشکاری بین ید ادرار در شهر و روستا و نیز بین پسر و دختر در هیچ استانی وجود نداشت.
در کل کشور 7/5 % ید ادرار کمتر از 5 داشتند و در هیچ یک از استانهای کشور میانه ید ادرار کمتر از 5 از 10 % تجاوز نمی کرد.

58. نتیجه نهایی
با توجه به اینکه مصرف نمک ید دار در خانوارهای کشور بالای 90% است و در هر یک از استانها و در مجموع کلیه دانش آموزان کشور میانه ید ادرار بالاتر از 10 است کشور همچنان همانند سال 1375 عاری از IDD است.
پایش هر 5 سال یک بار

70. میانه ید ادرار 140 میکروگرم در لیتر
مقايسه ي يافته هاي ۱۸ ساله ي برنامه ي يددار نمودن نمك ها در كشور؛ چهارمين پايش ملي شيوع گواتر و ميزان يد ادرار دانش آموزان دبستاني ( )
شیوع کلی گواتر 5/7%
میانه ید ادرار 140 میکروگرم در لیتر

80. WHO: موثر بودن يک برنامه پيشگيري IDD با 4 شاخص مشخص مي شود
يد دار کردن نمک
غلظت يد ادرار
اندازه تيروئيد
TSH نوزادان
اندازه تیروئید چون در کشورهاي در حال پيشرفت در دسترس نيست حذف شد (سال 1378)

81. مهم: بررسي شيوع گواتر براي مشخص کردن منطقه کمبود يد مورد استفاده است اما براي پايش موثر بودن برنامه مورد توجه نيست. (جدول 7)صفحه 96
با توجه به شاخصهاي WHO، کشور ما از سال 1375 ، IDD free (بدون IDD ) تلقي مي شود. چون :
100% نمکهاي مصرفي خانوارها يد دار ست.
بيش از 90 % نمکها در موقع فروش حداقل ppm 15 يد دارند.
بيش از 90% خانوار ها نمک يددار مصرف مي کنند.
ميانه يد ادرار در همه استانها بالاتر ازµg/L 150 است.

82. ثانويه پیشگیری
هيپوتيروئيد به علت کمبود يد: درمان کافي ترجيحا با يد روغني و يا مصرف روزانه لووتيروکسين
تعريف WHO از کرتين : درمان با يد یا هورمونهاي تيروئيد تأثيري بر بيماري استقرار يافته ندارد.
اهميت گواتر بومي به عنوان يک مسأله بهداشتي به طور عمده از نظر جنبه هاي زيبايي است.
اگر گواتر ساده درمان نشود : گواترهاي گره دار و در سنين بالا پر کاري تيروئيد.

83. ثالثيه
فيزيوتراپي و درمانهاي عصبي- رواني براي کرتين ها.

84. در حال حاضر 68% از 5 بيليون مردمي که در کشورهاي دچار IDD زندگي مي کنند دسترسي به نمک یددار دارند (طي دهه گذشته تعداد کشورهاي داراي برنامه نمک يددار از 46 به 93 رسيده است).
ميزان جهاني گواتر، عقب ماندگي ذهني و Cretinism بسرعت در حال کاهش است.
محلول لوگل (خوراکي): 5 گرم يد + 10 گرم يدور پتاسيم در هر 100 سي سي آب) (يا 6 ميلي گرم يد در هر قطره)
يک قطره براي هر 30 روز (6 ميلي گرم يد)
نمونه هاي رقيق شده مطمئن تر است: يک ميلي گرم براي هر 7 روز
در دسترس، ارزان، نياز به افراد مسئول براي توزيع در نظارت دارد (بوليوي)
نمک يد دار در همه جا، توسط همه کس و براي هميشه بايد بجاي نمک معمولي مصرف شود.

85. شدت عوارض شيوع گواتر (درصد) دفع يد ادرار نياز جهت اصلاح
خفيف 5 – 20 % 50< مهم
متوسط 20 – 30% فوري
شديد 30%< (همراه با 1-10% کرتين) > بحراني

86. در مرحله 1- کمبود يد بطور قطع وجود دارد اما معمولا همراه کرتي نيزم و کم کاري تيروئيد نيست. اقدام براي رفع مشکل و اصلاح وضعيت در مرحله 1، مهم است اما ممکن است اولويتهاي بهداشتي مهمتري در منطقه وجود داشته که بيشتر مورد توجه باشند.
در مرحله 2- ميانگين يد ادرار کمتر است، گواتر ها شايعتر و بزرگتر بوده، درجاتي از کم کاري تيروئيد وجود دارد و نياز براي اصلاح فوري تر است.
در مرحله 3- با ميزان کم يد ادرار، گواترها حتي بزرگتر و شايعترند. هيپوتيروئيديسم و همچنين کرتي نيزم وجود دارد و اصلاح کمبود موجود يک فوريت مهم حساب مي شود. زيرا کودکان در چنين مناطقي در معرض خطر جدي عقب ماندگي دائمي جسمي و مغزي هستند.

87. Five US cents a year and a teaspoon of iodine for a lifetime – a small price to pay for protection against the devastating effects of iodine deficiency.