2. اشکال دارویی و روش استفاده از آنها

3. مقدمه  دارو ترکیبی است که در تامین سلامت جامعه از اهمیت حیاتی برخوردار است.  در کشور ما سالانه بیش از 225 میلیارد تومان یارانه دارویی هزینه می گردد به همین دلیل دارو به قیمت ارزانتر از نرخ واقعی آن در اختیار مردم قرار می گیرد.  هدر دادن دارو در اثر مصرف بی رویه و عدم رعایت شرایط نگهداری علاوه بر وارد کردن خسارت به اقتصاد ملی می تواند مشکلات جبران ناپذیری را برای سلامت جتمعه به همراه داشته باشد.  مصرف کنندگان دارو نیاز به اطلاعات دقیق درباره داروها،محدودیت های دارویی و روش استفاده از آنها دارند.

4. سوالات شماره 1 1) دارو چیست؟ 2) داروهای ضروری چه نقشی را در سلامت جامعه می توانند داشته باشند؟ 3) آیا میزان مصرف دارو در بین اعضای خانواده و اطرافیان شما زیاد است؟ به چه علت؟ 4) مصرف بی رویه دارو چه عواقبی را می تواند داشته باشد؟ 5) تفاوت خوددرمانی آگاهانه با مصرف خودسرانه چیست؟

5. دانستنی های سلامت شماره 1  دارو به ترکیب یا موادی گفته می شود که برای پیشگیری،درمان و یا کنترل بیماری به کار برده شود.  امروزه دارو رکن اصلی درمان در دنیا بوده و 75% درمان ها با استفاده از داروها صورت می گیرد، استفاده صحیح و اصولی از دارو بر اساس روش های تعیین شده نقش مهمی را در اثربخشی و بازگشت سلامتی فرد به عهده دارد.  پس از تشخیص بیماری و تجویز داروی مناسب توسط پزشک و تحویل دارو توسط داروساز و ارائه راهنمایی های لازم، کنترل نحوه مصرف دارو توسط خود بیمار بر اساس آموزش های ارائه شده را خوددرمانی آگاهانه می نامند که به معنی همکاری کامل بیمار با تیم پزشکی خود می باشد. درحالی که مصرف دارو بدون دریافت هرگونه مشاوره از افراد ذیصلاح و یا عدم رعایت دستورات ارائه شده توسط پزشک و داروساز را مصرف خودسرانه می گویند.

6.  فاصله دارو با سم بسیار اندک است. عدم شناخت دارو،مصرف نادرست و بی رویه آن می تواند حتی مرگ مصرف کننده را به دنبال داشته باشد.  وجود تبلیغات زیاد و نادرست داروها که از طریق مجلات،اینترنت،ماهواره و... انجام می شود عملا مردم را به سمت مصرف داروهایی با ظاهر فریبنده ولی بی محتوا تشویق می نمایند. داروهایی که برخی از آنها به شکل قاچاق و با روش های نادرست تهیه،نگهداری و حمل و نقل می شوند می توانند باعث پدید آمدن عوارض و مشکلات جدی برای سلامت شده و هدر رفتن هزینه ها را موجب گردند.  مصرف بی رویه دارو علاوه بر عوارض جسمی که برای فرد ایجاد می کند سالانه میلیاردها تومان هزینه اضافی به سیستم درمانی دولت ها تحمیل می نماید.

7. سوالات شماره 2 1) انواع راه های مصرف دارو را ذکر کنید. 2) نام اشکال دارویی که می شناسید را بنویسید.

8. اشکال دارویی موجود برای راه های مختلف مصرف راه مصرفاشکال دارویی خوراکی محلول، شربت،سوسپانسیون،امولسیون،ژل، پودر، گرانول،کپسول، قرص مقعدیشیاف،پماد،کرم،پودر،محلول پوستی پماد،کرم،خمیر،لوسیون،ژل،محلول،آئروسول های پوستی تزریقی اشکال محلول - سوسپانسیون - امولسیون تزریقی، کاشتنی، محلول شستشو و دیالیز تنفسی اشکال محلول - سوسپانسیون - امولسیون - پودر آئروسول، استنشاقی،افشانه، گاز بینی محلول، استنشاقی چشم محلول،پماد، کرم گوش محلول،سوسپانسیون،پماد، کرم واژینال دوش،آی یو دی،رینگ،شیاف،پماد،ژل،قرص

9. سوالات شماره 3 1) داروهای خوراکی به چه اشکالی وجود دارند؟ 2) داروهای خوراکی به چه روش هایی مصرف می شوند؟ 3) داروهای خوراکی در چه شرایطی نگهداری می شوند؟ 4) فراوان ترین اشکال دارویی خوراکی کدامند؟

10. دانستنی های سلامت شماره 3  اشکال دارویی خوراکی شامل انواع محلول ها، سوسپانسیون ها، پودرها،قرص ها و کپسول ها می باشند.  محلول های خوراکی به انواع شربت ( حل شدن ماده موثره دارویی در در شربت قند ) ،قطره و الگزیر ( حل شدن ماده موثره دارویی در الکل و شربت قند ) تقسیم می شوند.  سوسپانسیون ها پراکندگی هایی از ذرات ریز جامد در یک مایع هستند.  پودرها به صورت شاسه برای یکبار مصرف بسته بندی می شوند که قبل از مصرف در آب به صورت محلول یا سوسپانسیون درآمده و بلافاصله مصرف می شود.

11.  قرص های ساده که همان قرص هایی هستند که قورت داده می شوند.  قرص های جوشان که بلافاصله قبل از مصرف در یک لیوان آب سرد حل می شوند که تحریکات گوارشی کمتری نسبت به قرص های ساده دارند.  قرص های جویدنی که باید قبل از بلع فرآیند شکستن و خورد شدن در دهان انجام شود در غیر اینصورت جذب نمی شوند.  قرص های مکیدنی که معمولا برای اثر موضعی در دهان استفاده می شوند و باید به آرامی مکیده شوند.  قرص های زیر زبانی یا گونه ای که جذب بسیار سریع دارند.  قرص های آهسته رهش و پیوسته رهش که به دلیل وجود روکش بر روی قرص با یکبار مصرف در روز به هدف درمانی می رسیم.  کپسول ها که به دو دسته سخت و نرم تقسیم می شوند و نسبت به قرص ها اثر بخشی سریعتری دارند ولی باید در نگهداری آنها دقت شود.

12. سوالات شماره 4 1) به نظر شما دلیل مصرف برخی داروهای خوراکی قبل یا حین و یا بعد از غذا چیست؟ 2) در افرادی که چند دارو با هم مصرف می کنند می توانند داروهایشان را با هم مصرف کنند؟

13. دانستنی های سلامت شماره 4  برای جذب حداکثر داروهای خوراکی بهتر است همراه غذا مصرف نشوند مگر در مواردی که مصرف همراه غذا در دستور مصرف آنها ذکر شده باشد.  برای به حداقل رساندن تداخل دارو و غذا باید آن را نیم تا یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا مصرف کرد.  مصرف داروها به طور همزمان می توانند سبب بروز تداخل در اثرات آنها شود لذا در مصرف همزمان داروها باید با داروساز مشورت کرد.  باید در نظر داشت شرایط متفاوت جسمی، روحی،غذاها،نوشیدنی ها،مصرف سیگار و الکل، ورزش می تواند در اثر بخشی داروها موثر باشد.  قرص و کپسول حتما همراه یک یا چند لیوان آب نه خیلی گرم و نه خیلی سرد مصرف شود و نباید با آب دهان قورت داد.  هنگام مصرف قرص یا کپسول بیمار حتی الامکان وضعیت ایستاده باید داشته باشد.

14. سوالات شماره 5 1) کدام یک از اشکال دارویی پوستی را می شناسید؟ 2) کدام یک از اشکال دارویی پوستی بیشتر مصرف می شوند؟

15. دانستنی های سلامت شماره 5  پماد : چرب ترین نوع اشکال دارویی است که به دلیل چربی بالا اثر خوبی روی پوست در برابر از دست دادن رطوبت ایجاد می کند. به راحتی با آب شسته نمی شوند و برای زخم ها یا سطوح دارای ترشح زیاد مناسب نمی باشد.  کرم : به انواع امولسیون های روغن در آب و آب در روغن تقسیم می شود. پایه کرم قابلیت نفوذ مناسبی درون پوست دارد لذا در مورد داروهایی که نفوذ آن به پوست مهم است کاربرد دارد. کرم هایی که به شکل امولسیون روغن در آب است به راحتی با آب شسته می شود.

16.  ژل : وقتی پایه چرب قابل استفاده نباشد به کار می رود. مثلا در شرایطی که دارورسانی به پوست مورد نظر پزشک باشد پایه چرب مانع از جذب مناسب دارو می گردد و لذا از ژل که پایه محلول در آب دارد استفاده می شود.  کف : بیشتر جهت دارورسانی مواد ضدعفونی کننده و یا دارورسانی به پوست سر به کار می رود.  لوسیون : محلولی است که حامل ماده موثره دارویی است.  خمیر : حجم زیاد ماده جامد در خمیرها سبب سختی بیشتر آنها نسبت به پماد ها می شود خمیردندانها در این دسته قرار می گیرند.

17.  لینمان : بالم نیز نامیده می شود به لحاظ قوام شبیه لوسیون است. ولی تفاوت آن با لوسیون این است که کاربرد آن می بایست همراه با مالش موضع باشد. معمولا برای کاهش درد ویا گرفتگی عضلات به کار می رود. در آنها محلول هایی نظیر استون یا الکل به کار می رود که تبخیر می شود و ماده دارویی نظیر متیل سالسیلات در موضع باقی می ماند.  پچ : پچ ها اشکال دارویی هستند که به صورت چسب برای مدت زمان مشخص روی پوست چسبانیده شده و اثرات سیستمیک ایجاد می کند در صورتی که به دلیل رطوبت زیاد و یا هر دلیل دیگری پیش از موعد مقرر پچ از پوست جدا شده و قابلیت چسبیدن به بدن را از دست بدهد دیگر قابل استفاده نخواهد بود.

18.  روش استفاده از پچ پوستی : 1) محل چسباندن پچ درون بروشور دارو ذکر شده است. 2) هرگز پچ را روی پوست خراشیده یا آسیب دیده به کار نبرید. 3) هرگز پچ را روی چین های پوست یا محل هایی که لباس تنگ می پوشید استفاده نکنید. در صورت مصرف طولانی مدت از پچ محل آن باید تغییر یابد. 4) هنگام چسباندن پچ دست ها باید تمیز و خشک باشند. 5) محل چسباندن پچ باید تمیز و خشک باشد. 6) دست نباید به سمتی از پچ که حاوی دارو است تماس داشته باشد. 7) پس از چسباندن پچ روی پوست لبه های آن را مالش دهید تا کامل بچسبد.

19. سوالات شماره 6 1) انواع اشکال دارویی تزریقی کدامند؟ 2) انواع راه های تزریق داروها کدامند؟ 3) تزریق داروها بر اساس راه تزریق توسط چه کسی و در کجا باید انجام شود؟

20. دانستنی های سلامت 6  داروهای تزریقی محلول های استریلی هستند که حاوی یک یا چند ماده دارویی هستند که از طریق تزریق وریدی،عضلانی، زیرجلدی و یا سایر راه های تزریق ( داخل سرخرگ،مفصل،نخاع ) به کار می رود. نوع تزریق به ماهیت دارو و شرایط درمان بستگی دارد. انتخاب نوع تزریق بستگی کامل به نوع،مقدار و همچنین زمان اثر دارو دارد.  تزریق زیر پوستی یا زیر جلدی : دارو مستقیما به زیر سطح پوست تزریق می شود و هنگام تزریق باید دقت شود سوزن در رگ های خونی فرو نرود. اثر بخشی آن آهسته تر از انواع تزریق عضلانی و وریدی است. ماساژ محل تزریق می تواند سرعت جذب را افزایش دهد.

21.  تزریق عضلانی : دارو در عضله تزریق می شود. دارو از این طریق زودتر از راه زیرپوستی جذب می شود زیرا در عضلات عروق بیشتری وجود دارد. در صورتی که بخواهند اثر دارو فورا ظاهر شود و ضمنا نتوان از راه وریدی تزریق نمود از راه عضلانی تزریق می شود. برای تزریق حجم های 1/5 تا 5 میلی لیتر دارو به کار می رود. باید دقت نمود تزریق داخل رگ های خونی صورت نگیرد. معمولا پس از 15-20 دقیقه دارو شروع به اثر می کند.  تزریق وریدی : داروهای تزریق وریدی بایستی کاملا استریل و آپیروژن باشند. از آنجا که دارو به داخل رگ تزریق و مستقیما وارد خون می گردد تاثیر دارو بسیار سریع است ولی تزریق از این راه نباید خیلی سریع صورت بگیرد زیرا سبب شوک تزریقی شده و می تواند روی قلب و مغز اثر سوء داشته باشد. این نوع تزریق برای تزریق حجم های 1 میلی لیتر و بالاتر به کار می رود.

22. سوالات شماره 7 1) داروهای چشمی به چه اشکالی وجود دارند؟ 2) روش استفاده از فرآورده های چشمی چگونه است؟

23. دانستنی های سلامت 7  اشکال دارویی چشمی شامل قطره ، پماد،ژل، لنز، محلول شستشوی چشم و لنزمی باشند.  قطره ها : قطره ها رایج ترین اشکال دارویی چشمی هستند ولی باید دقت شود قطره درون پلک ریخته شود نه روی کره چشم و پس از چکاندن هر قطره چشم ها باید به مدت 2 دقیقه بسته نگه داشته شود.  قطره ها و پماد های چشمی حداکثر یک ماه پس از باز شدن درب آنها باید دور ریخته شوند.  هرگز از قطره و یا پماد چشمی دیگران استفاده نکنید زیرا احتمال آلودگی این داروها در حین مصرف بالا است.  داروهای چشمی برای مصرف بیش از 3 روز توصیه نمی شود در صورتیکه پس از 3 روز هنوز هم ناراحتی چشمی ادامه داشت حتما به پزشک مراجعه کنید.

24.  روش استفاده از قطره چشمی : 1) دستان خود را بشویید. 2) مراقب باشید دستان شما با نوک قطره چکان تماس پیدا نکند. 3) به سمت بالا نگاه کنید. 4) پلک زیرین را به سمت پایین بکشید تا حفره ای بین پلک و چشم ایجاد شود. 5) تا جایی که ممکن است قطره چکان را به این حفره نزدیک کنید ولی مراقب باشید قطره چکان با چشم شما تماس پیدا نکند. 6) به میزان تجویز شده از دارو را در حفره چشم بچکانید و پلک زیرین را رها کنید. 7) چشم ها را به مدت دو دقیقه ببندید دقت نمایید چشم ها نباید خیلی محکم فشرده شوند. 8) مایع اضافی را با یک دستمال کاغذی از دور چشم پاک کنید. 9) در صورتی که بیش از یک نوع قطره چشمی تجویز شده باشد باشد حداقل 5-10 دقیقه بین استفاده دو نوع قطره فاصله بگذارید. 10) قطره های چشمی ممکن است احساس سوزش در چشم ایجاد نماید که البته نباید بیش از چند دقیقه طول بکشد درصورتیکه بیش از این طول کشید با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.

25.  نحوه استفاده از پماد چشمی : 1) دستان خود را بشویید. 2) مراقب باشید سر تیوپ با چیزی تماس پیدا نکند. 3) سر را کمی به عقب خم کنید. 4) تیوپ را با یک دست نگه دارید و با دست دیگر پلک زیرین را به پایین بکشید تا حفره ای بین پلک و کره چشم ایجاد شود. 5) تا جایی که ممکن است سر تیوپ را به این حفره نزدیک کنید. 6) مقدار تجویز شده از پماد را در این حفره قرار دهید. 7) چشم ها را به مدت دو دقیقه ببندید. 8) پماد اضافی را با دستمال کاغذی تمیز از اطراف چشم تمیز کنید. 9) سر تیوپ را با دستمال دیگر تمیز کنید.

26. سوالات شماره 8 1) انواع لنزهای چشمی چیست؟ 2) چه فرآورده هایی برای مراقبت از لنز تماسی چشم و چشم ها در حین استفاده از لنز وجود دارد؟ 3) چگونه می توان از لنزها استفاده کرد؟

27. دانستنی های سلامت 8  لنزهای تماسی چشمی دو نوع دارد طبی و آرایشی. لنزها دو نوع سخت و نرم دارند. به تاریخ انقضای ذکر شده روی لنز ها بایستی توجه شود. درصورت استفاده از لنزهای نرم درصورت بروز هرگونه تاری دید یا حساسیت نسبت به نور فورا به پزشک مراجعه شود.  برای مراقبت از لنزها و مراقبت از چشم حین استفاده از لنز فرآورده های متفاوتی وجود دارد مانند : 1) محلول های چند کاره : برای ضد عفونی، شستشو، آبکشی، و نگهداری لنز به کار می رود. 2) قرص های آنزیمی : برای برداشتن رسوب پروتئین از روی لنزها به صورت هفته ای یکبار کاربرد دارد.

28. 3) محلول های نمکی : برای آبکشی لنز پس از شستشو به کار می رود. 4) محلول های شستشو روزانه : چند قطره در حالی که لنز در کف دست قرار دارد روی لنز ریخته شده و هر دو طرف آن به مدت 20 ثانیه با انگشتان مالش داده می شود. دقت شود که ناخن بلند ممکن است سبب خراشیدگی و پارگی لنز شود. 5) محلول های ضد عفونی کننده : محلول هیدروژن پراکساید برای ضدعفونی لنز استفاده می شود. پس از استفاده از آن باید حتما لنز را با محلول آبکشی شستشو نمود تا باقیمانده محلول روی لنز از بین برود. در صورت تماس این محلول با چشم باید چشم را به سرعت با آب معمولی شستشو داد و به پزشک مراجعه کرد. 6) محلول های مرطوب کننده چشم : برای رفع اصطکاک بین لنز و پلک ها و رفع خشکی چشم استفاده می شوند.

29.  هنگام استفاده از فرآورده های مراقبت از لنز باید از همخوانی فرآورده با نوع لنز مورد استفاده اطمینان حاصل نمود.  هرگز نباید لنز را با آب معمولی شستشو داد زیرا می تواند سبب بروز آلودگی و ایجاد صدمات جبران ناپذیر به چشم گردد.  توجه داشته باشید که رعایت بهداشت محلول نگهدارنده لنز و جالنزی، تعویض مرتب و به موقع آنها و انتخاب محلول های نگهدارنده ای که با نوع لنز و چشم شما سازگاری کامل داشته باشد در آسایش و آرامش شما نقش زیادی دارد.

30. سوالات شماره 9 1) داروهای مورد استفاده در گوش به چه شکلی وجود دارند؟ 2) روش استفاده از قطره گوشی چگونه است؟ 3) چه تفاوتی بین ریختن قطره در گوش کودکان و بزرگسالان وجود دارد؟

31. دانستنی سلامت 9  قطره های گوشی برای درمان یا پیشگیری از عفونت گوش به کار می روند. بعضی قطره ها حاوی الکل و استیک اسید هستند که برای خشک کردن حفره گوش و جلوگیری از رشد قارچ ها و باکتری ها به کار می رود.  روش استفاده از قطره گوش : 1) قبل از استفاده از قطره با نگهداشتن قطره در دست مقداری قطره را گرم کنید. 2) سر را به پهلو خم کنید و یا به پهلو دراز بکشید. 3) لاله گوش را به آرامی بکشید تا مجرای گوش نمایان شود. در بزرگسالان قسمت فوقانی لاله گوش را به طرف عقب و در بچه ها قسمت پایینی لاله گوش را به سمت عقب بکشید. 4) میزان قطره تجویز شده را در حفره گوش بچکانید و بعد از 5 دقیقه صبر کردن روش را برای گوش دیگر تکرار نمائید. 5) قطره های گوشی نباید بیش از چند دقیقه سوزش یا گزش ایجاد نمایند.

32. سوالات شماره 10 1) انواع اشکال دارویی بینی کدامند؟ 2) روش استفاده از آنها چگونه است؟

33. دانستنی سلامت 10  روش استفاده از قطره های بینی : 1) داخل بینی را با فین کردن تمیز کنید. 2) روی زمین بنشینید و سر را کاملا به عقب خم کنید و یا روی زمین دراز بکشید و یک بالش زیر شانه های خود قرار دهید و سر را مستقیم نگاه دارید. 3) قطره چکان را به میزان 1 سانتی متر درون حفره بینی فرو کنید. 4) میزان قطره تجویز شده را درون بینی بچکانید. 5) بلافاصله سر را به سمت جلو خم کنید. 6) پس از چند ثانیه مستقیم بنشینید در این حالت قطره به حلق جریان می یابد. 7) برای حفره دیگر بینی موارد فوق را تکرار نمائید. 8) قطره چکان را با آب جوشیده بشوئید.

34.  روش استفاده از اسپری بینی : 1) داخل بینی را با فین کردن تمیز کنید. 2) درحالی که سر کمی به سمت عقب خم شده است روی زمین بنشینید. 3) اسپری را تکان دهید. 4) نوک اسپری را وارد بینی نمائید. 5) حفره دیگر بینی و دهان خود را ببندید. 6) اسپری را فشار دهید و آهسته عمل دم را انجام دهید. 7) نوک اسپری را از بینی خارج کنید و سر را به جلو خم کنید. 8) پس از چند لحظه اسپری به حلق جریان پیدا خواهد کرد. 9) از راه دهان نفس بکشید. 10) در صورت لزوم مراحل فوق را برای حفره دیگر بینی تکرار کنید. 11) نوک اسپری را با آب جوشیده بشوئید.

35. سوالات شماره 11 1) انواع اشکال دارویی رکتال کدامند؟ 2) نحوه استفاده از آنها چگونه است؟

36. دانستنی سلامت 11  تنقیه ( انما ): از راه مخرج وارد روده بزرگ می شوند و معمولا برای رفع یبوست به کار می روند نظیر محلول سدیم فسفات.  شیاف : معمولا در شرایطی که فرد قادر به مصرف قرص یا شربت نمی باشد به عنوان مثال تهوع دارد و یا برای ایجاد اثر در همان موضع به کار می رود و یا به عنوان مسهل، ضد درد و ضد تب به کار می روند.

37.  روش استفاده از شیاف : 1) دست های خود را بشوئید. 2) اگر احساس می کنید شیاف نرم است چند دقیقه در یخچال نگهداری کنید. 3) شیاف را از بسته خارج کنید. 4) درصورتی که لبه های تیزی در شیاف باشد با نرم کردن آن با دست آنها را از بین ببرید. 5) شیاف را با آب سرد مرطوب کنید. 6) به پهلو دراز بکشید و زانوها را باز کنید. 7) به آرامی شیاف را از سمت نوک گرد آن درون مقعد فرو ببرید. 8) برای چند دقیقه به صورت دراز کشیده بمانید. 9) دست های خود را بشوئید.

38. سوالات شماره 12 1) انواع اشکال دارویی واژینال کدامند؟ 2) نحوه استفاده از این اشکال چگونه است؟

39. دانستنی سلامت 12  دوش : حجمي از مايع است كه براي شستشوي واژن ( مهبل ) يا رساندن دارو به آن به كار مي رود. دوش مي تواند به صورت آب ،مخلوط آب و سركه يا مواد شيميايي ضد عفوني كننده باشد. نکته : در صورتي كه اپليكاتور دوش آلوده باشد يا از مواد ضد عفوني كننده به صورت دوش در دفعات زياد استفاده شود. ممكن است تعادل طبيعي باكتري هاي واژن به هم خورده و عفونت ايجاد شود.  دستگاه درون رحمی : وسيله اي است كه براي جلوگيري از حاملگي براي مدت 5-12 سال به كار مي رود. گذاشتن و برداشتن دستگاه آي يودي از رحم بايد توسط دكتر يا ساير افراد حرف پزشكي آموزش ديده صورت پذيرد.

40.  رینگ : حلقه پليمري است كه جهت دارورساني واژن در طول زمان مشخص استفاده مي شود. گذاشتن و برداشتن رينگ ها ساده است و براي داروهاي ضد بارداري ،ضد ميكروب و واكسن پيشگيري از ايدز استفاده مي شوند.  روش استفاده از قرص واژینال با اپلیکاتور : 1- دست هاي خود را بشوييد. 2- قرص را از بسته بندي خارج كنيد. 3- قرص را در انتهاي باز اپليكاتور قرار دهيد. 4- به پشت دراز بكشيد ،زانو ها را كمي بالا بياوريد و از هم باز كنيد. 5- به آرامي اپليكاتور را از سمتي كه قرص در آن قرار دارد تا جاي ممكن در واژن قرار دهيد ،فشار وارد نكنيد. 6- پلانجر ( پيستون آپليكاتور ) را فشار دهيد تا قرص آزاد شود. 7- اپليكاتور را خارج كنيد. 8- در صورتي كه اپليكاتور يكبار مصرف است آن را دور بياندازيد و در غير اين صورت همه قسمت هاي اپليكاتور را با آب جوشيده گرم و صابون بشوييد و خشك كنيد. 9- دستان خود را بشوييد.

41.  روش استفاده از قرص واژینال بدون اپلیکاتور : 1- دستان خود را بشوييد. 2- قرص را از بسته بندي خارج كنيد. 3- قرص را در آب گرم قرار دهيد تا كمي مرطوب شود. 4- به پشت دراز بكشيد ،زانو ها را بالا بياوريد و از هم باز كنيد. 5- به آرامي قرص را تا حد امكان در واژن فروببريد فشار وارد نكنيد. 6- دستان خود را بشوييد.

42.  روش استفاده از کرم،پماد و ژل واژینال : 1- دستان خود را بشوييد. 2- درب تيوپ را باز كنيد. 3- اپليكاتور را روي تيوپ بچرخانيد. 4- تيوپ را فشار دهيد به نحوي كه ميزان مورد نياز دارو درون اپليكاتور جاي گيرد. 5- اپليكاتور را از تيوپ جدا كنيد. 6- مقدار كمي از كرم را بيرون اپليكاتور بماليد. 7- به پشت دراز بكشيد ،زانوها را كمي بالا بياوريد و از هم باز كنيد. 8- به آرامي اپليكاتور را تا جايي كه ممكن است وارد واژن نماييد ،فشار ندهيد. 9- پيستون اپليكاتور را با دست ديگر به داخل فشار دهيد تا محتويات آن درون واژن تخليه شود. 10- اپليكاتور رااز واژن خارج كنيد. در صورتي كه اپليكاتور يكبار مصرف است آن را دور بيندازيد و در غير اين صورت با آب جوشيده بشوييد.

43. سوالات شماره 13: 1) انواع اشکال دارویی تنفسی کدامند؟ 2) نحوه استفاده از اشکال دارویی تنفسی چگونه است؟

44. دانستنی سلامت 13  ام دی آی (MDI): اسپری هایی هستند دارای محلول سوسپانسیون یا امولسیون دارو در مخلوطی از گاز های حامل که تحت فشار نگهداری می شوند. دارو با دوز مشخص در هر پاف به شکل قطراتی دارای قطر مشخص آزاد می شود. معمولا برای درمان آسم به کار می روند.  دی پی ای (DPI): پودر هایی هستند که از سوراخ شدن کپسول های حامل دارو در دستگاه مخصوصی که به این منظور تهیه شده است و توسط جریان هوای حاصل از دستگاه به ریه ها می رسند.

45.  نبولایزر : دستگاهی است که برای تجویز دارو به شکل بخار برای تنفس به کار می رود. با توجه به این که قابلیت حمل و نقل آن مشکل است بیشتر در بیمارستان ها کابرد دارد. در بیمار یهای عفونی ریوی شدید و حملات آسمی به کار می رود. یک محلول مایع وارد دستگاه می شود و پس از تبدیل به ذرات ریز توسط یک قطعه دهانی استنشاق می شود.

46.  روش استفاده از آئروسل : 1) با سرفه کردن در صورتی که خلطی در ریه ها مانده است خارج کنید. 2) آئروسل را پیش از استفاده تکان دهید. 3) آئروسل را همان گونه که در بروشور آن ذکر شده است نگاه دارید. 4) لب ها را محکم اطراف قطعه دهانی قرار دهید. 5) سر را به آرامی به عقب خم کنید. 6) به آهستگی عمل بازدم را انجام دهید سعی کنید ریه ها را تا جایی که ممکن است از هوا خارج کنید. 7) نفس عمیق بکشید و آئروسل را فعال کنید زبان را تا حد ممکن پایین نگاه دارید. 8) نفس خود را 10 تا 15 ثانیه حبس کنید. 9) بازدم را از راه بینی انجام دهید. 10) دهان را با آب گرم بشویید.

47.  روش استفاده از پودر های تنفسی به صورت کپسول : 1- با سرفه کردن در صورتی که خلطی درریه مانده است آن را خارج کنید. 2- بر اساس دستورالعمل ذکر شده در بروشر کپسول را در دستگاه قرار دهید. 3- به آرامی عمل بازدم را انجام دهید و ریه ها را تا جای ممکن از هوا خالی کنید. 4- لب ها را محکم اطراف قطعه دهانی قرار دهید. 5- سر را به آرامی به عقب خم کنید. 6- دم عمیقی از خلال دستگاه انجام دهید. 7- نفس خود را برای 10 تا 15 ثانیه نگاه دارید. 8- از راه بینی بازدم انجام دهید. 9- دهان را با آب گرم بشویید.

48. سوالات شماره 14 1) داروها را در چه نقاطی از منزل و در چه شرایطی نگهداری می کنید؟ 2) تاریخ انقضاء داروها در چه محلی از بسته دارو نوشته می شود؟ 3) به نظر شما با انقضای تاریخ مصرف چه تغییری در داروها ایجاد می شود؟

49. دانستنی سلامت 14  بسیاری از افراد داروها را در کابینت های دستشویی یا حمام نگهداری می کنند. این شرایط بدترین شرایط نگهداری دارواست که دارو را در معرض دما و رطوبت بالا قرار می دهد و این شرایط باعث تجزیه و فساد داروها می شود.  بر روی بسته تمامی داروها شامل داروهای نسخه ای و بدون نسخه تاریخ انقضا به شکل ماه و سال ذکر می شود پس از این زمان، سازنده دارو تعهدی در خصوص تضمین پایداری و خلوص ماده دارویی ندارد. با انقضای تاریخ مصرف ،برخی داروها فقط اثر بخشی خود را از دست می دهند و برخی می توانند سبب بروز واکنش های حساسیتی و مسمومیت گردند بنابراین از مصرف دارو پس از رسیدن تاریخ انقضا خودداری کنید.

50.  فاصله زمان تولید ( تاریخ تولید با علامت اختصاری MFG روی بسته بندی داروها مشخص می شود ) و انقضا مصرف دارو را عمر قفسه ای می نامند. که این فاصله می تواند بین 1 تا 5 سال متفاوت باشد. تنها دارویی که در شرایط مطلوب نگهداری شده است ،در این فاصله اثر بخشی و ایمنی خود را حفظ می کند و در صورتی که دارو در شرایط ذکر شده روی بسته بندی آن نگهداری نشود پیش از تاریخ انقضا دستخوش واکنش های نا مطلوب شده و قابلیت مصرف را از دست می دهد.  دما : تقریبا تمام واکنش های شیمیایی در دماهای بالاتر سریع تر اتفاق می افتد به طوری که معمولا سرعت واکنش های شیمیایی به ازای هر 10 درجه سانتی گراد دو برابر می شود. در خصوص داروها نگهداری یک فراورده یک ماه در دمای 30 درجه سانتی گراد معادل نگهداری 3 ماه در دمای 20 درجه سانتی گراد واکنش های تخریب شیمیایی را تسریع می نماید.

51.  رطوبت و نور : تجزیه شیمیایی و تخریب داروها را تسریع می کند. بنابراین برخی داروها در بسته بندی های مقاوم به نور و شیشه های تیره رنگ بسته بندی می شوند و برای مقاومت در برابر رطوبت نیز بسته بندی های خاصی طراحی و به کار گرفته شده اند.  پس به طور کلی باید داروها را در شرایط خشک و خنک و تاریک نگه داری کرد.  باید دقت نمود داروها در بسته بندی اصلی خود نگهداری شود و به توضیحات ذکر شده روی بسته بندی و بروشور دارو در نگهداری آن باید توجه شود.  باید توجه نمود به محض خروج دارو از بسته بندی اصلی تاریخ انقضا قابلیت استناد خود را از دست می دهد و دارو باید به سرعت مصرف شود.

52. سوالات شماره 15: 1) به نظر شما در کدامیک از موارد زیر دارو قابلیت مصرف ندارد؟  قرص های آسپرینی که بوی سرکه می دهد؟  قرص هایی که سطح صاف آنها کنده شده است؟  پمادی که تیوپ آن سفت و ترک برداشته است؟  سوسپانسیون خوراکی که سفت شده و با تکان دادن یکنواخت نمی شود؟  قرصی که بیش از دو سال نگهداری شده است؟  قطره و پماد چشمی که یک ماه از باز شدن آنها گذشته است؟  آمپول تزریقی بی رنگ که به رنگ زرد تغییر یافته است؟  سوسپانسیون خوراکی که برچسب آن کنده شده است؟

53. دانستنی سلامت 15  تا جای ممکن دارو در منزل نگهداری نشود.  هرگز دارویی را که نمی شناسید در منزل نگه ندارید.  هرگز دارویی را در جعبه داروی دیگر نگذارید.  دارو را در مقادیر کم تهیه نمود و فقط به میزانی که بیمار در فاصله قابلیت مصرف دارو و تاریخ انقضا آن را مصرف می نماید تهیه شود. عدم توجه به این نکته علاوه بر هدر رفتن هزینه صرف شده جهت تهیه دارو مشکلات دور ریختن و معدوم کردن دارو را نیز در پی خواهد داشت.  قرص هایی که بیشتر از دو سال نگهداری شده اند ،داروهایی که تاریخ انقضاشان گذشته است ،داروهایی که علائم فساد را نشان می دهند ،نظیر تغییر رنگ ، بوی نا مطبوع ،دو فاز شدن و..... باید به نحو مناسبی دور ریخته شوند.

54.  داروها را دور از دسترس اطفال نگهداری کنید زیرا کودکان کنجکاو هستند و ممکن است دور از چشم والدین به تقلید ،دارویی را بخورند و مسموم شوند. صدمه این بی احتیاطی جبران ناپذیر بوده و ممکن است موجب مرگ کودک گردد.  داروهای بدون بر چسب و یا داروهای فله ای را هرگز در منزل یا محل کار نگه ندارید و آنها را دور بریزد.  داروها بایستی در ظرف اصلی خود نگهداری شوند. خارج کردن آنها از ظروف و تقسیم در پاکت های کاغذی یا پلاستیکی فساد آنها را تسریع می کند.  باقی مانده محلول سرم ،قطره و شربت هایی که به طور ناقص مصرف شده اند ،قابل نگهداری نیست.  حداقل هر سه ماه یک بار همه داروهای موجود در منزل را از نظر تاریخ مصرف بررسی کنید و داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید.

55.  سرنگ یا دستکش استریل که تاریخ مصرف آن گذشته و یا کاغذ پوشش آنها پاره شده باشد غیر استریل و غیر قابل استفاده است.  برخی از داروها نیاز به نگهداری در یخچال دارند که روی بسته بندی آنها این موضوع درج شده است و قرار گرفتن آنها در محیط بیرون از یخچال ممکن است باعث از بین رفتن خواص دارویی آنها شود.  ریختن داروها در دستشویی یا چاه فاضلاب سبب ورود مستقیم آن به محیط زیست می گردد و در خصوص آنتی بوتیک ها موجب مقاومت میکروبی می گردد. بنابراین از دور ریختن داروهای تاریخ گذشته و فاسد به روش فوق جدا خودداری گردد.  داروها را به افراد فقیر و محتاج ندهید زیرا ممکن است آنها را خود سرانه مصرف کنند و خطراتی متوجه آنها شود.

56.  به یاد داشته باشید مصرف خودسرانه دارو و یا تجویز دارو برای دیگران مجاز نیست. برای استفاده داروهای موجود در منزل ،هر بار با پزشک خود مشورت کنید.  در زمینه مصرف دارو همیشه با پزشک و داروساز مشورت کنید و از مشورت با کسانی که دراین زمینه تخصصی ندارند ،پرهیز نمائید.  به خاطر داشته باشید که داروسازامین شماست و شما می توانید برای دریافت اطلاعات بسیاری از داروها از داروسازان شاغل در داروخانه کمک بخواهید.  اکثر داروهای تجویز شده یک بروشور در مورد اطلاعات لازم دارند که تحت عنوان اطلاعات دارویی برای مصرف عوارض جانبی و موارد احتیاط است که برای شما مفید است آن را مطالعه کنید و از درمان خود سرانه بیماری توسط داروهای بدون نسخه پزشک اجتناب کنید.

57. با تشکر از توجهتان