1. The Colleges’ Contribution to a Bilingual Workforce for Wales
May 2014
Comisiynydd y Gymraeg/Welsh Language Commissioner

2. Welsh Language (Wales) Measure 2011
Background
The Welsh language has official status in Wales
Creating a Welsh Language Commissioner – advocate and regulator
The Welsh language should be treated no less favorably than the English
Persons should be able to live their lives through the medium of Welsh

3. Future Workforce in Wales: opportunity and need
Impact of education in Wales during the past decades
Employers and employment sectors’ needs
Demand from future students and the workforce of today?

4. Young people: percentage able to speak Welsh, 1911-2011
Oed
Age
% yn siarad Cymraeg
% Welsh speaking
Dim Cyfrifiad
No Census
3 oed: 18.6% yn 2011, 14.9% yn 2001, 13.6% yn 1991.
Age 3: 18.6% in 2011, 14.9% in 2001, 13.6% in 1991.
Cyfrifiad
Census

5. Percentage able to speak Welsh, 2001 and 2011, by age
Nodiadau Rhodri Roberts
A ddylem gyfeirio at Ddeddf 1993 – mae rhannau helaeth o’r ddeddf yn parhau mewn grym ac mae’n gosod y cyd-destun ar gyfer darparu gwybodaeth am y cynlluniau addysg cyfrwng 1996 – 2011 a gafodd eu cyflwyno o dan y Ddeddf.
Bydd angen cyfeirio at y Ddeddf Safonau a Threfniadaeth Addysg (Cymru) 1993 a’r rheoliadau Cynlluniau Strategol y Gymraeg y Gymraeg mewn Addysg (CSGA)  ac Asesu’r Galw am Addysg Gymraeg (Cymru) Mae’r ddeddf a’r rheoliadau yn gosod CSGA ar sail statudol am y tro cyntaf erioed syn golygu fod dyletswydd statudol ar awdurdodau lleol i fesur y galw am addysg cyfrwng Cymraeg a gosod cynlluniau ar gyfer gweithredu ar y canfyddiadau.
Dylid cyfeirio at y Strategaeth Addysg Cyfrwng Cymraeg – dyma strategaeth gyntaf y Llywodraeth ac mae’n gosod amcanion y Llywodraeth ar gyfer hynny.
A ddylid darparu gwybodaeth am y gyfundrefn addysg yn ogystal â’r ystadegau? h.y. a ddylem gynnig eglurhad o sut y cyflwynir addysg yn y gwahanol gyfnodau (meithrin, cynradd, uwchradd, trochi, iaith gyntaf, ail iaith ayb)

6. Change in percentage able to speak Welsh: 2001 and 2011
Er fod y map yn gymhleth, mae’n gymharol hawdd i ddehongli h.y. Nodi’r cynnydd yn y De ddwyrain a’r cwymp yn y Gorllewin.
Defnyddir daearyddiaeth wahanol yma: ardaloedd cynnyrch ehangach haen isaf ACEHI (Lower Super Output Areas: LSOAs). Yr un ffiniau yn 2001 a 2011 heblaw am yr ardaloedd sy wedi eu gadael yn wyn.

7. Future Needs in Wales
Statutory changes and the development of regulatory frameworks
Differing sectoral needs : is the evidence available?
Understanding and responding to the need: what does it mean to ‘provide a service bilingually’? What skills and competencies need developing?

8. Percentage able to speak Welsh according by occupation
1. Rheolwyr, cyfarwyddwyr a swyddogion hŷn
1. Managers, directors and senior officials
2. Galwedigaethau proffesiynol
2. Professional occupations
3. Galwedigaethau cydymaith proffesiynol a thechnolegol
3. Associate professional and technical occupations
4. Galwedigaethau gweinyddol ac ysgrifenyddol
4. Administrative and secretarial occupations
5. Galwedigaethau crefft
5. Skilled trade occupations
6. Gofal, hamdden a galwedigaethau gwasanaeth eraill
6. Caring, leisure and other service occupations
7. Galwedigaethau gwerthu a gofal cwsmer
7. Sales and other customers service occupations
Mae’r siart yn dangos canran siaradwyr Cymraeg fesul galwedigaeth. Efallai byddai’n cyfeirio at hwn yn gyflym a nodi ei fod yn y taflenni rhag ofn ei fod yn ddefnyddiol – ond gallwn ei dynnu allan hefyd.
8.Gweithwyr proses, offer a pheiriannau
8. Process, plant and machine operatives
9. Galwedigaethau elfennol
9. Elementary occupations
Ffynhonnell: Cyfrifiad 2011, tabl DC2612
Source: 2011 Census, table DC2612

9. Students in the Future and Today’s Workforce
Is there a demand amongst students ?
Marketing, promotion and generating awareness of the needs and opportunities of the future?
What does it feel like to be a part of a bilingual workforce ?
Recognising and improving the skills of the existing workforce

10. Moving Forward
Significant role and opportunity for the colleges and Colegau Cymru
Coleg Cymraeg Cenedlaethol
Welsh as a skill in the workplace
Those who are already employed
Opportunities?
Inquiry 2015?
(Does dim lle am y nodiadau hyn i gyd os maent yn cael eu hargraffu, felly bydd angen eu trosglwyddo i ddogfen Word cyn y gynhadledd)
Pam sôn am addysg?
Mae data addysg yn ddibynadwy, ac nid oes ffynonellau data mor ddibynadwy ar gael am weithleoedd.
Mae angen manteisio ar gynnydd yn nifer y disgyblion sy’n dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg er mwyn sicrhau gweithlu dwyieithog i Gymru.
Sut mae gwneud hyn?
Mae angen i gyflogwyr weld y Gymraeg fel sgil ar gyfer gweithlu’r dyfodol. Yn ogystal â pherson sydd yn rhugl yn Gymraeg yn gallu cynorthwyo aelod o’r cyhoedd trwy gyfrwng o Gymraeg a Saesneg, dylid hefyd gwerthfawrogi rhywfaint o Gymraeg (e.e. y gallu i gyfarch trwy’r Gymraeg, y gallu i ddarllen y Gymraeg) fel sgil hefyd.
Dylid hefyd cynnig cyfleodd i’r sawl sy’n gyflogedig yn barod i wneud gwell defnydd o’r sgiliau iaith dysgasant yn yr ysgol.
Pam fod gweithlu dwyieithog yn bwysig?
Sicrhau bod gwasanaethau Cymraeg ar gael i aelodau’r cyhoedd. Gallwch gyffwrdd a’r maes iechyd a gofal fel esiampl.
Teg fyddai dweud nad oedd y Gymraeg yn cael ei thrin yn gyfartal yn y system gyfiawnder nac ychwaith yng ngweinyddiaeth gyhoeddus Cymru o’i gymharu â’r Saesneg, a bod polisïau a deddfau Llywodraeth ganol wedi llesteirio datblygiad y Gymraeg ym mywyd cyhoeddus y wlad dros y canrifoedd.
Newidiodd hyn i ryw raddau gyda dyfodiad Deddfau Iaith Gymraeg 1967 ac yna eto yn1993, gan osod peth statws cyfreithiol i’r Gymraeg yn y system gyfiawnder a’r sector gyhoeddus.
Er hyn, dim ond hawliau cyfyngedig a roddir i siaradwyr Cymraeg dan ddarpariaethau’r deddfau hyn.
Mae Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 yn newid y drefn yn sylweddol. Rhoddir statws swyddogol i’r Gymraeg yng Nghymru, gan osod dyletswyddau ar gyrff i ddefnyddio’r Gymraeg, ac felly’n galluogi siaradwyr Cymraeg i ddefnyddio’r iaith yn eu hymwneud â nhw.
Trwy ddarpariaethau’r Mesur, a’r hawliau a ddaw gyda hynny i siaradwyr Cymraeg, mae’n cynnig cyfleoedd newydd i gyrff yng Nghymru ddatblygu gweithlu sy’n wirioneddol ddwyieithog yng ngweinyddiaeth gyhoeddus Cymru.
Nodiadau Rhodri Roberts
Addysg Bellach
Lefel y ddarpariaeth ar hyn o bryd yn hynod isel (tua 6% o weithgareddau addysg myfyrwyr trwy gyfrwng y Gymraeg mewn colegau, a 3% wrth ddysgu’n seiliedig ar waith)
Cyfradd sy’n parhau a’u haddysg trwy gyfrwng y Gymraeg, wrth drosglwyddo o’r ysgol i’r coleg, yn isel.
Galw ymysg y cyhoedd yn isel a’r nifer o ddarlithwyr / tiwtoriaid sy’n gymwys i ddysgu trwy gyfrwng y Gymraeg hefyd yn isel yn gyffredinol.
Camau wedi eu cymryd i fynd i’r afael â hyn. Pob coleg bellach yn cyflogi hyrwyddwr dwyieithrwydd sy’n annog myfyrwyr i barhau a’u hastudiaethau trwy gyfrwng y Gymraeg ac yn gweithio er mwyn cynyddu gallu’r coleg i gynyddu darpariaeth. Cynllun ‘Sgiliaith’ hefyd yn cael ei redeg sy’n cynnig hyfforddiant dwys i ddarlithwyr/tiwtoriaid
Ystyried cynnal ‘ymholiad’ dan Mesur y Gymraeg i ganfod y rhesymau dros ddiffyg cynnydd ac i ganfod atebion i geisio goroesi rhwystrau
Coleg Cymraeg Cenedlaethol
Sefydlu yn 2011 er mwyn cynyddu darpariaeth cyfrwng Cymraeg.
Cangen o’r Coleg ym mhob un o brifysgolion Cymru sy’n cyfrannu at y gwaith o gynllunio a hyrwyddo  gweithgareddau’r Coleg ar lefel sefydliadol
Prifysgolion yn gwneud cais am arian (ar sail y Cynllun Staffio Academaidd) gan y CCC er mwyn cyflogir darlithwyr cyfrwng Cymraeg.
CCC hefyd yn ariannu ysgoloriaethau a doethuriaethau ymchwil ayb
Cymraeg fel sgil yn y gweithle
Rôl allweddol i’r gweithle o ran ennyn hyder ymysg siaradwyr Cymraeg i ddefnyddio’r iaith mewn agweddau eraill o’u bywydau
Cyfleoedd i weithio trwy gyfrwng y Gymraeg yn isel.
Er hynny, arolygon yn dangos fod cyflogwyr yn rhoi bri uchel ar y gallu i siarad Cymraeg fel sgil
Rhai esiamplau o arfer da ble mae sefydliad cyfan neu adrannau o sefydliadau yn gweinyddu trwy gyfrwng y Gymraeg
Nifer o sefydliadau cyhoeddus yn darparu hyfforddiant i ddatblygu sgiliau iaith Gymraeg
Safonau gweithredu yn fodd o sicrhau rhagor o gyfleoedd i ddefnyddio’r Gymraeg yn y gweithle.
Codau ymarfer hefyd yn bosib ar gyfer rhoi cyngor ac arferion da
CCC yn cynnig cymhwyster Tystysgrif Sgiliau Iaith Gymraeg sy’n adnabod dull cyffredin, cydnabyddedig o brofi gallu i gyfathrebu’n hyderus a phroffesiynol yn y Gymraeg, ar lafar ac ysgrifenedig.

11. Creating a bilingual workforce for Wales
Comisiynydd y Gymraeg/Welsh Language Commissioner

12. Part 4 Welsh Language (Wales) Measure 2011
This part of the Measure establishes a new system for placing duties in relation to the Welsh language upon persons in the form of standards.

13. Potentially applicable standards (Round 2 bodies)
Safonau cyflenwi gwasanaethau
Service delivery standards
Safonau llunio polisi
Policy making standards
Safonau gweithredu
Operational standards
Safonau cadw cofnodion
Record keeping standards

14. Briefing sessions 09/06/14 Conwy Business Centre, Llandudno Junction
13/06/14
IoD Centre, 35 New Broad St, London
16/06/14
Cardiff City Football Stadium
20/06/14
The Media Resource Centre, Llandrindod
All sessions are held between 10:00-13:00.