1. Lenda: Menaxhim Sistemesh Informacioni
Leksioni 2: E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi

2. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Proceset e biznesit dhe IS
Nje proces (biznesi): eshte nje varg aktivitetesh te matshme, te strukturuara, ne dimensionet kohe dhe hapesire, me nje fillim, fund, si dhe input dhe output te percaktuar qarte (Davenport 1993).
fokusimi tek procesi (jo tek produkti): si kryhet puna brenda nje organizate
Sistemet e informacionit rrisin cilesine e proceseve te nje biznesi (vendimmarrje, inovacion, avantazh konkurues).

3. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Proceset e biznesit dhe IS
Aktivitetet e nje procesi biznesi jane jo patjeter sekuenciale:
Procese paralele, alternative, bashkerendim i burimeve
Ne ndryshim nga projekti procesi eshte i perseritshem (rutine) -> potencial per automatizim
Orientimi ndaj procesit, .

4. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Proceset e biznesit dhe IS
Procesi i aplikimit per kredi
Illustrimi
me ARIS

5. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Proceset e biznesit dhe IS
Jo automatizimit te proceseve te prapambetura, vjetruara (process innovation, BPR)
Shembuj procesesh (funksionale):
Fabrikimi e prodhimi (montimi i produktit)
Shitja dhe marketingu (identifikimi i klienteles)
Financa e kontabiliteti (te dhenat financiare)
Burimet njerezore (punesimi, performanca punonjesve)

6. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Proceset e biznesit dhe IS

7. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet per procesimin e transaksioneve (TPS)
Regjistrojne transaksione rutine: shitjeje, pagesash, dergesash, vendime per dhenie kredie, depozitat e cash etj.
Japin pergjigje pyetjeve rutine: u krye X pagese, sa njesi te nje produkti ndodhen ne magazine etj.
Sherbejne ne nivel operacional

8. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet e Menaxhimit te Informacionit (MIS)
Informojne mbi performancen aktuale
Permbledhje, raportim te dhenash nga TPS, krahasime ne baze javore, mujore, vjetore.
Zakonisht aftesi te uleta analitike

9. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
MIS marrin te dhena nga TPS

10. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Shembull raporti nga MIS

11. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet qe ndihmojne ne vendimmarrje (DSS)
Ndihmojne ne vendime jo-rutine, dinamike
perdorin te dhena nga TPS , MIS, burime tjera
Cili do ishte impakti ne planet e prodhimit nese do synonim dyfishimin e shitjeve ne muajin X, rruga me e shkurter e udhetimit
adresimit dhe segmentimit te klienteve ne grupe te ndryshme ne baze te nevojave, sjelljes, interesave.

12. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet ne ndihme te ekzekutivit (ESS)
Ndihmojne menaxheret senior ne marrjen e vendimeve jo-rutine qe kerkojne gjykim, vleresim dhe qe nuk kane nje procedure te percaktuar qarte per te arritur ne nje zgjidhje
terheqje e informacionit nga MIS dhe DSS
digital dashboards, drill down, trendet, ndryshime ligjore (p.sh taksave), info mbi konkurencen

13. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet per procesimin e transaksioneve (TPS)
I sherbejne punonjesve ne nivel operacional, burim te dhenash per sistemet tjera
Sistemet e menaxhimit te informacionit (MIS) dhe sistemet qe ndihmojne ne vendimmarrje (DSS)
I sherbejne menaxhereve
Sistemet ne ndihme te ekzekutivit (ESS)
I sherbejne ekzekutivit, te dhenat ne nivel te larte

14. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet per nderlidhjen e korporates eleminojne „legacy systems“ te krijuara nga rritja organike e nje korporate (apo M&A), integrim i proceseve te ndryshme biznesit.
Jane 4 llojesh:
Enterprise Resource Planning Systems (ERP)
Sistemet e menaxhimit te zinxhirit te furnizimit (SCM)
Sistemet e menaxhimit te lidhjes me klientin (CRM)
Sistemet e menaxhimi te dijes (KMS)

15. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Enterprise Resource Planning Systems (ERP):
integrojne ne nje aplikacion te vetem procese biznesi si:
fabrikim dhe prodhim,
finance dhe kontabilitet,
shitje dhe marketing,
burime njerezore
Baze e vetme qendrore te dhenash, eleminon fragmentimin dhe te dhenat redundante qe lindin nga sisteme te ndryshme

16. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet e menaxhimit te zinxhirit te furnizimit (SCM)
Koordinim (qarkullim ndersektorial informacioni) mes furnitoreve, blereseve, distributoreve dhe firmave te logjistikes rreth porosive, prodhimin, sasine e mallit ne magazine si dhe transportin e produkteve dhe sherbimeve ne menyre sa me eficiente
shpejtesi, kosto e ulet, nivele te uleta magazinimi
Koncepte: Single Sourcing, Global Sourcing, JIT, Modularizim

17. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet e menaxhimit te zinxhirit te furnizimit (SCM)

18. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet e menaxhimit te zinxhirit te furnizimit (SCM)
Dikur:
Tregje bleresish
Produkte jetegjata
Ndermarrje e vetme
Pozicionim ne nje vend
Ndarje strikte e punes
Hierarki te qarta
Konkurence e ulet
Sot:
Tregje bleresish, shitesish
Produkte jeteshkurtra
Ndermarrje e shtrire
Bashkepunim mes ndermarrjeve
Tregje globale
Konkurence ne Supply Chain

19. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet e menaxhimit te lidhjes me klientin (CRM)
Ofrojne koordinim informacioni mbi shitjet, marketingun, ndihmojne firmat qe te identifikojne, terheqin dhe mbajne klientet qe sjellin fitimet me te medha per firmen
Kanalet e komunikimit ( , SMS, Poste, Call-Center...)
Analize e te dhenave dhe transaksioneve te klienteve, perftim informacioni nepermjet Data Warehouse, Data Mining, segmentim dhe vleresim i klienteles

20. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Sistemet e menaxhimi te dijes (KMS)
Ekspertiza e fituar ne prodhimin dhe dergimin e produktit dhe sherbimit ekziston brenda kufijve te nje firme te caktuar eshte unike, e veshtire te imitohet, ndihmon ne vendimmarrje dhe mund te rezultoje ne perfitime strategjike afatgjata nese kjo ekspertize e formuar eshte e arritshme nga punonjesit (e rinj) kurdo qe te nevojitet.

21. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
Intranet: faqe web, rrjet i brendshem i nje kompanie, te aksesueshme vetem nga punonjesit (≠interneti: rrjet publik)
Extranet: faqe web te kompanise, te aksesueshem nga shitesit edhe furnitoret e autorizuar, shpesh per te koordinuar sjelljen e mallrave ne aparatin prodhues te firmes.

22. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Tipet e IS
E-Biznesi: transformimi ne lidhje dixhitale i marrdhenieve te nje biznesi me klientet, punonjesit apo furnitoret
E-Tregetia: pjese e E-Biznesit qe merret me blerjet dhe shitjet ne internet, perfshin aktivitetet ne sherbim te nje transaksioni si: reklamat, marketingu, sherbimi ndaj klientit, siguria, dergesat dhe pagesa.
E-Qeverisja: informacion per qytetarin, aplikime online, fundraising, (aksione) politike

23. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Sistemet per bashkepunim dhe pune skuadre
Bashkepunimi/puna ne skuadra e rendesishme:
Ndryshimi i natyres se punes: USA: 41%: , biseda, prezantime, mbushmendje
Rritja e punes se kualifikuar mire: force punetore te mirekualifikuar, shkembim informacioni, ekspertize, opinionesh
Ndyshimi i organizimit te kompanive: dikur urdherat nga lart-poshte, sot organizim ne skuadra me liri veprimi, ekspertiza dhe vendimmarrja spostohet me poshte ne hierarkine e organizates

24. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Sistemet per bashkepunim dhe pune skuadre
Bashkepunimi/puna ne skuadra e rendesishme:
Ndryshimi i objektivave te korporates: nga nje lokacion i vetem ne disa lokacione, zyra apo fabrika ne rajone te ndryshme neper bote, grupe pune (skuadra) ne vende te ndryshme te botes.
Inovacioni: progres ne grup dhe social qe derivon nga bashkepunimet mes individeve, teknologjite e reja rrisin cilesine dhe sasine e inovacioneve.
Ndryshimi i kultures se punes dhe biznesit: wisdom of crowds, crowdsourcing.

25. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Sistemet per bashkepunim dhe pune skuadre
Studim mbi investimet ne teknologji bashkepunuese: krijojne rritje te produktivitetit ne organizate duke sjelle perfitime 4 here me te larta se vlera fillestare e investimit ne keto teknologji (Frost and White, 2009).
Studim mbi vleren e bashkepunimit: per cdo fjale te lexuar nga nje punonjes ne , gjenerohen 70 $ te ardhura shtese (Aral, Brynjolfsson, and Van Alstyne, 2007).
Skuadrat apo grupet e punes: afatgjata, afatshkurtra, shembull objektivi: „rritja e shitjeve me 10%“

26. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Sistemet per bashkepunim dhe pune skuadre
Teknologjite dhe software tools per bashkepunim (15 kategorite):
and instant messaging White boarding
Collaborative writing Web presenting
Collaborative reviewing Work scheduling
Event scheduling Document sharing /wikis
File sharing Mind mapping
Screen sharing Large audience Webinars
Audio conferencing Co-browsing
Video conferencing

27. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Sistemet per bashkepunim dhe pune skuadre
and Instant Messaging (IM): IM mjet “de-facto” per 95% te korporatave te medha per komunikim me ze, video, tekst
Social Networking: Linkedin.com (sherbime networking per boten profesionale), Facebook
Wikis: Wikipedia, strukturojne dijen e korporates
Virtual Worlds: Second Life (IBM, INSEAD)

28. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Sistemet per bashkepunim dhe pune skuadre
Mjedise bashkepunimi te bazuara ne internet:
Audiokonference, videokonference
Google Apps, Google Sites (sherbime software online, pa pagese, krijim i shpejte webfaqesh qe editohen nga grupe, postim dokumentash si kalendare, tekste, spreadsheet, video per shikim dhe editim privat apo ne grup.
Lotus Notes dhe Microsoft SharePoint (bashkepunim brenda organizates).
Virtual Meeting Systems: Telepresence

29. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Matrica e bashkepunimit ne Hapesire/Kohe

30. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Produkti ne strategjine e E-Biznesit
Produkti (1 nga 4 P-te e marketing mix): produkti baze, produkti i zgjeruar (produkti dixhital).
Produkti dixhital: informacioni i transmetueshem nepermjet Web lehtesisht i aktualizuar ne krahasim me produktin tradicional, ofron adaptueshmeri e larte apo “mass customization”, sherbime komplementare: easyJet- dhenie makinash me qera)

31. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Produkti ne strategjine e E-Biznesit
Perdorimi i internetit per zgjerim produkti:
Mbeshtetje
Cmime
Deshmi
Liste klientesh
Komente klientesh
Garanci
Oferta me te drejte kthim parash
Sherbim ndaj klientit

32. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Produkti ne strategjine e E-Biznesit
Kompanite e TV, botues te ndryshem, apo pronar te tjere mediash qe ofrojne produkt dixhital mundesi biznesi online nepermjet:
Abonimeve (Subscriptions)
Paguaj per te shikuar (Pay-per-view)
Grupim (kanale te ndryshme ofrohen njeheresh si nje produkt me cmim me te ulet se pay-per-view)
Reklamim: “cost per click” CPC, “cost per mille” CPM, reklamim me banera. Cereku i fitimeve te Google -> Google Adsense

33. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Produkti ne strategjine e E-Biznesit
Shembull i llogaritjes se CPM:
Kostoja totale per reklamin eshte $15,000.
Audienca e perllogaritur 2,400,000 individe.
CPM eshte: ($15,000/2,400,000)*1000 = $6.25 per njemije shikime
Ne reklamimin online, nese nje website shet “banner ads” per $20 CPM, dmth qe kushton $20 per te treguar banerin ne 1000 shikime te faqes

34. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi IT-Governance
COSO framework: is dedicated to providing thought leadership through the development of frameworks and guidance on enterprise risk management, internal control and fraud deterrence (
COBIT 5: A Business Framework for the Governance and Management of Enterprise IT  (

35. E-Biznesi Global dhe Bashkepunimi Cobit 4.1 (Versioni aktual: Cobit 5)