1. E-Business
Ligjerata 2
USHT – FSHMN
Informatikë
Doc.Dr. Fisnik Dalipi

2. Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve apo interaksioneve
B2B (Business-to-Business) – të gjithë pjesmarrësit në EC janë organizata apo kompani. Sot, mbi 85% e EC është B2B
B2C (Business-to-Consumer) – Amazon.com, Dell.com. Ky tip i EC quhet edhe e-tailing.
B2B2C (Business-to-Business-to-Consumer) – një kompani ofron produkte apo shërbime për një kompani tjetër që e ka klient. Ky klient i ka konsumatorët e vet. Shembull: një kompani A në US që e paguan AOL (America On Line) të iu mundësoj klientëve të kompanisë A Internet shërbime.

3. Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve apo interaksioneve
C2B (Consumer-to-Business) – individët që e përdorin për tu shitur produkte apo shërbime kompanive apo individëve tjerë. Shembull: Priceline.com
M-commerce (Mobile Commerce) – transaksionet e EC që kryhen në mjedis wireless (pa tela)
B2E (Business-to-Employees) – kemi kur kompania/organizata ua shet produktet apo shërbimet puntorëve të saj (psh:
C-commerce (Collaborative Commerce) – kur individe apo grupe komunikojnë apo bashkëpunojnë online. Për shembull kur biznes partnerët në vise të ndryshme dizajnojnë së bashku një produkt (psh Boeing, Dell)

4. Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve apo interaksioneve
C2C (Consumer-to-Consumer) – kur një konsumatorë kryen transaksione me një konsumator tjetër (psh shitja e pronës, veturave, shërbime konsultuese etj)
E-Learning – trajnimet apo arsimimi formal i kryer online (psh universitetet virtuale apo E-University)
E-Government – kur një entitet (institucion) qeveritar blen apo shet produkte, shërbime apo informacione nga/për kompanitë/organizatat (Mund të jetë G2B apo G2C)
Nonbusiness EC – kur institucionet jobiznesore si universitetet, OJQ, organizatat religjioze apo sociale, agjensitë qeveritare e përdorin EC per shkurtimin e shpenzimeve të tyre.

5. Natyra interdisciplinaere e EC. Rëniet dhe ngritjet
EC paraqet një fushë të re me baza të reja studimore teorike dhe shkencore
Në zanafillën e EC : Amazon.com, eBay.com, AOL dhe Yahoo!.
Që nga viti 2001 Google i tejkalon kompanitë e sipërshënuara dhe akoma mbetet Nr 1 duke iu falenderuar modeleve inovative të EC me reklama/njoftime online. I ka mundur të gjithë konkurentët duke i blerë të njëjtat (si psh DoubleClick për 3.1 miliard dollar)

6. Rëniet dhe ngritjet e EC
Nga viti 1999 shumë EC kompani, sidomos nga B2C dhe B2B bankrotuan (si psh eToys, Xpeditor, MarchFirst, Chemdex.com, Verticalnet.com)
Arsyeja e bankrotimit(falimentimit): mungesa financiare, përvoja e dobët me marketingun në mjedis elektronik si dhe menaxhimi i dobët me inventarin dhe distribuimin.
Viteve të fundit kemi rritje të efikasitetit/suksesit të EC kompanive si eBay, Google, Yahoo, Cisco, IBM, Intel, Expedia.com, Bluenile.com etj.

7. Rëniet dhe ngritjet e EC
Në 1998 shitblerjet me B2C në US ishin 43 miliard $,
Në 2005 shitblerjet me B2C ishin 81 miliard $, 95 miliard $ në 2006 dhe në 2010 ishin 144 miliard $.
Në 2006 shitblerjet me B2B ishin 7 trilion $.
Më % e online përdoruesve kanë përdor Internetin për shitblerje për dallim nga 65% që ishin në v

8. EC dhe Web 2.0
Termi Web 2.0 për herë të parë përdoret nga O’Reilly Media në 2004 – gjenerata e dytë e internetit
Në Web 2.0 njerëzit bashkëpunojnë, shpërndajnë informata online me faqe për rrjeta sociale (Facebook, Twitter, MySpace), wiki (Wikipedia.org), blogjet (ditarët elektronik si blogspot.com).
Web 2.0 – platformë nga përdoruesit për përdoruesit.
Paraqitje e faqeve dinamike: Library 2.0, Business 2.0, Enterprise 2.0, Government 2.0 etj.

9. EC dhe Web 2.0

10. Revolucioni digjital si udhëheqës i EC
Ekonomia digjitale – ekonomi e bazuar në teknologjinë digjitale, rrjetat digjitale komunikuese (Internet, Intranet, Extranet), kompjuter, softver, dhe teknologji tjera të informacionit.
Ekonomia digjitale njihet edhe si Internet Ekonomia, Ekonomia e Re apo Web Ekonomia.
Në Ekonominë e Re, rrjetat dhe komunikimet digjitale formojnë një platform globale mbi të cilën njerëzit dhe organizatat bashkëveprojnë, komunikojnë dhe kërkojnë informacione.

11. Platforma e Ekonomisë Digjitale
Kjo platformë i posedon këto karakteristika:
Një tërësi të produkteve të digjitalizuara – databaza, lajme, libra, filma, lojra, këngë, dhe softver – shpërndahen nëpërmjet infrastrukturës digjitale, në çfarëdo kohe në mbarë globin.
Konsumatorët dhe kompanitë kryejnë transaksione financiare në mënyrë digjitale me para digjitale
Mikroprocesorët bëhen pjesë e pajisjeve shtëpiake apo veturave (Internet of Things)
Dituritë kodifikohen
Puna dhe prodhimi organizohen në një mënyrë të re më inovative.

12. Karakteristikat e revolucionit digjital
Globalizimi – komunikime online, tregje online globale
Sistemet digjitale
Shpejtësia – transaksione në kohë reale me dokumente, produkte dhe shërbime digjitale
Mbingarkesa me informacione – kërkimet inteligjente (si Google)
Tregjet – po kalojnë online, rritje e konkurencës
Modele dhe procese biznesore – biznes modele të reja,
Mashtrimet – skema inovative mashtruese nëpërmjet Internetit

13. Mjedisi biznesor si nxitës i EC
Mjedis biznesor më konkurues si pasojë e faktorëve teknologjik, zhvillimeve rapide shkencore . Avancimet teknologjike sjellin deri te sistemet më komplekse.
Si pasojë mjedisi biznesor është me këto veti:
Më turbulent
Më probleme dhe mundësi më të mëdha
Konkurencë të fortë
Kompanitë nevojitet të marrin vendime më shpesh
Më shumë informata dhe njohuri nevojiten për vendimmarrje

14. Teknologjia e ndryshon mjedisin biznesor
Teknologjia ofron:
Kanale fleksibile për furnizimin dhe shpërndarjen e prodhimeve dhe shërbimeve
Pajisje për krijimin dhe paketimin e përmbajtjeve në disa forma si audio, video etj.
Mundësi të reja duke bërë që të zhvillohen veçori të reja
që kanë qenë vështirë të realizueshme përpara
komercializimit të www.

15. Konceptet e mjedisit biznesor
Çka është?
Si do të…?
Koncepti biznesor i organizatës definon:
Mundësitë në treg
Produktet dhe shërbimet e ofruara
Dinamika konkuruese
Strategjia për të marrë pozitë dominante
Opcione strategjike për zgjerimin e biznesit
Tërheqim një komunitet të madh dhe lojal?
Ofrojmë vlera për të gjithë antarët e komunitetit?
Vendosim çmimet për miratim të shpejtë në komunitet?
Të bëhemi #1 ose #2?
Ndërtojmë bariera për hyrje?
Gjenerojmë rrjedha të shumëfishta me të ardhura?
Menaxhojmë riskun dhe zhvillimin/rritjen?

16. Korniza e E-Governance (E-Qeverisjes)
E-Qeverisja ka të bëjë me dy gjëra:
Dhënia e vlerave për biznesin i cili drejtohet nga ekuivalentimi strategjik me IT
Zvogëlimin e rrezikut dhe matjen e performancës
Dhënia e
vlerave
Ekuivalentimi
Strategjik
Vlera e
aksionerëve
Menaxhimi i
Riskut
Matja e
Performancës

17. Ekuivalentimi Strategjik
Harmonizimi i IT investimeve me objektivat strategjike biznesore
Ekuivalentimi i IT me biznesin i përfshin
Integrimin Strategjik ndërmjet organizimit të ardhshëm të IT dhe organizimin e ardhshëm të institucioneve
Ekuivalentimi i IT operacioneve me operacionet aktuale të kompanisë
Dhënia e
vlerave
Ekuivalentimi
Strategjik
Vlera e
aksionerëve
Menaxhimi i
riskut
Matja e
performancës

18. Dhënia e vlerave Njësia finansiare e kompanisë Njësia operacionale
Biznesi ka pritje:
Nga IT produktet
Nga IT proceset
Matja e impaktit të vlerave është më i lehtë në fund të hierarhisë se sa në maje të saj.
Rritje e të ardhurave
Kthimi i investimeve
Të ardhura për puntor
Koha për sjelljen e
produktit të ri në treg
Shitje nga produkti i ri
Kualiteti i shërbimit
Koha e implementimit
të aplikacionit të ri
Kostoja e implementimit
Infrastruktura aktuale
Kostoja e transaksioneve
Kostoja e hardverit
Njësia finansiare
e kompanisë
Dhënia e
vlerave
Njësia operacionale
e kompanisë
Ekuivalentimi
Strategjik
Vlera e
aksionerëve
Menaxhimi i
riskut
IT Menaxhimi
Menaxhimi biznesor
Njësia për IT
aplikacione
Matja e
performancës
Infrastruktura e
përgjitshme për IT

19. Menaxhimi i riskut Bordi i kompanisë e menaxhon riskun duke:
Krijuar transparencë për rreziqet eventuale duke ndërtuar polisa kundër riskut
Qenë të vetëdijshëm se përgjegjësia bien për bordin, kështu që tu komunikohet çdo gjë që çon deri në rrezik
Sistemi i kontrollit të brendshëm krijon efiçencë të kostos
Konsideruar se menaxhimi transparent i riskut krijon përparësi në konkurencë
Insistuar se menaxhimi i riskut ëshhtë i përfshirë në operacionet e kompanisë, duke u përgjigjur shpejtë ndaj ndryshimeve dhe të raportohet në nivelin adekuat të kompanisë (çka të raportohet, kur, ku, si)
Dhënia e
vlerave
Ekuivalentimi
Strategjik
Vlera e
aksionerëve
Menaxhimi i
riskut
Matja e
performancës

20. Menaxhimi i performancës
Informacion
Financa
Dhënia e
vlerave
Numri i palëve të
Involvuara/klientë
Kostoja për Palët e
involvuara/klientëve
Efiçenca e kostos e
procesit
Vlera për punëtor
Ekuivalentimi
Strategjik
Vlera e
aksionerëve
Menaxhimi i
riskut
Palët e involvuara
Procesi
Matja e
performancës
Niveli i shërbimit të
dhënë
Kënaqja e klientëve
ekzistues
Numri i fituar i
klientëve të rinj
Numri i kanaleve për
dhënien e shërbimeve
të reja
Sistemet aktuale dhe shërbimet
Zhvillimet e buxhetit
Koha e përgjigjes
Sasia e gabimeve
Për menaxhimin e performancës të kompanisë përdoren Balanced Scorecards që bëjnë përkthimin e strategjisë në aksione për të arritur qëllime me sistemin e menaxhimit të performancës. Maten relacionet e aseteve të bazuar në dituri në kohën e informacionit si psh: fokusi i konsumatorit, efikasiteti i proceseve si dhe aftëseia për të mësuar dhe zhvilluar.
Produktiviteti dhe
Morali i stafit
Numri i stafit të
Trajnuar me teknologjinë
e re
Vlera për punëtor
Mundësi më të madhe
Për qasje në sistemet
e diturive
Mësimi

21. PYETJE???