1. UT vil ek! Vil ek UT? Þróun UT í kennaramenntun við KHÍ...........
Sólrún B. Kristinsdóttir, forstöðumaður Sólveig Jakobsdóttir, dósent Þuríður Jóhannsdóttir, UT-ráðgjafi
Erindi haldið á UT2001 ráðstefnunni 10.mars 2001

2. Frá einstökum tilraunum...

3. ...til alhliða nýtingar

4. Umfjöllun
Brýnt er að mennta kennara í samræmi við nýja námskrá þar sem mikil áhersla er á upplýsingatækni (UT).
Lýst verður þróun á nýtingu UT við KHÍ og skoðaðir áhrifaþættir, s.s. stefnumótun, námskrárgerð, tækniumhverfi, stuðningur við kennara og þátttaka í þróunarverkefnum.

5. Yfirlit Efling kennaramenntunar með UT – samspil margra þátta!
Einn lykilþáttur – stoðþjónustuna við kennara í lag – hvaða aðgerðir hafa verið gerðar á undanförnu ári við KHÍ og áhrif þeirra!
Ýmis dæmi um hvernig UT er nú nýtt við KHÍ.

6. Samspil margra þátta
Þjóðfélag, samfélag..
KHÍ
Skólar

7. Þjóðfélag, samfélag
Þjóðfélags- og samfélagsbreytingar – tæknilegar, hugarfarslegar, atvinna
Ísmennt – tæknilegar forsendur, netsamfélag skólafólks
Í krafti upplýsinga 1996
UT-stefna stjórnvalda 1997
Ný námskrá 1999 – Nýtt svið: upplýsinga- og tæknimennt, nýting UT í öllum greinum

8. Skólar Einstakar tilraunir, þróunarverkefni Skólastjórnun
Tækniuppbygging
Námskrár – skólanámskrár, stefna
Þróunarskólar, móðurskólar
Starfsfólk sem fyrir er- endur/símenntun, framhaldsmenntun!
Starfsfólk nýtt – grunnmenntun!?
Skólastjórnun

9. KHÍ Einstakar tilraunir f. 1983 (stærðfræðival, rannsóknir)
Námskeið í grunnnám og fyrir kennara um miðjan 9. áratuginn
Lektor og 91-, gagnasmiðja á 10.áratug, lítið kjarnanámskeið
Netkennsla/fjarkennsla frá ’93 ~ Ísmennt
Stefnumótandi vinna um miðjan 10.áratug ~ Stefnumótun stjórnvalda
Nefndir – áætlanir, þróunarverkefni s. hl. 10. áratugar
Nýr lektor fjarkennslu ’97, 2 nýir lektorar ‘99
Námskrá – ný námsbraut framhaldsnámi 98, símenntunarátak 98, ný námskrá grunnnámi - nýtt svið grunnskólaskor 2000/01 + aukin áhersla á nýtingu UT á öllum sviðum.
Tæknimál og Stoðþjónusta

11. UT í KHÍ Fjarkennslu og upplýsingatækninefnd
Tekur til starfa um áramót 2000
Leggur megin áherslu á símenntun starfsfólks í UT – efla:
tæknilegan bakgrunn – könnun, námskeið
faglegan bakgrunn – ráðgjöf, kynningar, málstofur, fundir, rannsóknar- og þróunarverkefni (t.d. EUN/gagnagrunnur með UT-sögum, BARNUNG, efling samstarfsmenningar?)

12. Könnun á þekkingu starfsfólks KHÍ á notkun ýmiss hugbúnaðar
1 Word, 2 Exel, 3 Eudoraa, 4 OutlookExpress, 5 PowerPoint, 6 photoShop, 7 Netscape, 8 InternetExplorer, 9 Windows Explorer,,
10 freehand, 11 Publisher, 12 FrontPage, 13 Dreamweawer, 14 Flash

13. Áhugi starfsfólks KHÍ á að læra á hugbúnað
hugbúnaður
1 Word, 2 Exel, 3 Eudoraa, 4 OutlookExpress, 5 PowerPoint, 6 photoShop, 7 Netscape, 8 InternetExplorer, 9 Windows Explorer,,
10 freehand, 11 Publisher, 12 FrontPage, 13 Dreamweawer, 14 Flash

14. Fræðsluátak - tækni
WebCT
Vefsíðugerð
Power Point
Exel
Skjalastjórnun og Windows
Skrefi lengra í Word
Freehand og Photoshop
Frontpage + Access (fyrir lengra komna)
Forrit í rannsóknavinnu: SPSS og EndNote
Menntasmiðjan sá um framkvæmd námskeiðanna – (Námskeið flest í maí og ágúst 2000)

15. Fræðsluátak - faglegt Kynningar frá öðrum skólum Málstofur og erindi
Grandaskóli, móðurskóli í UT – nokkrir kennarar
MA, þróunarskóli UT m.m. – Lára Stefánsdóttir
Háskólinn í Reykjavík – Sólveig Þorsteinsdóttir
Málstofur og erindi
Reynslan af LearningSpace
Reynslusögur á ýmsum sviðum (t.d. tölvusamskipti/Netmeeting, WebCT, Learningspace
Kynningar á þróunarverkefni og hugmyndir um uppbyggingu samstarfsmenningar með aðstoð UT
Efling á stoðþjónustu
Sérstakur ráðgjafi um kennslufræði UT
Ýmsar frekari aðgerðir

16. Þjónusta við UT
1. mars 2000 voru bókasafn, gagnasmiðja og kennslumiðstöð sameinuð í Menntasmiðju KHÍ. Menntasmiðju er m.a. ætlað að vera til stuðnings fyrir starfsfólk við að tileinka sér nýjungar í náms og kennluháttum.
Menntasmiðjan skiptist í bókasafn og gagnasmiðju.
Hverskonar starfsfólk er í stoðþjónustunni?
Sérfræðingar á sviði upplýsingaöflunar
Sérfræðingar á sviði framsetningar á efni og upplýsingum
Þurfa að hafa mjög góða kunnáttu á tölvur og hugbúnað, er menntað í kennslutækni og kennslufræðum.

17. Fjarkennslan
Fyrirséð að á næsta ári munu fjarnemar verða u.þ.b. helmingur nemenda skólans, í ár eru fjarnemar í:
Leikskólaskor B.Ed.-nám 82
Leikskólaskor Diplómunám 58
Grunnskólaskor B.Ed.-nám 177
Framhaldskólaskor kennsluréttindanám 66
Framhaldsdeild Dipl.Ed./M.Ed 264
Samtals: 647
(Heimild: Nemendaskrá Kennaraháskóla Íslands )

18. Námskeiðsbúnaður Netið – tölvupóstur frá 1993
Námskeiðsbúnaður (course ware)
heimatilb., WCB 1998
LSp haust 1999 /WebCT 2000
Samsett lausn (vefir+vefráðstefnur)
Aðrar netlausnir – t.d. netfundir (Netmeeting)

19. Val netlausna fremur en fjarfunda
Nemendur dreifðir um allt land
Námssamfélag frekar en yfirfærsla þekkingar
Fjarfundabúnaður?

20. Söguskjóður

21. Samvinnutækni – collaborative technology
Áhugi á að nýta tæknina til að bæta samskipti
Áhrif samvinnutækni á þekkingarstjórnun og það hvernig nám á sér stað innan stofnunar
Mikilvægi samræðna (discourse) og að allar raddir heyrist - líka efasemdarraddir
Mismunandi sjónarmið eiga ekki bara rétt á sér heldur eru þau fjársjóður hverrar stofnunar
Margmenning blómstri innan stofnana sem utan

22. Reynslusögur úr KHÍ
Að nota tæknina til að styrkja okkur í starfi innan stofnunarinnar
24 sögur af reynslu
FrontPage vefur með gagnagrunni til að safna gögnum og birta jafnóðum, sjálfkrafa á vef
Sólveig og Torfi nýta þetta í námi nemenda

23. Möguleikar Internetsins
aðgangur að þekkingu og upplýsingum sem geta verið grundvöllur þekkingar
tæki til samskipta – tengslamyndunar
staður fyrir útgáfu/birtingu efnis – kennara og nemenda – staður til að byggja upp þekkingu á
Ath! alþjóðlegt eðli miðilsins er mikilvægt

24. Hvernig kennari nýtir möguleika tækninnar
Ég sendi inn umræðuefni sem nemendur áttu að bregðast við og spalla um;
ég skrifaði pistla eða fyrirlestra sem voru hluti af lestrarefni námskeiðsins eða útlegging á því;
ég lét þær semja pistla og bregðast við hver hjá annarri; ég setti inn glærur og punkta í tengslum við efnið;
ég setti inn myndbandsbút með nýju sjónvarpsefni sem tengdist beint inn í umræður okkar;
ég hafði málstofu um íslenska málstefnu þar sem ég úthlutaði umræðuefnum fyrir 6 hópa og hver hópur átti að senda pistil sem hinir áttu að bregðast við og allt átti þetta að gerast því sem næst á rauntíma (Þórunn Blöndal)

25. Raddir fleiri kennara: Hvers konar efni birta þeir á Netinu?
Ég geri nokkuð af því að setja sönglög inn á námskeiðið, hef einnig sótt tónlist á vefinn og hvort tveggja mælist vel fyrir.
Þegar möguleikar Netsins tóku að opnast ákvað ég að reyna að færa þessi kennslubréf yfir á vefinn
Dæmi um námskeið sem notar bæði myndir og teikningar er dýrafræðinámskeið á vormisseri 2001
Mennsam – vefur fyrir fjarnema og staðnema haust 2000 Samvinna fimm kennara.

26. Að nota sér til náms það efni sem til er á Netinu
Upphaf þess að ég tók Netið í mína þjónustu sem kennari var að mig vantaði upplýsingar um efni tengt frumbyggjum á jörðinni í dag.
Ég lít svo á að Netið sé mikilvæg viðbót sem unnt er að nýta í margs konar heimildaöflun. ..að nemendur leiti þar upplýsinga rétt eins og í bókum og í öðru því efni eða eftir þeim leiðum sem notaðar hafa verið til þessa (Lilja Jónsdóttir)
Það er vissulega skemmtilegt að geta t.d. vísað nemendum á heimasíður þeirra fræðimanna sem um er fjallað á námskeiðinu (Ingvar Sigurgeirsson)
Þegar erlenda bókin var uppseld var ákveðið að hverfa frá notkun grunnbóka og nota þess í stað fjölbreyttar heimildir, s.s. handbækur, tímaritsgreinar, bókarkafla og ekki síst vefrit af ýmsu tagi (Ingvar Sigurgeirsson)

27. Efni nemenda birt á Netinu
Að birta verkefni nemenda á vefsíðum gerir vinnu nemenda sýnilega, kemur að gagni fyrir þá og aðra seinna.
Þuríður og Torfi
Þorsteinn Helgason
Gunnlaugur Sigurðsson
Nemendur gera vefefni um sögu 20. aldar sem er hugsað sem námsefni fyrir 9. bekk

28. Samskiptatæknin: Kostir Námskeiðsbúnaðar að mati kennara
Helsti ávinningur er þægilegt og aðgengilegt fyrirkomulag á umræðum
Póstlisti hefði aldrei dugað til að halda um þær umræður sem fram fóru á námskeiðinu. Fólk hefði bókstaflega drukknað í pósti
Aðalkosturinn miðað við gamla tölvupóstkerfið er að efnið er flokkað og má auðveldlega fá yfirsýn. Auðvelt að skoða og bera saman skrif nemenda og kennara
Allt á sama stað, lýsing á námskeiði, pistlar, skrif nemenda

29. Ávinningur af námskeiðsbúnaði að mati kennara
Fólk uppflifði líka nálægð við aðra nemendur því í Webboard er hægt að sjá hverjir eru inni á kerfinu, “bjalla” í þá og senda stuttar orðsendingar.
Nemendur urðu miklu virkari í náminu.
Þeir fengu mjög góðan vettvang til að skiptast á skoðunum og reynslu og læra hverjir af öðrum.
Margir upplifðu sterkt að finnast þeir verða hluti af námssamfélagi.
Nemendur sögðust hafa lært að vera leitandi fremur en vera mataður
Ég tel að tölvusamskipti í kennslu séu komin til að vera því þarna kemur inn annar flötur í samskiptum, mun sveigjanlegri en bókin og með óteljandi möguleika í allar áttir.

30. Vandamál – umræður á neti
Ávinningurinn sem ég hafði vænst, það er að LearnigSpace mundi nýtast vel til þess að halda lífi í og jafnvel glæða áhuga á umræðum gekk ekki eftir. Þrátt fyrir ágætt efni sem þátttakendur unnu og settu fram með spurningum fyrir hina til umfjöllunar náðist aldrei eðlilegt flæði í þá umræðu
Kennari gerði sér ekki fyrirfram grein fyrir því hvað nemendur þurftu mikið aðhald og eftirrekstur til þess að þeir notuðu sér kerfið.
Mér fannst nokkrir nemendur ekki vera nógu virkir í umræðunni og ég mundi vilja halda betur utan um þann þátt næst og hafa skýrari reglur í tengslum við þátttöku í umræðum. Jafnvel tengja umræðuna námsmati. Sumir létu bara í sér heyra svona í félagslegu spjalli en aðrir virkilega komu með faglegar ábeningar og fyrirspurnir

31. Að nýta sér möguleika til aðþjóðlegra tengsla með nemendum
Á námskeiðinu Nám og kennsla á Netinu á tölvu- og upplýsingatæknibraut vorið 2000 lét ég nemendur ræða við ýmsa erlenda hópa á sérstökum umræðuvef á Evrópska skólanetinu (EUN), en þar er sérstakt svæði nefnt Innovation þar sem hægt er að komast í ýmiss konar lesefni og á sérstaka umræðuvefi
...áttu nú að lesa sér til um ákveðið þróunarverkefni þróunarskóla í Noregi og leggja fram a.m.k. eitt framlag með hugleiðinug eða spurningu og/eða svar við framlagi annarra inn á vefinn. Einnig fékk ég kennara (og nokkra nemendur) úr viðkomandi þróunarskóla til að svara fyrirspurnum og bað vinkonu mína við bandarískan háskóla að reyna að útvega mér einn eða fleiri nemendahópa til þátttöku frá Bandaríkjunum, sem hún og gerði.
Ég tel að nemendur hafi heilmikið gagn af að æfa samskipti á alþjóðlegum vettvangi með þessum hætti.

32. Að nota sér tækifæri til tengslamyndunar á Internetinu
Á þeim tíma var ég nýkomin úr framhaldsnámi í Kanada og var á póstlista Íslendinga sem bjuggu erlendis. Mér datt þá í hug að nýta mér hann í þessu skyni þar sem Íslendingar búsettir um allan heim voru á þessum póstlista (Lilja Jónsdóttir)
Ég hef líka kynnst áhugasömum og hjálpsömum kollegum á Netunum.

33. Borgar þetta sig?
Það var mikil vinna að koma þessum vef upp en á móti kemur að viðhald hans er mjög viðráðanlegt og nokkur vinnusparnaður af því fyrir kennara að geta nýtt hann við kennsluna
Þvottavélin var mikið þarfaþing en gagnstætt því sem við var búist var mun fleiri tímum varið til þvotta en fyrr! Þessi niðurstaða er mér einna minnistæðust í ritgerðinni auk þeirrar meginályktun höfundar sem var að raftækin hefðu ekki frelsað konur frá byrði heimilisstarfanna. Ef eitthvað var eyddu þær nú fleiri tímum í þessi verk en fyrr þrátt fyrir aukna útivinnu. Raftækin leiddu til fleiri verka og notkun þeirra tók tíma, þó sum störf yrðu léttari. Karlar höfðu fyrst og fremst tekið að sér ný verk, t.d. þau sem ég nefndi að ofan, að sjá um bílinn og sækja börnin.Konurnar stjórnuðu nú fleiri tækjum á heimilum en fyrr og þau voru notuð óspart

34. Tökum ekki tæknina hugsunarlaust upp án þess að spyrja hvort hún þjóni okkur
Háskólakennarar og aðrir kennarar þurfa að velta fyrir sér er að hvaða marki hin nýju fjarkennsluforrit eru handhæg og hver þeirra eru best.
Kennarar velta vöngum yfir ýmsu. Verður þetta betra, mun það spara mér tíma og auðvelda kennsluna?
Tekur því fyrir mig að taka mér far með forritahringekjunni sem færir okkur ný forrit á hverju hausti?
Mörgum kennaranum kann að virðast þetta fremur byrði en þægindi, þessi krafa um að læra meira og meira ….
Það er sjálfsagt vel þess virði að velta fyrir sér áhrifum tækninnar umþað leyti sem hún er tekin í notkun.

35. Ytri aðbúnaður og þjónusta skólans við kennara og nemendur
Ég tel nauðsynlegt, a.m.k. eins og (margir) nemendur (og kennarar) eru tölvu-tæknilega staddir í dag, að við innritun nemenda almennt og innritun þeirra í hvert námskeið sérstaklega, verði viðkomandi lágmarks-fjarskiptaháttur skilgreindur. Þetta á við bæði um fjarnám og staðnám
Ég tel að það sé grundvallaratriði að KHÍ bæti tækjaútbúnað, hugbúnað og geri sér far um vel skipulagða þjónustu svo skólinn geti staðið undir yfirlýsingum um að vera í fararbroddi á þessu sviði.