1. OSNOVE HARDVERSKIH KOMPONENTI RAČUNARA (CPU)
INFORMATIKA
OSNOVE HARDVERSKIH
KOMPONENTI RAČUNARA (CPU)
Glava 2

2. Ciljevi: Razumjeti i naučiti
Hardver računara
Ciljevi: Razumjeti i naučiti
Na koji način računar memoriše i obrađuje podatke
Osnovnu strukturu i organizaciju računara
Funkcije i interakcije glavnih komponenti računara
Vrste memorija i memorijskih uređaja
Glava 2

3. Istorija binarnih brojeva
Indijski naučnik Pingala (oko 5.–2. vek BC)
Shao Yong, Kina 11. vijek naučnik i filozof
Francis Bacon, 1605
Gottfried Leibniz članak :Explication de l'Arithmétique Binaire (1703).
George Boole objavio algebraic system of logic, poznat kao Bulova algebra
Glava 2

4. Računari mogu prepoznati samo jedan oblik informacija – binarno stanje
Rad sa simbolima
Računari mogu prepoznati samo jedan oblik informacija – binarno stanje
Uključen ili isključen
0 ili 1
Primjeri?
Ovo binarno stanje naziva se BIT
Bit je akronim od
BINARY DIGIT
Glava 2

5. 1-Bitni računar ? Počnimo sa jednostavnim dizajnom računara: Računar
Jednostavni strujni prekidač signalizira CPU da pokaže specifični simbol na ekranu
Računar ? ?
Ekran
Uključen-ON
Isključen-OFF
Tastatura
Glava 2

6. 1-Bitni računar ? Šta će biti prikazano na ekranu?: Računar
Kada je prekidač uključen
Kada je prekidač isključen
Računar ? ?
Ekran ON
OFF
Tastatura
Glava 2

7. 1-Bitni računar ? Računar Ekran Tastatura =A =B
OFF =A ON =B ? ?
Ekran On
Ova tabela se naziva tabela istine
Off
Tastatura
Glava 2

8. 1-Bitni Računar B ? Računar Ekran
OFF =A ON =B ? on
Ekran
Kada je prekidač u položaju ON koji će se simbol prikazati na ekranu? On
Off
Tastatura
Glava 2

9. 2-Bitni računar C ? ? Računar Ekran
OFF =A ON =B =C =D ? ? on
off
Ekran On
Kakav će simbol kreirati ova sekvenca prekidača?
Off
Tastatura
Glava 2

10. 2-Bitni računar ? ? Računar Ekran
OFF =B ON =R =G =W ? ? on
off
Ekran On
Tabela se može koristiti da definiše boje.
Koja će boja u ovom primjeru biti prikazana?
Off
Tastatura
Glava 2

11. 3-Bitni računar G ? ? ? Računar Tastatura =A =B =C =D =E =F =G =H OFFON =B =C =D =E =F =G =H ? ? ? on on
off On
Off
Tastatura
Glava 2

12. 3-Bitni računar F ? ? ? Računar Tastatura =A =B =C =D =E =F =G =H OFFON =B =C =D =E =F =G =H ? ? ? on
off on On
Off
Tastatura
Glava 2

13. 3-Bitni računar
OFF =A ON =B =C =D =E =F =G =H
Zbog efikasnosti, programeri obično predstavljaju stanja
sa 0 i 1
Glava 2

14. Za 0 = off, a 1 = on – Ove tabele su jednake
3-Bitni računar =A 1 =B =C =D =E =F =G =H
OFF =A ON =B =C =D =E =F =G =H
Za 0 = off, a 1 = on – Ove tabele su jednake
Glava 2

15. 4-Bitni računar G ? ? ? ? Računar Ekran Tastatura=A 1 =B =C =D =E =F =G =H =I =J =K =L =M =N =O =P
Računar G ? ? ? ?
off on on
off
Ekran On
Off
Tastatura
Šta će ekran prikazati?
Glava 2

16. Strukture bazirane na bitovima
on/off = bit (1)
1010 = nibl (4)
= riječ (16)
= bajt (8)
Bit Nibl Bajt Riječ
Glava 2

17. Strukture bazirane na bitovima
8 Bita = 1 Bajt
= A
ASCII
Otkucaj tastature
Glava 2

18. Strukture bazirane na bitovima
Elektronika Flopi Diska ili HD
S N S S S S S N
RAM
Memorija
Ploča diska
Glava 2

19. Strukture bazirane na bitovima
SSNSNNSN
1 B
Kapacitet HD danas je > 1.000,000,000,000 B = 1 TB
Glava 2

20. Brojni sistemi Osnova za preračunavanje i konverzije kodnih zapisa:
DEC
BIN
HEX
0000 1
0001 2
0010 3
0011 4
0100 5
0101 6
0110 7
0111 8
1000 9
1001 10
1010 A 11
1011 B 12
1100 C 13
1101 D 14
1110 E 15
1111 F
Osnova za preračunavanje
i konverzije kodnih zapisa:
decimalni brojni sistem (0,1,2,...9)
binarni brojni sistem (0 i 1)
hexadecimalni brojni sistem
(0,1,2,3,4,5,6,7,8,9, A,B,C,D,E,F)
oktalni brojni sistem (baza 8)
Glava 2

21. Binarni brojni sistem Brojevi zapisani sa bitima
Označava sve brojeve sa 1 i 0
Decimalni brojevi se mogu konvertovati u binarne i obrnuto
Obrada binarnih brojeva je potpuno skrivena od korisnika
Glava 2

22. Obilježavanje: b – bit B – bajt
Binarni brojni sistem
Obilježavanje:
b – bit
B – bajt
Bajt (B)
Kilobajt (KB)
Megabajt (MB)
Gigabajt (GB)
Terabajt (TB)
Petabajt (PB)
= 8 b
= 1024 B = 210 B
= 1024 KB = 210 KB
= 1024 MB = 210 MB
= 1024 GB = 210 GB
= 1024 TB = 210 TB
Glava 2

23. Binarni brojni sistem Instrukcije programa su u binarnom zapisu
Sačuvani programi se smještaju kao skupovi bita
Programske instrukcije su u binarnom zapisu kao odgovarajući kodovi instrukcija
Glava 2

24. Binarni brojni sistem Kodiranje
ASCII (American Standard Code for Information Interchange)
ASCII (8-bitni) najčešće korišćeni kôd:
Standardni ASCII karakteri: znakova
Prošireni ASCII karakteri : znakova
Nevidljivi ASCII karakteri: 0-31 znakova
Unicode (32-bitni):
jedinstvenih karaktera
Glava 2

25. Binarni brojni sistem
Konverzija zapisa
Sa 0 i 1 se mogu predstaviti svi brojevi i nad njima obavljati aritmetičke operacije
Bilo koji binarni broj se konvertuje u dekadni sumiranjem težinskih faktora - 2n , n=0, 1, 2, ...m iznad binarnih 1
Primjer: 19 je binarno sa 27 26 25 24 23 22 21 20
Težinski
faktori 19
Glava 2

26. Konverzija binarnog u decimalni zapis
Šta je decimalna vrijednost ovog binarnog broja?
= ___ ?
Glava 2

27. Konverzija binarnog u decimalni zapis
Sabrati sve težinske faktore iznad binarne 1 za dobijanje decimalne vrijednosti 65 ?
= ___
= 65
1*20+0*21+0*22+0*23+0*24+0*25+1*26+0*27
Glava 2

28. Konverzija binarnog u decimalni zapis
Sabrati sve težinske faktore iznad binarne 1 za dobijanje decimalne vrijednosti
= ___ 83
= 83
Šta je ASCII ekvivalent ovog broja?
Glava 2

29. Konverzija decimalnog u binarni zapis
Koji je binarni zapis decimalnog broja 63?:
63:2=31 1
31:2=15 1
15:2=7 1
7:2=3 1
3:2=1 1
1:2=0 1
0 To je:
Glava 2

30. Konverzija binarnog u ASCII kôd
ASCII Ekvivalent
Glava 2

31. ASCII Tabele Binarni 01010011 Decimalni 83 ASCII S Hex
h53 ili 0x53 ili 5316
Glava 2

32. Binarni brojni sistem Osnovni nedostatak - predugačak
U računaru najčešće -heksadecimalni zapis (16):
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F
Primjeri:
b = 41 h
b = A7 h
Glava 2

33. Konverzija binarnog u HEX zapis
Koji će broj biti ova binarna vrijednost ako se interpretira u HEX zapisu?
= ___ ?
Glava 2

34. Konverzija binarnog u HEX zapis
Za određivanje hex vrijednosti, bajt se dijeli u 2 nibla
Svaki nibl se ponderiše ponovo sa desna na lijevo
Glava 2

35. Konverzija binarnog u HEX zapis
Hex vrijednost za binarni broj od 1-bajta ograničena je na 2 pozicije
4 + 1 = 5
2 + 1 = 3
Ovaj binarni broj je ekvivalentan HEX 53
Glava 2

36. Hardver računara Informacija Predstava informacija u računaru
Obrađeni podaci koji daju novo značenje u kontekstu
Bilo šta što može biti predmet komuniciranja
Riječi, brojevi, slike, audio, video, animacije
Glava 2

37. Hardver računara
Definicija: Hardver – hw (hardware) fizički dijelovi računara
Mnogo rjeđe se mijenja nego softver
Mogućnosti računara najviše zavise od performansi harvera
3 – ROM
4 – procesor
5 – RAM
6 – grafička i zvučna kartica
7 – napojna jedinica
Glava 2

38. Hardver računara
Glava 2

39. Hardver računara Osnovne funkcije računara
Prihvatanje ulaza: podataka iz okruženja
Obrada (procesiranje) podataka: aritmetičke ili logičke operacije (donošenje odluka) nad podacima
Formiranje izlaza: slanje informacija u okruženje
Memorisanje informacija: skladištenje u memoriju
Glava 2

40. Hardver računara Osnovne komponente računara 1.Ulazni uređaji
2. Centralna jedinica za obradu (CPU)
3. Izlazni uređaji
4. Memorije i memorijski uređaji
We recommend viewing “PC Basic Components" (PH_07_04.swf) here. You can find this media asset on the Instructor Resource Center CD-ROM or online at
Glava 2

41. Hardver računara Osnovne komponente računara 1.Ulazni uređaji
Tastatura (keyboard)
Miš (mouse)
Skeneri (scanners)
Čitači bar kodova
Mikrofon
Touchpad
Trackball
Touchscreen
Džojstik
2. Centralna jedinica
za obradu (CPU)
Procesor
Matična ploča
Primarna memorija
Jedinica za napajanje
Namjenske kartice
We recommend viewing “PC Basic Components" (PH_07_04.swf) here. You can find this media asset on the Instructor Resource Center CD-ROM or online at
Glava 2

42. 3. Izlazni uređaji Monitor ili video displej Štampač Ploter Zvučnici
Hardver računara
Osnovne komponente računara
3. Izlazni uređaji
Monitor ili video displej
Štampač
Ploter
Zvučnici
4. Memorije i memorijski uređaji:
Primarna memorija:
RAM (Random Access Memory)
Sekundarna memorija :
Čvrsti diskovi (HD), CD i DVD
Fleš memorije (USB, SDD...)
Diskete, ZIP diskovi, мagnetne trake
We recommend viewing “PC Basic Components" (PH_07_04.swf) here. You can find this media asset on the Instructor Resource Center CD-ROM or online at
Glava 2

43. Matična ploča (motherboard)
Povezuje komponente i omogućava komunikaciju
Od matične ploče zavise:
Performanse računara
Tip procesora koje podržava (AMD, Intel)
Integrisane komponente
kontroleri za zvuk, grafiku, LAN čip, USB...
In most cases the actual execution of an instruction is performed by the CPU’s arithmetic logic unit (ALU). The ALU includes registers, each usually 32 or 64 bits in size.
Program instructions are stored in primary storage (memory), which is usually on chips outside the CPU. The CPU’s first task is to read an instruction from memory. The bus unit handles all communication between the CPU and primary storage.
The prefetch unit, or prefetcher, instructs the bus unit to read the instruction stored at a particular memory address. This unit not only fetches the next instruction to execute, but it also fetches several subsequent instructions to ensure that an instruction is always ready to be executed.
The decode unit takes the instruction read by the prefetcher and translates it into a form suitable for the CPU’s internal processing. It does this by looking up the steps required to complete an instruction in the control unit.
If an instruction requires that information be sent out from the CPU—for example, written into memory—then the final phase of execution is writeback, in which the bus unit writes the results of the instruction back into memory or some other device.
Microprocessor manufacturers use many techniques to eliminate bottlenecks and speed up processing. For example, in the same way it prefetches the next likely instructions to be read, the CPU prereads the next likely data to be used into a cache in memory (called a Level 2 cache (L2 cache) or, for faster access, in the CPU itself (a Level 1 cache).
Glava 2

44. Matična ploča
In most cases the actual execution of an instruction is performed by the CPU’s arithmetic logic unit (ALU). The ALU includes registers, each usually 32 or 64 bits in size.
Program instructions are stored in primary storage (memory), which is usually on chips outside the CPU. The CPU’s first task is to read an instruction from memory. The bus unit handles all communication between the CPU and primary storage.
The prefetch unit, or prefetcher, instructs the bus unit to read the instruction stored at a particular memory address. This unit not only fetches the next instruction to execute, but it also fetches several subsequent instructions to ensure that an instruction is always ready to be executed.
The decode unit takes the instruction read by the prefetcher and translates it into a form suitable for the CPU’s internal processing. It does this by looking up the steps required to complete an instruction in the control unit.
If an instruction requires that information be sent out from the CPU—for example, written into memory—then the final phase of execution is writeback, in which the bus unit writes the results of the instruction back into memory or some other device.
Microprocessor manufacturers use many techniques to eliminate bottlenecks and speed up processing. For example, in the same way it prefetches the next likely instructions to be read, the CPU prereads the next likely data to be used into a cache in memory (called a Level 2 cache (L2 cache) or, for faster access, in the CPU itself (a Level 1 cache).
Glava 2

45. Dijagram savremene matične ploče
In most cases the actual execution of an instruction is performed by the CPU’s arithmetic logic unit (ALU). The ALU includes registers, each usually 32 or 64 bits in size.
Program instructions are stored in primary storage (memory), which is usually on chips outside the CPU. The CPU’s first task is to read an instruction from memory. The bus unit handles all communication between the CPU and primary storage.
The prefetch unit, or prefetcher, instructs the bus unit to read the instruction stored at a particular memory address. This unit not only fetches the next instruction to execute, but it also fetches several subsequent instructions to ensure that an instruction is always ready to be executed.
The decode unit takes the instruction read by the prefetcher and translates it into a form suitable for the CPU’s internal processing. It does this by looking up the steps required to complete an instruction in the control unit.
If an instruction requires that information be sent out from the CPU—for example, written into memory—then the final phase of execution is writeback, in which the bus unit writes the results of the instruction back into memory or some other device.
Microprocessor manufacturers use many techniques to eliminate bottlenecks and speed up processing. For example, in the same way it prefetches the next likely instructions to be read, the CPU prereads the next likely data to be used into a cache in memory (called a Level 2 cache (L2 cache) or, for faster access, in the CPU itself (a Level 1 cache).
Glava 2

46. CPU CPU (mikroprocesor, µP): (Central processing unit)
2x veći broj tranzistora svakih 18 mjeseci
Interpretira i izvršava programske instrukcije (kompajlira)
Brzina rada zavisi od arhitekture (CISC, RISC)
Nadgleda aritmetičke i logičke operacije
In most cases the actual execution of an instruction is performed by the CPU’s arithmetic logic unit (ALU). The ALU includes registers, each usually 32 or 64 bits in size.
Program instructions are stored in primary storage (memory), which is usually on chips outside the CPU. The CPU’s first task is to read an instruction from memory. The bus unit handles all communication between the CPU and primary storage.
The prefetch unit, or prefetcher, instructs the bus unit to read the instruction stored at a particular memory address. This unit not only fetches the next instruction to execute, but it also fetches several subsequent instructions to ensure that an instruction is always ready to be executed.
The decode unit takes the instruction read by the prefetcher and translates it into a form suitable for the CPU’s internal processing. It does this by looking up the steps required to complete an instruction in the control unit.
If an instruction requires that information be sent out from the CPU—for example, written into memory—then the final phase of execution is writeback, in which the bus unit writes the results of the instruction back into memory or some other device.
Microprocessor manufacturers use many techniques to eliminate bottlenecks and speed up processing. For example, in the same way it prefetches the next likely instructions to be read, the CPU prereads the next likely data to be used into a cache in memory (called a Level 2 cache (L2 cache) or, for faster access, in the CPU itself (a Level 1 cache).
Glava 2

47. Procesori Celeron 486 PIII P4 Cyrix686 PIII Xeon Itanium 2 AMD Athlon
Glava 2

48. CPU - poznatiji proizvođači
AMD: Serija Athlon
Intel: Pentium, Celeron, Xeon, Itanium
Motorola: MC68xxx, PowerPC (za Macintosh)
Glava 2

49. CPU utičnice i slotovi ZIF utičnica (Zero Insertion Force)
LIF utičnica (Low Insertion Force )
ZIF utičnica (Zero Insertion Force)
CPU za slot utičnicu
Glava 2

50. Hardver računara CPU PRIMARY STORAGE DATA BUS ADDRESS BUS CONTROL BUS
INPUT
DEVICES
OUTPUT
SECONDARY
STORAGE
Glava 2

51. CPU Ima 100 miliona tranzistora, dioda... Koraci CISC procesora:
Prihvata (fetch) naredbe iz RAM-a
Dekodira naredbe
Čita podatke iz RAM-a (ako se zahtijeva)
Izvršava naredbe
Upisuje rezultate obrade u RAM ili periferijsku memoriju
Glava 2

52. CPU Tehnike RISC procesora:
Pipelining (tekuća traka) i bit-slice (odrezak bita):
Instrukcije fiksne dužine direktno ugrađene u hardver
Zahtijevaju veću memoriju, smanjuje vrijeme obrade
Dijele proces na 4 autonomna potprocesa
Procesor obrađuje prve instrukcije konkurentno
Smanjuje broj instrukcija u odnosu na CISK µP
Glava 2

53. CPU
Kompatibilnost
Sistemski softver nije uvijek kompatibilan sa svakim CPU:
Softver za Macintosh PowerPC µP ne radi na Intelovim µP
Softver napisan za Linux ne radi pod Windows OS
Oba sistema rade na PC-u sa Intelovim µP
CPU u okviru iste familije su po pravilu kompatibilni unazad:
Noviji µP mogu da izvršavaju sve instrukcije koje se izvršavaju i na starijim modelima
Glava 2

54. CPU Performanse: Brzina takta (clock speed) µP, u giga Hz
(1GHz = 106 Hz - milijarda taktnih cikl/sec)
Arhitektura: CISC, RISC
Dužina riječi procesora (broj b/1 liniji RAM)
R/St i serveri - 64-bitne, većina PC-a 32-bitne
neki ugrađeni i namjenski računari 8- i 16-bitne µP
Tehnika za povećanje računarske moći:
Paralelno procesiranje i klaster servera
Veća radna memorija
The INTEL Web site; it’s a great source of extra information on this subject.
The Apple Web site; it’s also a great source of information on this subject.
Glava 2

55. CPU Mjere performansi: MIPS (milion instrukcija u sekundi):
Ukupan broj instrukcija u jedinici vremena
Nije važna – računari obavljaju različite poslove
Megaflopsi:
Milioni operacija sa pokretnim zarezom, koje procesor može da izvrši za jednu sekundu
The INTEL Web site; it’s a great source of extra information on this subject.
The Apple Web site; it’s also a great source of information on this subject.
Glava 2

56. Komunikacija sa svim dijelovima računara preko RAM-a:
CPU
Komunikacija sa svim dijelovima računara preko RAM-a:
BIU (Bus Interface Unit):
magistrala (sabirnica) podatka, adresa, kontrolna
Izvršavanje instrukcija:
EU (Execution Unit)
ALU – Arithmetic Logic Unit
Glava 2

57. Hardver računara
-Magistrale-
Na matičnoj ploči podaci se prenose‚ sistemskim sabirnicama (system buses)
Povezuju memorijske jedinice, slotove, portove
Redoslijed akcija CPU: Fetch, Decoding, Executing, Writing
Glava 2

58. Magistrale, slotovi i portovi
Magistrala - električni provodnik signala
Tipično imaju 32 ili 64 veze
Slotovi i portovi
Za povezivanje periferijskih uređaja
Uobičajeni tipovi slotova:
ISA – 8 ili 16 bita AGP – do 64 bita
PCI – 32 ili 64 bita ATA – 8 ili 16 bita
MCA – 32 bita SCSI – 8 ili 16 bita
VESA – 32 bita Paralelni – 16 bita
PCI (Peripheral Component Interconnect ) slotovi:
ISA, EISA) za zvučne, TV, mrežne, grafičke kartice ...
AGP (Accelerated Graphics Port) port:
isključivo za grafičke kartice, veće brzine od PCI-a
Digitalna forenzika

59. Grafička karta i AGP Video display adapter kontroliše Monitor
Ugrađen: Grafički i memorijski čip ugrađen na glavnu ploču PCI: Grafička kartica se utiče u PCI slot AGP: Grafička kartica se utiče u port: 1x, 2x, 4x, 8x PCI Express: Grafička kartica se utiče u port - 4xAGP8x Integrisani: ugrađene audio, mrežne i grafičke čipove
PCI
Express kartica
Glava 2

60. Utičnice magistrale (Bus Slots) PCI
Glava 2

61. Hardver računara IDE (IntegratedDriveElectronics) konektori: Za HD
PATA (ParallelAdvancedTechnologyAttachment) konektori:
Za HD, DVD/CD, obično dva konektora
SATA (SerialAdvancedTechnologyAttachment) konektori:
SATA HD i ima bolje performanse od PATA (6Gb/s)
USB (UniversalSerialBus) konektori:
Za spoljne uređaje, USB 3.0 poslednji standard
Legacy konektori:
Za podršku starim uređajima, male brzine
Glava 2

62. Ulazno/izlazni portovi
PS/2 - Konektori za miša i tastaturu
USB (Universal Serial Bus) – Serijski bus visoke brzine, povezuje razne uređaje na računar
Serijski- šalje i prima asinhrone podatke (jedan bit u jedno vreme)
Paralelni – šalje i prima podatke sa paralelne linije (više bita u jedno vreme)
Grafička – za monitor (može biti >1)
Audio – mikrofon/slušalica/zvučnici
Glava 2

63. Pristup periferijskim uređajima (PU)
Uređaji za komunikaciju računara i PU:
BIU kanali
Kontroleri
Periferijski µP
Ostvaruju 4 osnovne funkcije:
prihvatanje i prilagođavanje (buffering),
dekodovanje adresa (izbor uređaja),
dekodovanje komandi,
vremensko sinhronizovanje.
Glava 2

64. Pristup periferijskim uređajima (PU)
PRENOS podataka između računara i spoljne logike:
Programski U/I:
pod kontrolom programa (CPU),
uključuje poliranje – dodatno T za periodično pozivanje PU
Prekidni U/I (interrupt):
PU zahteva da CPU prekine tekući program i primi zahtjev
uključuje kanale koji mogu imati periferne µP
Direktni pristup memoriji (DMA): preko DMA kontrolera
Glava 2

65. CPU EU Aritimetičke operacije; +, -, /, *
Logičke operacije: negacije, konjukcije,
disjunkcije
Glava 2

66. Računarske memorije Hijerarhija memorija Kapacitet Brzina CPU registri
Cache
Kapacitet
Brzina
When you turn on the computer, the CPU automatically begins executing instructions stored in read-only memory (ROM). On most computer systems, ROM also contains parts of the operating system. The firmware programs in ROM are sometimes called the BIOS (basic input/output system).
The executing instructions help the system start up and tell it how to load the operating system—copy it from disk into memory.
Once executing instructions are loaded into memory, the CPU is able to execute them.
RAM
Sekundarna memorija
Glava 2

67. Računarske memorije CPU Registri opšte namjene (A,B,C):
pamte međurezultate i tekuće instrukcije, nxB, najbrže
IP (Instruction pointer registar) drži :
adresu sledeće instrukcije (BIU prenosi iz RAM u µP)
PSW (Processor Status Word) pamti :
n bitnih osobina poslednjeg rezultata iz ALU i setuje µP
2. Keš memorija (RAM tipa):
L1 – interno u µP;
L2 – brza, između CPU i RAM-a, CPU često traži, ~ 1MB
When you turn on the computer, the CPU automatically begins executing instructions stored in read-only memory (ROM). On most computer systems, ROM also contains parts of the operating system. The firmware programs in ROM are sometimes called the BIOS (basic input/output system).
The executing instructions help the system start up and tell it how to load the operating system—copy it from disk into memory.
Once executing instructions are loaded into memory, the CPU is able to execute them.
Glava 2

68. SIMM–Single In-Line Memory Module
Računarske memorije
3.RAM (Random Access Memory) Read/write, sa slučajnim pristupom
SIMM–Single In-Line Memory Module
DIMM – Dual In-Line Memory Module
SODIMM – Small Outline Dual In-Line Memory Module
(≈ 1024, 2048 MB, 4 GB...)
Glava 2

69. Računarske memorije - RAM
Poluprovodnička, primarna, radna memorija
Nestabilna, gubi informacije kad se isključi napajanje
Privremeno radni programi i podaci drže se u RAM
Direktan brz pristup sa CPU za čitanje/upisivanje
Jedinstvene adrese, podaci se mogu smestiti u bilo koju lokaciju
Dinamička DRAM – zahtijeva osvježavanje sadržaja tokom rada
Statička SRAM – zahtijeva stalno napajanje
Glava 2

70. Računarske memorija 4. Sekundarna memorija: On line (HD):
masovna memorija sa podacima i programima.
dio se može koristiti za virtualnu memoriju.
Off line (CD, DVD, SDD, USB...)
optički spoljni diskovi i memorijski uređaji
Glava 2

71. ROM memorija Award BIOS
ROM (read-only memory) – BIOS (Basic Input Output System)
Memorišu permanentno (Phoenix, Award, AMI,...)
PROM: Sadržaj se može upisati jedanput
EPROM: Može se brisati ultraljubičastom svetlošću (BIOS)
EEPROM: Može se brisati električnim impulsom
Osnovni set instrukcija za butovanje na najnižem nivou
Provjerava POST- PowerOnSelf-Test
Butuje računar do tačke gde OS preuzima
When you turn on the computer, the CPU automatically begins executing instructions stored in read-only memory (ROM). On most computer systems, ROM also contains parts of the operating system. The firmware programs in ROM are sometimes called the BIOS (basic input/output system).
The executing instructions help the system start up and tell it how to load the operating system—copy it from disk into memory.
Once executing instructions are loaded into memory, the CPU is able to execute them.
Award
BIOS
Glava 2

72. Kompakt fleš memorije Na bazi tranzistorske tehnologije
Višestruki upis (sve više zamjenjuju ROM BIOS)
Koriste se u telefonima, pejdžerima, prenosivim računarima, PDA itd.
Moguć je višestruki upis (> puta)
Sadržaj se čuva i u odsutsvu napajanja
Glava 2

73. (ComplementaryMetalOxide Semiconductor)
CMOS
(ComplementaryMetalOxide Semiconductor)
Napaja se baterijom na glavnoj ploči
Pamti osnovne postavke i sadrži:
sistemski sat, vreme i datum
lozinku za uključivanje napajanja (Power On)
CMOS lozinku
sekvencu za butovanje drajva
tip HD (kod starijih PC)
Često se mješaju sa BIOS - blisko rade
CMOS čip
i baterija
Glava 2

74. Napajanje Konverzija AC u DC: 220 V u 3,3 V, 5 V i 12 V
Ima sopstveno hlađenje
Glavna karakteristika je snaga - P=U·I.
Izražava se u vatima (W)
When you turn on the computer, the CPU automatically begins executing instructions stored in read-only memory (ROM). On most computer systems, ROM also contains parts of the operating system. The firmware programs in ROM are sometimes called the BIOS (basic input/output system).
The executing instructions help the system start up and tell it how to load the operating system—copy it from disk into memory.
Once executing instructions are loaded into memory, the CPU is able to execute them.
Glava 2

75. Plug and Play
Uključivanje/isključivanje memorija, čipova, dodatnih pločica, flash memorija, uređaja itd.:
nije potrebno posebno podešavanje računara
mijenja konfiguraciju računara
Po prvi put viđeno na AppleMacintosh računaru
Kod starijih računara zahtijevala se:
izmjena prekidača (switches) ili džampera (jumpers)
Glava 2

76. Hardver računara EUVL (Extreme Ultraviolet Lithography):
-Perspektive-
EUVL (Extreme Ultraviolet Lithography):
nova laserska tehnologija
drastično će povećati performanse i
smanjiti dimenzije čipova
Superprovodnici:
provode elektricitet bez zagrijavanja
povećava brzinu računara za dva reda veličine
Kvantno-optički računari:
signali se prenose fotonima, a ne električnim impulsima
Glava 2

77. Zaključak
Računari manipulišu sa sekvencama bita - binarnim reprezentima informacija
CPU izvršava programske instrukcije koje su takođe kodirane kao nizovi bita, obavljajući računske i logičke operacije kojima se ulazni podaci transformišu u izlazne
Nisu svi CPU međusobno kompatibilni
Glava 2

78. Zaključak -1 CPU koristi:
RAM (random access memory) kao privremenu memoriju za instrukcije i podatke
ROM (read-only memory), sadrži nepromjenljive informacije koje služe kao referentni materijal za CPU u toku izvršavanja programskih instrukcija
CPU, radna memorija, kontroleri, generatori taktova itd. se nalaze na matičnoj ploči i povezani su odgovarajućim magistralama
Glava 2

79. HVALA NA PAŽNJI!
Glava 2