1. Menaxhim Sistemesh Informacioni
Leksion: Menaxhimi i Projekteve & Menaxhimi i Sistemeve Globale

2. Objektivat PM
Nje projekt eshte nje seri e planifikuar aktivitetesh qe synon arritjen e objektivave te biznesit.
Projekte IS: zhvillim sistemesh te reja, permiresim i sistemeve ekzistuese, upgrade (migrim) apo zevendesim i infrastruktures se IT
PM perfshin: planifikim pune, organizimin pune, blerje e burimeve materiale dhe njerezore, menaxhim financiar i projektit, progres raport dhe analize rezultatesh

3. Variablat e PM Qellimi (Scope) Koha (Time) Kostoja (Cost)
Cfare perfshihet/ cfare nuk perfishihet ne projekt
Koha (Time)
Koha e nevojitur per mbarimin e aktiviteteve/komponenteve perberes te projektit
Kostoja (Cost)
(koha per te perfunduar nje projekt) * (kostoja e burimeve njerezore te nevojitura) + (kostoja e hardware) + (kostoja e software) + (kostoja e ambjenteve te punes se nevojitura per projektin)

4. Variablat e PM Cilesia (Quality) Risku (Risk)
Sa mire permbushen objektivat e specifikuara
Per IS: rritja e performances organizacionale dhe vendimmarrjes, lehtesia ne perdorim dhe informacion aktual
Risku (Risk)
Tejkalim i kohes, kostos, mosarritja e cilesise, bllokim i projektit

5. Projekte te keqplanifikuara
Kosto qe tejkalon buxhetin
Tejkalim i afatave kohore
Performance e ulet teknike
Mosarritja e perfitimive (refuzimi i sistemit nga perdoruesi, zgjidhje manuale)
Interface e dobet
Webfaqe te pastrukturuara e te ngadalta
Cilesi e manget informacioni etj.

6. Studime te ndryshme
Sipas Standish Group vetem 29% e projekteve teknologjike mbarojne ne kohe, brenda limiteve te buxhetit dhe me funksionalitetin e specifikuar fillimisht (Levinson, 2006).
Sipas nje studimi te Tata Consultancy ne deri ne 40 % e projekteve softuerike kapecejne limitet kohore dhe buxhetore dhe nuk performojne sipas planit (Blair, 2010).

7. Perzgjedhja projekteve
Idete per projekte me te shumta se resurset
Perzgjedhja e projekteve duhet integruar ne strategjine e biznesit
Projektet e IS si pjese e planit te biznesit
Plani i biznesit i IS:
Vendimmarrje mbi blerjen e hardware
Telekomunikacionin
Centralizimin apo decentralizimin e te dhenave dhe autoritetit
Ndryshim organizacional (trajnime te menaxhereve dhe punonjesve, rekrutim, ndryshime strukturore dhe ne autoritet)
Per perzgjedhje sa me efektive:
Dokumentim i aplikacioneve dhe infrastruktures se IT
Ndertimi i indikatoreve/metrikes per matjen e permiresimit te cilesise se informacionit/vendimmarrjes (psh: BSC), faktoret kritik te suksesit (CSF): individual vs. organizacional

8. Analize e portfolit te projekteve te IS
Perdoret per vleresim te alternativave te projekteve
Cdo projekt i IS permban risqet dhe benefitet e veta.
Projekte high-risk/high benefit (sektori financiar)
Projekte low-risk/high-benefit (sektori prodhues)
Firmat ne te cilat analiza e portfolit pervijohet ne strategjine e biznesit, kane return me te madh nga asetet e tyre te IT, perputhje me te mire te investimeve ne IT me objektivat e biznesit dhe koordinim me te mire te investimeve ne IT brenda organizates (Jeffrey dhe Leliveld, 2004).

9. Kostoja dhe vlera e IS Vlera e nje sistemi informacioni:
E prekshme (Tangible)
Kuantifikohet ne vlere monetare
E paprekshme (Intangible)
Permiresimi i sherbimit ndaj klientit, perfitime afatgjata
Total Cost of Ownership (TCO)
Llogaritja e investimit ne IT vetem nga pikepamja e kostos
Nuk perllogarit perfitimet nga investimet ne IT

10. Perfitimet e prekshme dhe te paprekshme nga IS
Kosto
Perfitime te prekshme (kursime ne kosto)
Perfitime te paprekshme
Hardware
Rritje ne produktivitet
Rritje e perdorimit te aseteve
Telekomunikacion
Kosto operacionale me e ulet
Rritje e kontrollit te resurseve
Software
Reduktim i forces punetore
Permiresim i planifikimit organizacional
Sherbime
Shpenzime me te uleta ne pajisje kompjuterike
Rritje e fleksibilitetit organizacional
Kosto me e ulet per furnitoret e jashtem
Informacion me i shpejte
Kosto me e ulet per punonjesit e zyrave
Me shume informacion
Reduktim i shkalles se rritjes se shpenzimeve
Permiresim i te mesuarit brenda organizates
Reduktim i kostos se objektit
Permbushje e kerkesave ligjore
Permiresim i klimes se punes mes punonjesve
Rritje e kenaqesise per punen
Permiresim i vendimmarrjes
Permiresime operacionale
Kenaqesi me e larte per klientin
Imazh me i mire i koorporates

11. Modeli i Pikeve (Scoring Model)
Vleresim ne baze kriteresh te shumefishta
Perdorimi i koeficentave (peshes) per vleresimin e specifikave (kritereve) te ndryshme te sistemit
Si ndikon ndryshimi i koeficentave tek rezultati final i perzgjedhjes se nje sistemi.

12. Modeli i Pikeve (Scoring Model)
Shembull i nje modeli Scoring per nje sistem ERP
Kriteret
Koeficienti
Sistemi ERP A %
Sistemi ERP A Piket
Sistemi ERP B %
Sistemi ERP B Piket
1.0 Procesimi i porosive
1.1 Procesimi i porosise 4 67
268 73
292
1.2 Porosi online 81
324 87
348
1.3 Kontrolli i stokut 72
288
1.4Kontrolli i llogarise se klienit 3 66
198 59
177
1.5 Faturimi 82
328
Total: Procesimi i porosive
1370
1469
2.0 Menaxhimi i inventarit/planifkimit
2.1Parashikimi i prodhimit
216 76
228
2.2Planifikimi i prodhimit 79
316
2.3Kontrolli i stokut 68
272 80
320
2.4Raportimi 71
213 69
207
Total: Menaxhimi i inventarit/planifikimit
1017
1079
3.0 Magazinimi
3.1 Marrja 2
142 75
150
3.2 Paketimi 77
231
246
3.3 Transporti 92
368 89
356
Total Magazinimi
741
752
Totali i pergjitshem
3128
3300

13. Kuantifikimi i perfitimeve strategjike/cilesore te investimeve ne IT me Hedonic Wage Model
Modeli Hedonik percakton vleren e nje malli apo sherbimi bazuar ne pjeset perberese te tij (Nagel, 1990). Kjo vlere quhet dhe cmimi hedonik.
Cmim hedonik i punes konsiderohet pagesa e punonjesve (Antweiler, 1995).
Vlera e aktiviteteve te vecanta te nje profili pune vleresohet monetarisht
Investimet ne IT: ndryshim ne profilin e punes se punonjesve

14. Kuantifikimi i perfitimeve strategjike/cilesore te investimeve ne IT me Hedonic Wage Model
Shembull i nje firme fiktive:
Aktivitete drejtuese A1
Aktivitete te specializuara A2
Aktivitete rutine A3
Aktivitete asistence A4
Aktivitete sherbimi A5
Aktivitete jo-produktive A6
Drejtuesi/Ekzekutivi P1
50%
15%
20% 5%
Specialist i kualifikuar P2
10%
60%
Punonjes i thjeshte P3 2%
35%
18%
Asistent skuadre P4 0%
55%
30%
Sherbimi/ Sekretaria P5
70%
Matrica e profilit te punes te punonjesve para futjes se sistemit te ri te IT

15. Koeficentat sipas profilit te punes te secilit punonjes
Kuantifikimi i perfitimeve strategjike/cilesore te investimeve ne IT me Hedonic Wage Model
Profili i punonjesit
Koeficentat sipas profilit te punes te secilit punonjes
Paga per ore pune
P 1
0,50A1 + 0,15A2 + 0,20A3 + 0,05A4 + 0,05A5 + 0,05A6 =
3500 LEK/ORE
P 2
0,10A1 + 0,60A2 + 0,10A3 + 0,10A4 + 0,05A5 + 0,05A6
2800 LEK/ORE
P 3
0,02A1 + 0,15A2 + 0,35A3 + 0,20A4 + 0,18A5 + 0,10A6
2000 LEK/ORE
P 4
0,00A1 + 0,00A2 + 0,10A3 + 0,55A4 + 0,30A5 + 0,05A6
1500 LEK/ORE
P 5
0,00A1 + 0,00A2 + 0,00A3 + 0,15A4 + 0,70A5 + 0,15A6
1000 LEK/ORE
Pagese per ore per totalin e aktiviteteve te punes per secilin profil pune

16. Kuantifikimi i perfitimeve strategjike/cilesore te investimeve ne IT me Hedonic Wage Model
Zgjidhja e sistemit linear te mesiperm jep keto vlera pagese per ore per secilin nivel aktiviteti te vecante pune:
Aktiviteti
Pagesa per ore
Aktivitete drejtuese A1
4, LEK/ORE
Aktivitete te specializuara A2
3, LEK/ORE
Aktivitete rutine A3
2, LEK/ORE
Aktivitete asistence A4
1, LEK/ORE
Aktivitete sherbyese A5
1, LEK/ORE
Aktivitete jo-produktive A6
0.00 LEK/ORE
Supozim: Sistemi i ri i informacionit rrit me 3% kohen per 3 aktivitetet e para (drejtuese, specializuara, rutine) dhe shkurton me 3% kohen ne aktivitetet (asistence, sherbime, kohe jo-produktive).

17. Kuantifikimi i perfitimeve strategjike/cilesore te investimeve ne IT me Hedonic Wage Model
Zhvendosje/ndryshimi ne profilin e punes te nje drejtuesi pas futjes se nje sistemit te ri te IT:
Aktiviteti
Pagesa per ore
Perqindja e kohes t0
Sasia e kohes t0
Perqindja e kohes t1
Sasia e kohes t1
Kursimi
Aktivitete drejtuese A1
4,755.74
50%
1200 ore
53%
1272 ore
( )* 4775,74= ,28
Aktivitete te specializuara A2
3,069.80
15%
360 ore
18%
432 ore
( )* 3069,80 = ,6
Aktivitete rutine A3
2,623.96
20%
480 ore
23%
552 ore
( )*2623,96= ,12
Aktivitete asistence A4
1,165.65 5%
120 ore 2%
48 ore
(48-120)*1165,65= ,8
Aktivitete sherbyese A5
1,071.65
(48-120)*1071,65=
Aktivitete jo-produktive A6
0.00
SHUMA VJETORE
100%
2400 ore
,4 LEK
Nepermjet futjes se nje sistemi te ri te informacionit ne firme arrihet te kursehen LEK cdo vit si pasoje e ndryshimit ne profilin e punes vetem te drejtuesit. *Supozim: ne total 2400 ore pune/vit

18. Menaxhimi i Riskut te Projekteve
Madhesia e projektit: Sa me e madhe vlera monetare, stafi i perfshire, kohezgjatja dhe numri i sektoreve te implikuar ne projekt, aq me i madh risku
Projektet shume te medha: 50-70% mundesi me te larta deshtimi
Kompleksiteti teknik: nr. i rreshtave te kodit
Struktura e projektit: sa me i mirestrukturuar projekti aq me lehte percaktohen proceset dhe outputi, perdoruesit e dine cfare duan dhe nuk ndryshojne mendjen e tyre
Eksperienca teknike: stafi/skuadra e projektit ka mungese kompetence teknike

19. Sfidat ne menaxhimin e projekteve te IS
Change management: 70% e projekteve te BPR nuk arrijne objektivat
Inkuadrimi aktiv i perdoruesve te sistemit ne dizenjimin e IS
reduktim i user-designer communications gap
Dedikimi dhe mbeshtjetja e menaxhereve
Shqetesimet e perdoruesit
Shqetesimet e dizenjuesve
A percon sistemi informacionit ate qe duhet per punen time
Sa hapesire disku do zere master-file
Sa shpejt mund te aksesoj te dhenat
Sa rreshta kod duhen per te performuar funksionin
Sa lehte mund te terheq te dhenat
Si te shkurtojme kohen e CPU kur perdorim sistemin
Sa suport me duhet per te futur te dhenat ne sistem
Cila eshte menyra me eficiente per te ruajtur te dhenat
Sa do perkoje operimi i IS me punen time te perditshme
Cfare DBMS duhet te perdorim

20. Perdorimi i PM tools per planifikim dhe kontroll
Per dokumentimin e planit te projektit:
Diagrama Gantt
Per cdo aktivitet: data e nisjes dhe e mbarimit
Burimet njerezore te involvuara
Diagrama PERT
Tregon rradhen e aktiviteteve dhe varesine mes tyre
Hollesi mbi daten e kohen, jo per projekte komplekse
Microsoft Office Project 2010 (mbeshtet PERT, Gantt)
Critical path analysis, alokim resursesh, gjurmim projekti, raportim statusi

21. Diagrama PERT dhe GANTT
Keneth C. Laudon, Jane P. Laudon 2011: Management Information Systems- Managing the Digital Firm, 12th Edition

22. PM Tools
Project Professional 2010 ofron mundesi per projekte bashkepunimi ne Web
ruajtje te dhenash ne SQL Server Database.
Project Server 2010 eshte e integruar ngushte me Microsoft Windows SharePoint Services qe ben te mundur qe te dhenat te perpunohen nga interneti.
Tools te tjera per menaxhimt projektesh te bazuara ne web: EasyProjects.NET, Vertabase
Open Source: Project Workbench and OpenProj
PM sofware mund te merret edhe ne formen SaaS

23. Menaxhimi i Sistemeve Globale
Rend i ri global dhe ekonomi globale boterore
Perzgjedhja e teknologjise per te ndertuar IS behet ne baze te proceseve lokale ose globale te biznesit
Tregje globale konsumator globale (p.sh: Coca Cola)
Faktoret e pergjithshem kulturor
Faktoret specifik te biznesit
Teknologji globale komunikimi dhe transporti
Tregje globale
Zhvillim i nje kulture globale
Prodhim dhe operacione globale
Lindja e normave sociale globale
Koordinim global
Stabilitet politik
Force punetore globale
Njohuri globale
Economies of scale globale

24. Sfidat dhe Pengesat per Sisteme Informacioni Globale
Specifike
Specifikat kulturore: rajonalizimi, diferencat gjuhesore
Standarte: EDI te ndryshme, , standarte telekomunikacioni
Preferancat sociale: preferanca ndaj markes, oret e punes
Besueshmeria: Rrjetet telefonike jo njelloj robuste
Ligjet politike: ligje per qarkullimin nderkombetar te te dhenave dhe te direktiva tregtare
Shpejtesia e ndryshme ne vende te ndryshme
Personeli: Mangesi ne konsulence te afte

25. Struktura organizacionale e firmave globale
Llojet e firmave globale:
Eksportues vendas
Multinacional
Franchiser
Transnacional
3 lloje strukturash kryesore organizacionale:
E centralizuar (ne vendin meme)
E decentralizuar (ne njesite lokale te huaja)
E koordinuar (te gjitha njesite marrin pjese njelloj)

26. Perputhja e Sistemeve Gobale me Strategjine
Sisteme te centralizuara
Zhvillimi i sistemeve dhe operacioneve ne qender
Sisteme te duplikuara
Zhvillimi ne qender, operacionet ne njesite e huaja autonome
Sisteme te decentralizuara
Cdo njesi e huaj dizenjon e pavarur sistemet e veta
Sisteme te nderlidhura
Zhvillim i integuar i sistemeve dhe operacioneve ne te gjitha njesite
Kryesisht tek sektori financiar dhe i telekomunikacionit

27. Menyra e Zhvillimit te Sistemeve Globale te Informacionit
Fusha e biznesit
Eksportuesi vendas
Multinacionalet
Franchiser
Transnacional
Prodhimi
Centralizuar
Shperndare
Koordinuar
Finance/Kontabilitet
Shitje/Marketing
Mix
Burimet Njerezore
Menaxhim Strategjik

28. Sisteme lokale, rajonale dhe globale
Bazuar ne: Managing Information Technology in Multinational Corporations, Edward M. roche, 1993

29. Analiza dhe percaktimi i proceseve berthame te biznesit
Cfare jane proceset berthame?
Perzgjedhja e qendrave te ekselences ku proceset berthame performohen me mire p.sh:
Gjermani: kontrolli i procesit te prodhimit
USA: Permushja e porosise se klientit
Azi: Burimet njerezore me superiore
Percaktimi i proceseve berthame ne aplikacione berthame (core applications), te koordinuara nga qendra dhe te dizenjuara dhe implementuar globalisht.
Percaktimi i proceseve qe do implementohen rajonalisht dhe lokalisht

30. Integrimi global i teknologjise
Integrimi ne nje shkalle globale i sistemeve rrit lidhjen (connectivity)
Shume pak koorporata i besojne sigurise se internetit per shkembimin e te dhenave sensitive
Private Networks (PN) per siguri me te larte
Virtual Private Networks (VPN) kur te dhenat nuk jane aq sensitive
Intranet (B2B), Extranet (B2B)

31. Perhapja e internetit ne bote
Burimi:

32. Avantazhet e internetit
“Digital Divide”
Ne Shqiperi përdorimi i internetit tani është mbi 50% (mitik.gov.al, 2011)
Ne 2015 ne USA telefonat celular do jeni mjeti kryesor per aksesin ne internet
A recent study by the Centre for Economic Policy Research also showed that for every additional 10 cellular phonesper 100 people a country acquires, that country’s gross domestic product (GDP) rises 0.5 percent.
“Law of One Price”: when markets work efficiently, identical goods have the same price.
Eleminim i tepricave

33. Pyetje
Cilat jane perfitimet e prekshme (tangible) dhe te paprekshme (intangible) nga IT?
Cfare jane diagramat GANTT dhe PERT dhe ku dallojne nga njera tjetra?
Per cfare sherben Hedonic Wage Model?