1. مهندسي نيازمندي هاي سيستم اعلام كننده خودكار قرار ملاقاتها تحت وب
عباس رسولزادگان
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

2. هدف
انجام فعاليت هاي مهندسي نيازمنديها براي توسعه يك سيستم تحت وب جهت اعلام قرار ملاقاتها از طريق
تعيين متدلوژي و مدل فرايند مناسب براي توسعه سيستم مذكور،
تأكيد بر جايگاه مهندسي نيازمنديها در متدلوژي منتخب،
انجام هريك از فعاليتهاي مهندسي نيازمنديها با انتخاب:
روش،
تكنيك،
ابزار مناسب
با توجه به ماهيت مسأله مذكور
نمايش نتايج و فراورده هاي هر فعاليت را در قالب نمودارها، چك ليستها و جداول
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

3. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

4. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

5. تعريف نيازمندي (ادامه)
نيازهاي مورد توافق ذينفعان يك بنگاه تجاري (محيط) جهت:
رفع مشكلات فعلي (بهبود وضعيت جاري)،
در راستاي رسيدن به وضعيت مطلوب آتي،
با توجه به اهداف، سياستها، فرصتها و محدوديتهاي بنگاه تجاري،
كه بايد با ساخت يك سيستم جديد يا بهبود سيستم فعلي برآورده شوند.
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

6. انواع نيازمندي نيازمنديهاي كاركردي (Functional)
نيازمنديهاي كمي و قابل اندازه گيري
نيازمنديهاي غيركاركردي (Non-Functional)
نيازمنديهاي كيفي و نه الزاماً قابل اندازه گيري
بيان كيفيت مورد انتظار از نيازهاي كاركردي
بيان محدوديتها مانند محدوديتهاي زماني، مالي، استانداردها و غيره
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

7. مهندسي نيازمنديها
مهندسي نيازمنديها بايد بعنوان يك واحد مستقل در كنار ساير واحدهاي بنگاه تجاري، پيوسته در حال انجام وظايف خود باشد.
يك رويكرد سيستماتيك و داراي قواعد تعريف شده براي استخراج، سازماندهي، مستندسازي، تحليل، اعتبارسنجي و مديريت تغييرات نيازمنديهاي سيستم
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

8. مهندسي نيازمنديها (ادامه)
راهکار تحقق انجام مهندسي نيازمندي
كمّي نمودن نيازمنديهاي کارکردي و غير كاركردي
استخراج كليه نيازمنديهاي لازم جهت ساخت سيستم با كيفيت در راستاي حل مشكلات بنگاه تجاري
يك اصل كليدي
مخارجي كه مهندسي نيازمنديها به همراه دارد، سرمايه گذاري محسوب مي شود، نه هزينه
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

9. لزوم مهندسي نيازمنديها
اگر ما نيازمنديها را مهندسي نكنيم:
در اغلب سيستمها:
به يك راه حل درست براي يك مساله نادرست مي رسيم
نتيجه
هدر رفتن زمان و هزينه
ناكامي و نارضايتي شخصي
عدم رضايت ذينفعان
...
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

10. لزوم مهندسي نيازمنديها (ادامه)
معيار ارزيابي موفقيت يك سيستم توسعه يافته براي يك بنگاه تجاري، ميزان براورده شدن اهداف مورد انتظار بنگاه توسط سيستم مورد نظر است
شرط لازم براي توسعه يك سيستم موفق براي بنگاه تجاري از رويكرد فوق، انجام مهندسي نيازمنديهاست
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

11. ذينفعان (Stakeholder) سيستم
صاحب سيستم (Sponsor)
كاربران سيستم (User)
کاربران نهايي سيستم (End User)
توسعه دهندگان سيستم (Developer Team)
فروشندگان اجزاي سيستم (Vendors)
وسايل يا سيستم هاي موجود در محيط يا در ارتباط با سيستم در خارج از محيط (Internal & External)
...
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

12. فعاليت هاي اصلي مهندسي نيازمنديها
استخراج نيازمنديها (Eliciting Requirements)
ارائه نيازمنديها به صورت تشريحي (Communicating Requirements)
کسب توافق ذينفعان (Agreeing Requirements)
مدلسازي و تحليل نيازمنديها (Modeling & Analysis)
مديريت تغييرات نيازمنديها (Requirements Changes Management)
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

13. 1- استخراج نيازمنديها (Elicitation)
نيازمنديهاي واقعي يك بنگاه تجاري بدون بكارگيري تكنيكهاي استخراج نيازمنديها، به آساني قابل تشخيص نيستند كه با طرح چند سؤال، سريعاً شناسايي شوند
يكي از مهمترين اهداف استخراج نيازمنديها، شناسايي مشكلي است كه بايد حل شود:
شناسايي حدود سيستم- Scope & Boundary
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

14. 1- استخراج نيازمنديها (Elicitation)- ادامه
Quality Function Deployment (QFD)
سه نوع از نيازها تعيين مي شود (معمولي، مورد انتظار، جالب)
در جلسه با مشتري، ابزار Function Deployment براي تعيين ارزش هريک از کارکردهاي مورد نياز سيستم استفاده مي شود.
ابزار Information Deployment براي تعيين اشياء داده اي و وقايعي که سيستم بايد آنها را مصرف يا توليد کند؛ مورد استفاده قرار ميگيرد.
ابزار Task Deployment رفتار سيستم را در محيط آن مورد بررسي قرار مي دهد.
با انجام تحليل ارزش (Value Analysis) اولويت هريک از نيازمندي ها تعيين مي شود.
سناريوهاي کاربر
نام ديگر آن مورد کاربرد (Use-Case) مي باشد و نشان مي دهد سيستم در آينده چگونه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
توسعه دهندگان و کاربران سيستم هريک مجموعه اي از سناريو هاي احتمالي استفاده از سيستم را تهيه مي کنند.
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

15. تكنيكهاي استخراج نيازمنديها
انتخاب تكنيك مناسب براي استخراج نيازمنديهاي يك بنگاه تجاري بستگي دارد به:
زمان و منابع موجود براي مهندسي نيازمنديها
نوع اطلاعاتي كه بايد استخراج شود
برخي از انواع تكنيكهاي استخراج نيازمنديها عبارتند از:
تكنيكهاي سنتي
تكنيكهاي استخراج گروهي
مانند: Brainstorming كه در آن افراد تيم توسعه به صورت گروهي راه كارها و انديشه هاي خود را بيان مي نمايند
نمونه سازي
تكنيكهاي مدل گرا
...
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

16. تكنيكهاي استخراج نيازمنديها - تكنيكهاي سنتي
پرسشنامه
مطالعه و تحقيق
مصاحبه
تحليل مستندات موجود شامل
چارتهاي سازماني
مدلهاي فرايند
استانداردها
راهنماهاي كاربران و ساير راهنماهاي سيستمهاي موجود
...
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

17. تكنيكهاي استخراج نيازمنديها - نمونه سازي (Prototyping)
زماني براي استخراج نيازمنديها استفاده مي شود كه:
نيازمنديها، مبهم، غير شفاف و غير دقيق باشد
نياز به يك بازخورد زود هنگام از ذينفعان باشد
انواع:
نمونه سازي تكاملي (Evolutionary)
نمونه سازي دور انداختني (Throw-away)
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

18. تكنيكهاي استخراج نيازمنديها - تكنيكهاي مدل گرا
اين تكنيكها اطلاعات مورد نياز براي جمع آوري را بسته به نوعشان در قالب مدلهايي خاص، ارائه مي نمايند
روشهاي مبتني بر هدف
در مواردي استفاده مي شوند که بنگاه تجاري مورد نظر داراي روالها و فرايندهاي خوش ساخت و تكراري نباشد
كه در اين شرايط، كاربران بنگاه تجاري بيشتر براساس اهداف شخصي و گروهي به انجام امور محوله مي پردازنند، نه براساس رويه ها و قواعد انجام امور
روشهاي مبتني بر سناريو
در مواردي استفاده مي شوند كه روالها و فرايندهاي انجام كارهاي بنگاه تجاري مشخص باشند
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

19. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

20. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

21. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

22. 2- ارائه نيازمنديها به صورت تشريحي
يكي از فعاليتهاي مهندسي نيازمنديها، ارائه نيازمنديها به نحوي است که همه ذينفعان سيستم از آن فهم مشترک دريافت کنند. اين فعاليت:
از طريق ثبت و ارائه نيازمندي به گونه اي كه براحتي قابل خواندن و رديابي توسط افراد مختلف باشند، انجام مي پذيرد
قابليت رديابي
امكان توصيف و دنبال كردن مسير حيات يك نيازمندي در هر دو جهت رو به جلو و رو به عقب
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

23. 3- كسب توافق ذينفعان اصل Win-Win مذاكره و توافق
بايد شرايط رضايت هر يك از ذينفعان شناسايي و حاصل شود
اين موفقيت از طريق:
مذاكره و توافق
در رابطه نيازمنديها توسط مهندسي نيازمنديها امکانپذيراست
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

24. 4- مدلسازي و تحليل نيازمنديها
فعاليتي است مبتني بر مدلسازي شامل
ساخت مدلهاي
داده اي، كاركردي و رفتاري
براي
اصلاح و رفع ابهام نيازمندي
توسط
مهندس نيازمنديها
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

25. لزوم تحليل نيازمنديها درك بهتر سيستم مبتني بر فناوري اطلاعات
كنترل نيازمنديها از نظر:
كامل بودن (Completeness)
صحت (Correctness)
سازگاري (Consistency)
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

26. روشهاي تحليل نيازمنديها
ساخت يافته (Structured)
ساخت سيستم براساس دو مفهوم مستقل ساختار (Data) و رفتار (Procedure)
شي گرا (Object Oriented)
معرفي يك مفهوم جديد تحت عنوان شيء و تعبيه دو مفهوم ساختار و رفتار در آن به منظور نزديكتر شدن به مفاهيم موجود در دنياي واقعي
ساخت سيستم تجاري بر اساس مفاهيمي از قبيل: كلاسها، اشياء و تعاملات بين آنها، صفات و متدهاي اشياء و ...
رسمي (Formal)
تضمين ميكند كه سيستم تجاري موردنظر تا حد زيادي با توصيفاتش مطابقت كند
همه چيز بصورت صريح و عاري از ابهام بيان مي شود
صحت سيستم (Correctness) را بطور كامل تضمين نمي كند
درك آن براي همه ذينفعان سيستم دشوار است
كاربرد گسترده اي ندارد
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

27. مزاياي تحليل شي گرا افزايش بهره وري كاهش حجم فعاليتهاي تحليل
كاهش پيچيدگي در طراحي
آسان كردن فرايند بازنگري و تأييد نيازمنديها توسط كاربران
وجود يك زبان مشترك و واحد بين كاربران، تحليلگران، طراحان و پياده سازان
قابليت استفاده مجدد از كد و طراحي
ساخت مدلهايي كه
به واقعيت نزديكتراند
دقيقترند
درك و نگهداريشان آسانتر است
استحكام (Stability)
ايجاد يك تغيير كوچك در نيازمنديها منجر به تغييرات گسترده در سيستم در حال توسعه نمي شود
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

28. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

29. 5- مديريت تغييرات نيازمنديها
تغيير نيازمنديها كه به يكي از دلايل زير رخ مي دهد:
عدم انتخاب افراد، سؤالها و زمان مناسب براي استخراج و تعريف نيازمنديهاي سيستم تجاري مورد نظر
تغيير مشكلات سيستم تجاري مذكور
تغيير ذهنيات و درك كاربران و تكامل دانش آنها نسبت به سيستم و آنچه كه واقعاً نياز دارند
تغيير محيط بيروني
تغييرات سازماني (فرايندها يا ساختار)
اصلاح، بهبود و تغيير درك تيم توسعه از مشكلات سيستم تجاري
وجود تناقضات و ناسازگاري بين نيازمنديها
مشكلات مالي، زمانبندي و فني
تغيير اولويتهاي كاربر به هر دليل
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

30. چرا نيازمنديها بايد قابل رديابي باشند
تضمين كيفيت
كنترل و بررسي برآورده شدن همه نيازمنديها توسط سيستم پياده سازي شده
كنترل و بررسي اينكه سيستم توسعه يافته، فقط و دقيقاً كارهاي مورد نياز را انجام دهد
كمك به مديريت تغييرات
درك اثر يك تغيير
شناسايي نيازمنديهاي مرتبط و وابسته
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

31. Validation & Verification چيست؟
آيا سيستم، بدرستي ساخته شده است؟
Validation (اعتبارسنجي)
آيا سيستمِ درستي ساخته شده است؟
هدف از V&V
تحويل سيستم تجاري مبتني بر فناوري اطلاعات بطوريكه مطابق انتظارات كاربران عمل نمايد
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

32. برخي از تكنيكهاي اعتبارسنجي نيازمنديها
بازبيني (Review)
نمونه اوليه (Prototype)
تست پذيرش (Acceptance Test)
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

33. توصيف نيازمنديها چيست؟
بر جمع آوري و سازماندهي همه نيازمنديهاي مرتبط با پروژه تمركز دارد
يك مستند پويا و يك فرآورده زنده است كه در سرتاسر فاز توسعه سيستم تجاري، فرايند تكامل سيستم را كنترل مي نمايد و تغييرات نيازمنديها را ثبت مي نمايد
مبناي ارتباط ذينفعان با يكديگر است
نيازمنديها بايد در راستاي بيان آنچه كه سيستم تجاري مورد نظر بايد انجام دهد، باشند نه چگونگي انجام آنها
نيازمندي ها نبايد شامل چيزي جز اطلاعات محيطي باشند.
استانداردهاي توصيف نيازمنديها
IEEE P1233/D3
IEEE Std. 1233
IEEE Std
ISO/IEC
...
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

34. چارچوب كلي توصيف نيازمنديها (برگرفته از RUP)
مقدمه
توصيف كلي
نيازمنديهاي خاص
كاركرد
قابليت استفاده
قابليت اعتماد
كارايي
قابليت پشتيباني
محدوديتهاي طراحي
مؤلفه هاي خريداري شده
واسطها
نكات مربوط به حقوق تكثير، قوانين و ضوابط مرتبط
استانداردهاي قابل اعمال
اطلاعات پشتيباني
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

35. چشم انداز (Vision)
سيستمي كه قرار است توسعه يابد را از ديد ذينفعان مختلف در قالب ويژگيها و نيازهاي كليدي آنها تعريف مي نمايد
يك فرآورده سطح بالا ،بعضاً با ديد قراردادي، و زمينه ساز توصيف نيازمنديهاي فني با جزئيات بيشتر
اساس راه كار توسعه سيستم مورد نياز را در قالب نيازمنديهاي سطح بالا و محدوديتهاي طراحي بيان مي كند بقسمي كه به خواننده، يك ديد كلي از سيستم در حال توسعه از منظر نيازمنديهاي رفتاري مي دهد
مستند توصيف نيازمنديها، مستند چشم انداز كه به بيان سطح بالاي نيازهاي كاربران، اهداف و مقاصد تجاري و ويژگيهاي سيستم مي پردازد، را بعنوان ورودي مي گيرد و در جهت بيان جزئيات چگونگي پياده سازي اين ويژگيها در راه حل پيشنهادي حركت مي كند
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

36. دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

37. مراجع
A. Abdollahzadeh, Requirement Engineering, lecture notes for Requirement Engineering course, Amirkabir University of Technology, Computer Engineering Faculty, Intelligent Systems Laboratory. (Persian Version)
Ian Summerville, Software Engineering, 6th edition, 2000.
Elizabeth Hull, Ken Jackson and Jeremy Dick, Requirement Engineering, second edition, 2005.
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند

38. Thank You! & Questions?
دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشكده مهندسي كامپيوتر، آزمايشگاه سيستم هاي هوشمند