Strateški menadžment turističke destinacije

Strateški menadžment turističke destinacije
Prof.dr Ivo Županović FAKULTET ZA MENADŽMENT, HERCEG NOVI, specijalističke studije

OSNOVNA LITERATURA Županović I., Strateški menadžment turističke destinacije, Kotor, 2011.

NAČIN OCJENJIVANJA PRISUSTVO 6 POENA KOLOKVIJUM 20 POENA
SEMINARSKI/PROJEKTNI RADOVI 26 POENA ZAVRŠNI ISPIT 48 POENA

SADRŽAJ Aspekti izučavanja turizma
Definisanje turističke destinacije-koncepti,tipologija Životni ciklus turističke destinacije Osnovni i savremeni vidovi turizma na nivou turističke destinacije Organizacija turističke destinacije TQM turističke destinacije Proizvodni mix turističke destinacije Formiranje integrisanog turističkog proizvoda destinacije Konceptualizacija strateškog menadžmenta turističke destinacije Menadžment održivog razvoja turističke destinacije Menadžment ljudskih resursa na nivou turističke destinacije Menadžment projekata i investicija na nivou turističke destinacije

SADRŽAJ Yield menadžment na nivou turističke destinacije
Event menadžment na nivou turističke destinacije Informacioni support i menažment sistemi na nivou turističke destinacije Ocjena konkurentnosti turističke destinacije-benchmarking i SWOT analiza Definisanje i konekcija instrumenata marketinga u u upravljanju razvojem turističke destinacije Generalne marketing strategije u upravljanju strateškim razvojem destinacije Organizovanost nosilaca turističke politike na globalnom međunarodnom nivou

I BLOK PREDAVANJA

Aspekti izučavanja turizma
Turizam se može izučavati i posmatrati prema njegovim pojedinačnim, posebnim i opštim aspektima. Pojedinačni aspekt polazi od čovjeka putnika, koji se u isto vrijeme dok putuje i boravi van svog mjesta boravišta,naziva i turistom. Posebno određenje turizma je aktuelno kada hoćemo da turizam selektiramo na određene vidove ,a na bazi neki posebnih kriterija, recimo nautički, kongresni, zdravstveni, turizam,itd. Opšti aspekt podrazumijeva poimanje turizma kao globalnog fenomena,čiji je obim takav da predstavlja značajno obilježje savremene civilzacije i vremena u kojem živimo.

Turizam i faktor prostora
Kako pomiriti sve ove interese u pogledu eksploatacije prostora,a opet omogućiti nesmetani razvoj turizma, pogotovu njegove infrastrukture? Upravo zbog navedenog treba naglasiti da su ustanovljena dva pojma,koja na određeni način prate i monitorišu ove procese:pojam utvrđivanja pogodnosti prostora za turističko korištenje i pojam turističke valorizacije prostora. Pojam utvrđivanja pogodnosti prostora za turističko korištenje podrazumijeva određivanje prikladnosti za određenu turističku namjenu i za razvoj određenih vrsta i oblika turizma.

Turizam i faktor prostora
Turistička valorizacija prostora je ocjena turističke vrijednosti prostora, jer u turističkom smislu samo najvrijedniji resursi privlače najveći broj posjetitelja.Ovaj pojam ne treba brkati sa pojmom ekonomska valorizacija zato što se prostor turistički valorizovan samo ako je interesantan turističkom tržištu. Dok se iskorištavanje prirodnih resursa u turističke svrhe sprovodi po tačno utvrđenim standardima, turizam je jedan od najznačajnih zaštitnika priroda. Ovdje dolazimo do zaklučka o takozvanom održivom razvoju turizma,odnosno o razvoju turizma koji ne ugrožava i devastira prostor i prirodne resurse. .

Funkcije turizma Stoga je sasvim logično da od bavljenja turizmom očekuju i određeni prihodi,bilo da su u pitanju domaći,odnosno strani turistički potrošači,zatim povećani bruto društveni proizvod,povećana zaposlenost itd. Na ovaj način turizam ostvaruje svoju ekonomsku funkciju.O ekonomskim funkcijama turizma ćemo detaljnije govoriti u odjeljku o turizmu kao privredne djelatnosti. Pored ekonomskih,postoje i neekonomske funkcije turizma,koje su isto tako značajne i važne.

Funkcije turizma Osnovne neekonomske funkcije turizma su:
• zdravstvena funkcija, • zabavna funkcija, • kulturna funkcija, • socijalna funkcija i • politička funkcija.

Uticaj turizma na ekonomska i društvena kretanja
Uticaj turizma na BDP Naglasili smo da je turizam uslužna djelatnost i sljedstveno tome u osnovi on ne omogućava stvaranje materijalnih dobara,pa samim tim ni narodni dohodak,ali u turizam u znatnoj mjeri utiče na narodni dohodak i društveni proizvod. U pogledu inostranog turizma ,novčana sredstva koja se dobiju najneposrednije utiču na povećanje bruto društvenog proizvoda,kroz prelivanje u receptivnu nacionalnu ekonomiju.Zemlje koje dio svojeg društvenog proizvoda i nacionalnog dohotka prelivaju u druge zemlje ,a na temelju turističke potrošnje nazivamo emitivnim. Zemlje koje ostvaruju pozitivan saldo u međunarodnom turizmu zovemo receptivnim zemljama. U pogledu ostvarenja prihoda od domaćeg turizma,treba istaći da samo dolazi do preraspodjele dohotka iz jedne privredne oblasti u drugu.

Uticaj turizma na platni bilans Uticaj turizma na platni bilans treba posmatrati dvojako. Naime,potrošnja inostranih turista poboljšava spoljnji bilans kroz takozvani’nevidljivi izvoz’ i to prodavajući robu i usluge,a da roba nije napustila teritoriju zemlje..Međutim,treba pomenuti da pojava domaćeg stanovništva kao turističkih konzumenata u drugim zemljama predstavlja odliv deviznih sredstava i to za nacionalnu ekonomiju ima negativan efekat,pa samim tim i na platni bilans. Ključna turistička misao treba biti da je izvoz veći od uvoza.Ova pozitivna razlika jača platni bilans zemlje i omogućava raspolaganje deviznim sredstvima za poboljšanje ukupnog platnog bilansa.Na taj način zemlja koja ima suficit u turističkom bilansu koristi ta sredstva za pokriće dijela deficita po drugim osnovama.

Uticaj turizma na razvoj nerazvijenih područja Kada govorimo o domaćem, ali i inostranom turističkom prometu, pojedine nacionalne oblasti uspjeli su intezivirati svoj razvoj. Naime, turizam je u ovim područjima bio generator razvoja,a navedene destinacije su sada pretežno eko ili kulturne turističke regije.

Uticaj turizma na zaposlenost Najšire posmatrano,razvoj turizma omogućava značajne šanse za zapošljavanje u pomenutoj djelatnosti,ali i u djelatnostima koje se ’naslanjaju’ na turizam. Takođe,turizam omogućava drugačiju strukturu zaposlenih,odnosno porast zaposlenih žena, čiji procenat u razvijenim zemljama doseže i do 70%. Novi kvalitet zapošljavanja u turizmu u odnosu na ostale privredne grane je i što omogućava zapošljavanje različitih stručnih profila,počev od neposrednih izvršioca temeljnih turističko-ugostiteljskih poslova,do kreativnih kadrova koji upravljaju menadžment strukturama. Međutim,treba istaći i specifičan problem sezonalnosti u turističkom poslovanju,koji stvara potrebu dodatnog zapošljavanja,odnosno sezonske radne snage,koja se u radni kontigent uključuje samo u toku turističke sezone.

Indirektne i multiplikativne funkcije turizma Indirektna funkcija turizma se reflektuje kroz aktivnosti ostalih privrednih grana kroz koje one posredno potpomažu razvoj turizma,osiguravajući svojim proizvodima kontinuitet turističkog procesa. Tako na primjer, industrija, građevinarstvo, trgovina, poljoprivreda,kroz turizam proširuju tržište za svoje proizvode.

Multiplikativna funkcija se ogleda u tome da se u turističku zemlju slivaju značajna finansijska sredstva i da ta sredstva u svojo cirkulaciji,bilo kroz direktne turističke djelatnosti,bilo kroz one koje indirektno učestvuju u ovoj djelatnosti,umnožavaju efekte nacionalne ekonomije. Ako je pak zemlja, zavisna o uvozu,a to znači da zadržava takva sredstva tada su ti efekti i znatno veći pa zemlji pružaju snažnu podršku ubrzanom razvoju te time i konkurentsku prednost i to ne samo na turističkom tržištu.

Definisanje turističke destinacije-koncepti,tipologija

Definisanje turističke destinacije
Riječ destinacija(lat.destinatio-odredište) koristi se u svim odgovarajućim oblicima romanskih jezika,ali je veoma raširena i u anglosaksonskim zemljama.U svom izvornom značenju sinonim je za odredište,pa i cilj. Taj uži pojam se u sedamdesetim godinama dvadesetog vijeka postupno širi i na turizam,odnosno postaje sinonim za turistički lokalitet,zonu,regiju,zemlju,pa čak i kontinent. Uži pojam turističke destinacije nije bio dovoljan za preciznije određivanje turističkog proizvoda kao i okvira djelovanja marketinga.Novi okvir za stvaranje turističkog sadržaja primjerenog novim zahtjevima tržišta je nužnost.Taj okvir,prostorno i funkcionalno širi,morao je imati elemente i njihovu međusobnu usklađenost.

Postoji saglasnost više autora o bazičnim terminima koji opisuju destinaciju. Pod turističkom destinacijom se podrazumijeva manje ili više zaokružena geografska cjelina koja raspolaže atraktivnim,komunikativnim i receptivnim faktorima,to jeste,svim onim prirodnim,antropogenim i saobraćajnim pretpostavkama za smještaj,ishranu ,za odmor,rekreaciju i zabavu turista (to jeste izgrađena turistička ponuda ).

Osnovni subjekti turističke destinacije su: a) turisti, b) saobraćaj ( infrastruktura i sredstva transporta ), c) atraktivnosti usluge i d) informacije o destinaciji ( koje obuhvataju promociju, javnosti, imidž i dr. ).

Koncepti turističkih destinacija: 1 . Tradicionalni koncept profiliše turističku destinaciju na osnovu bazičnih želja turista,dakle turistička destinacija bi trebala predstavljati mjesto gdje ljudi provode svoje odmore, i samim tim u turističku ponudu destinacije nije potrebno uključivati posebno sadržaje. 2. Skoriji koncept se bazira na formiranju ponude turističke destinacije kao rezultata ne samo osnovnih,nego i specifičnih želja i potreba turista, kao i na strategijskom upravljanju na destinaciji čiji je fokus na kontroli kvaliteta,izgradnji imidža,analizi kapaciteta i konačno.ostvarenju zacrtanih ciljeva.

Koncepti turističkih destinacija: 3. Dolazeći koncept destinacija predstavlja veoma ozbiljan pristup strategijskom upravljanju na turističkoj destinaciji i on obuhvata,debatu na nivou zajednice o ulozi i obimu razvoja turizma, kordinaciju javnog i privatnog sektora, upravljanje nivoima turističke tražnje,uticanje na ponašanje turista u destinaciji,pružanje kvalitetnog destinacionog iskustva,kooperativnu regionalnu promociju i razvoj turističke teorije,razvoj politika za upravljanje turističkom destinacijom .

Tipologija turističkih destinacija: 1. Glavni gradovi Glavni gradovi privlače posjetioce iz turističkih poslovnih, rodbinskih, kulturnih i administrativnih razloga.Turisti teže da se grupišu u određenim zonama arheološki,shopping,kulturni i zabavni objekti preovlađuju.

Tipologija turističkih destinacija: 2a. Razvijeni tradicionalni centar Mjesto sa dugom kulturno-istorijskom tradicijom kao fokus za turistički razvoj.Hoteli,barovi i drugi turistički objekti okružuju jezgro,bilo locirano planski bilo izgrađeno špekulativno.Turističke strukture dominiraju oblašću.

Tipologija turističkih destinacija: 2b. Touring centri Grad sa visokom koncentracijom sekundarnih turističkih objekata i dobrim saobraćajnim vezama i sa zemljama iz kojih turisti dolaze i sa okružujućim prirodnom i kulturnim atrakcijama.

Tipologija turističkih destinacija: 3. Resort- i izgrađeni u određenu svrhu Sva infrastruktura i objekti su jasno fokusirani na posao opsluživanja potrebe turista. Zgrade su iz istog perioda gradnje, i iako je arhitektonski stil strogo kontrolisan , može biti van karaktera okružujuće oblasti.Resort nudi sve objekte potrebne klijentima za vrijeme boravka.

Životni ciklus turističke destinacije

Fazu istraživanja karakteriše mali broj turista koji su po prirodi avanturisti i izbjegavaju insititucionalizovan putovanja. Privlači ih netaknuta i nezagađena priroda i kultura u destinaciji i mali uticaj turizma na okruženje. Ograničen pristup i neizgrađenost objekata razlog su malog broja posjetilaca. Mogućnost kontaktiranja domicilnog stanovništva je velika.

U fazi uključenja lokalne inicijative za obezbjeđivanje usluga posjetiocima i kasnije za propagandu destinacije, rezultiraju u povećanom broju posjetilaca. Javlja se pritisak na javni sektor da obezbjedi infrastrukturu. Dolazi do sezonskih oscilacija u posjetama.

U fazi razvoja dolazi veliki broj posjetilaca, čiji se broj u periodima vršne tražnje vjerovatno izjednačava ili čak nadvisuje broj stanovnika. Organizacija turizma se mijenja, kontrola prelazi iz ruku lokalnih u ruke eksternih kompanija koje obezbjeđuju nove objekte, koji sa svoje strane mogu izmjeniti izgled destinacije .

U fazi konsolidacije opada stopa rasta broja posjetilaca,iako u apsolutnim i iznosima broj raste i prelazi broj stalnih stanovnika. Destinacija je u potpunosti dio turističke industrije sa predstavnicima svih glavnih franšizera i lanaca i bez jasno izdvojene rekreacione oblasti.

U stagnaciji destinacija gubi na atraktivnosti.Oslanja se na ponovne posjete i poslovno korišćenje obimnih objekata i glavni napori tiču se održavanja broja posjetilaca. Veoma često se manifestuje prisutnost značajnih ekoloških,socijalnih i ekonomskih problema.

U fazi opadanja, karakteriše nepovratno gubljenje gostiju.Destinacije postaje zavisna o manjim lokalitetima,vikend turistima,dnevnim izletima i slično. Turistički objekti dobijaju drugu namjenu. Alternativno, vlasti mogu prepoznati ovu fazu i pokušati oživljavanje. To podrazumijeva odluke o novoj upotrebi, novim potrošačima, novim kanalima distribucije i stoga repozicioniranje destinacije.

Osnovni i savremeni vidovi turizma na nivou turističke destinacije

Osnovni vidovi turizma na nivou turističke destinacije
Pod pojmom sportski turizam obično podrazumijevamo 'poseban oblik turizma u kojem preovladavaju sportski motivi za putovanjem i boravkom u određenim turističkim mjestima i centrima. Sportsko-rekreativni turizam možemo podijeliti na:natjecateljski sportski turizam,zimski sportsko-rekreativni turizam,ljetni sportsko-rekreativni turitam itd. Sportsko-rekreacijska ponuda u turizmu se provodi trima osnovnim oblicima: • slobodnim korištenjem prirodnih resursa i sportskih objekata, • organizacijskim oblicima sportsko-rekreativnih aktivnosti, • programiranim oblicima sportsko-rekreacijske aktivnosti.

Kongresni turizam je specifični oblik turizma u kojem glavni motiv putovanja nije odmor, već sudjelovanje pojedinaca na skupovima koji mogu imati različiti karakter. Premda putovanja u okviru kongresnog turizma spadaju u domenu poslovnih putovanja koja su često obavezna i uslovljena radnim mjestom, zadatkom ili projektom, sve turistički receptivne zemlje vrlo rado i ove putnike svrstavaju u grupu turista, pribrajajući prihode od kongresnog turizma ukupnim prihodima od turizma. U kongresnom turizmu najveći dio prihoda se ostvaruje od smještaja i ishrane (40 – 60%), zatim u trgovini (20 – 30%) i u ostalim vanpansionskim uslugama;U većini slučajeva preko (70%) učesnici kongresa ne dolaze sami što otvara mogućnost plasmana i ostalih segmenata turističke ponude.

Ako samo pogledamo najbliže okruženje, recimo turističku destinaciju Kvarner u Hrvatskoj, možemo konstatovati da navedena destinacija raspolaže sa impozantnih sjedećih mjesta u više od 130 dvorana. Sve destinacije nude i potrebnu tehničku opremu te mogućnost organizacije kongresa, skupova i savjetovanja. Zatim Beograd, koji je sa 168-og mjesta u svijetu 2007.godine stigao do 55-og mjesta 2010.godine i do 28.og mjesta u Evropi u pogledu kongresnih kapaciteta i gdje kongresni i poslovni gosti čine 55% ukupnog broja gostiju.

prema ICCA, godine: oko 55%svih međunarodnih skupova održani su u Evropi (oko 4.500) na međunarodnim skupovima okupilo se sveukupno oko 5,2 miliona sudionika 590 USD prosječna kotizacija po sudioniku i skupu prema UNWTO, godine poslovna putovanja u ukupnim svjetskim putovanjima sudjelovala su sa oko 15%, dok su na području Evrope prihodi procijenjeni na 200 milijardi EUR

Nautički turizam i sportovi na vodi pretpostavljaju postojanje i funkcionisanje brojnih pratećih djelatnosti, što dovodi do porasta zaposlenosti i povećanja ukupnog i ličnog prihoda. Razvojem ovih djelatnosti nastaju značajni induktivni uticaji na privredne djelatnosti Kao najznačajniji vid prometa u nautičkom turizmu podrazumijevamo kruzing putovanja. Danas se tržište kružnih putovanja u smislu destinacijske turističke ponude,za razliku od njegovog prvobitnog funkcionisanja,proširilo na sve kontinente i zahvatilo geografski prostor od subpolarnih do tropskih mora. Tako je na kružnim putovanjima u svijetu u 2001.godini učestvovalo oko 35 miliona učesnika, što čini 5,16% učesnika u međunarodnim turističkim kretanjima.

Medicinski turizam predstavlja interesnu konekciju medicine i turizma. Pacijenti putuju izvan mjesta stalnog prebivališta zbog korištenja zdravstvenih ali i turističkih usluga destinacije. Osobe kojima je potrebna medicinska pomoć putuju u druge zemlje jer žele dobiti medicinsku njegu visokog kvaliteta s prihvatljivom cijenom, a uz to žele posjetiti atraktivnu destinaciju, iskoristiti je za rehabilitaciju, odmor i relaksaciju.. Kombinacija medicinske usluge i turizma je relativno novi tip turizma koji obećava veliki porast. Postoje razna istraživanja koliki je globalni prihod od medicinskog turizma (u g. od 40 do 60 miliona $), no možemo zasigurno reći da sva istraživanja prikazuju znatne prihode i rast tržišta i to od 20 do 25%.

Najveća potražnja od strane emitivnih tržišta: Stomatološke usluge – 41% Ostale usluge (ortopedija, kardiologija, kardiohirurgija, neurohirurgija)- 40% Estetska hirurgija – 19%

Samo u prošloj godini, više od 750 hiljada Amerikanaca otputovalo je u inostranstvo da uštedi na liječenju. Procjenjuje se da će sledeće decenije, najčešće radi stomatoloških, estetskih i ortopedskih usluga, američki zdravstveni sistem izgubiti 6 milijardi dolara. Sektor medicinskog turizma raste sa ozbiljnom stopom progresije a predviđa da će 2012 god. dostići obrt kapitala od 100 milijardi dolara.

Savremeni vidovi turizma na nivou turističke destinacije
Religiozni turizam-U skladu sa definicijom preuzete od UNESCA, turizam baziran na kulturno-istorijskom naslijeđu obuhvata kompletno pokretno,nepokretno i duhovno-religiozno naslijeđe i kompletan kulturni život zemlje. Na prvom kongresu religioznog turizma u Raveni 1990.godine, religiozni turizam je definisan kao humana promocija,oblik solidarnosti i prijateljstva,susret naroda,njihovih kultura i religija,učenju mira među ljudima,poštovanje prirode i valorizacije prirodnog i kulturnog naslijeđa.

Ekološki turizam-Razvoj destinacije u pravcu ekološkog turizma sem što omogućava očuvanje i konzervaciju naslijedja i pospješuje interesovanje turista za prirodne i kulturne fenomene,pruža i mogućnost podizanja značaja destinacije i dodatne zarade rezidenata. Ekološki turizam je oblik turizma, koji predstavlja sastavnu i neophodnu pretpostavku svih navedenih oblika turizma.

Kulturnim turizmom se smatra posjeta osoba izvan njihovog stalnog mjesta boravka a u cilju proširenja interesovanja vezanih za istoriju, umjetnost , naslijeđe ili stil života.Ovom definicijom se obuhvata i takozvana opipljiva kultura kao što su muzeji.galerije,pozorišta,spomenici,ali i neopipljiva kultura poput tradicija i običaja. Postoje slijedeća stanovišta u sagledavanju kulturnog turizma: S turizmološkog stanovišta je kretanje motivisano kulturnim turizmom.Najčešće se odnosi na ona mjesta koja nisu turistički razvijena,a imaju lokalne kulturne potencijale; S kulturološkog stanovišta,to je promocija oživljenih kulturnih dobara i pejsaža koja turisti donosi doživljaj za pamćenje; S edukativnog stanovišta,to je turističko putovanje sa željom da se istražuje,upozna i nauči nešto novo o nacionalnim i kulturnim vrijednostima sredine koju posjećujete; Sa stanovišta marketinga,kulturni turizam je upravljanja ugledom jednog mjesta,zasnovanom na kulturnim dobrima

• Izletnički turizam uključuje razne vrste aktivnosti koje turisti mogu obavljati na području destinacije.To se prije svega odnosi na takozvane izletničke ture specijalnih interesa koje uključuju obilazak kulturno-istorijskog naslijeđa,nacionalnih parkova, arheoloških nalazišta,zatim gastronomske ture,shopping ture u centrima gradova itd. Segment starijih ljudi ili over sixty turizam je jedan od megatrendova u savremenim turističkim kretanjima.Ranije smo govorili da je značajan postotak ovog vida turizma u njarazvijenijim evropskim destinacijama. Agroturizam je veoma poželjan oblik boravka u prirodi, koji pruža visok stepen doživljaja i sticanje znanja o obavljanju poslova u seoskim domaćinstvima prema običajima koji se temelje na stoljetnoj tradiciji.To omogućava ‘povratak u prošlost’,učestvovanje u aktivnostima uobičajenim na seoskom području, kao i doživljaj stila života ljudi iz ruralnih krajeva.

Incentive turizam ili MICE-Podsticajna putovanja su na turističkom tržištu prisutna u posljednjih dvadesetak godina.Ako navedeno turističko tržište podijelimo na poslovna i putovanja iz zadovoljstva možemo da konstatujemo da su incentive putovanja dio prve grupacije. Međutim,ona ipak nisu klasična poslovna putovanja jer motiv poslovnih putovanja je čisto poslovne prirode,dok podsticajna putovanja kao motiv imaju nagradu. Ona su obično veoma kvalitetna,složena ,skupa,ne podliježu sezonalnosti. Ona su prvenstveno rezultat napora kompanija da nagrade svoje zaposlene.

Organizacija turističke destinacije

U pogledu organizovanja turističke destinacije,ispoljavaju se značajne razlike po više kriterijuma.Najznačajniji su slijedeći: 1.Geografski obuhvat 2.Funkcije: Destinacijske turističke organizacije teorijski mogu obavljati samo jednu funkciju,ali je to najčešće ipak čitav set finkcija,što kao rezultat geografskog obuhvata organizacije,što kao rezultat opredijeljenja javnog sektora da se uključe u ukupne aktivnosti na nivou destinacije. 3.Izvori finansiranja 4.Stepen kontrole od strane vlade

Lokalne turističke oranizacije se uglavnom bave marketing aktivnostima na nivou grada ili opštine,ili lokaliteta u okviru grada. To prije svega znači koordinaciju djelovanja svih subjekata na lokalnom nivou koji su posredno ili neposredno uključeni u turistički prometa radi zajedničkog utvrđivanja i implementacije marketing aktivnosti u cilju obogaćivanja turističke ponude opštine ili grada.

Regionalne turističke organizacije utvrđuju marketing planove na regionalnom nivou, vrše promociju turističke ponude regije,odnosno regionalne destinacije i radi na kreiranju novih i obogaćivanju postojećih turističkih proizvoda. Nacionalne turističke organizacije zadužene su za stvaranje pozitivnog imidža destinacije u inostranstvu,prije svega na najznačajnijim emitivnim tržištima.

U praksi,moguće su slijedeći modaliteti destinacijskog partnerstva: • JAVNO-JAVNO: 1. između jedinica lokalne uprave na području destinacije, 2. između lokalnih turističkih organizacija u okviru regije, 3. između lokalnih i regionalnih turističkih organizacija,kao i jedinica lokalne uprave, 4. između regionaln i nacionalne turističke organizacije,i jedinica lokalne uprave zaduženih za turizam.

• JAVNO-PRIVATNO: 1. između lokalnih turističkih organizacija i pojedinačnih subjekata turističke ponude: 2. između regionalnih turističkih organizacija i pojedinačnih subjekata turističke ponude: 3. između nacionalnih turističkih organizacija i pojedinačnih subjekata turističke ponude. •

• PRIVATNO-PRIVATNO: 1. između različitih subjekata turističke ponude na nivou destinacije, 2. između subjekata turističke ponude jedne i drugih destinacija, 3. između subjekata turističke ponude koji su neposredno ili posredno uključeni u oblikovanje turističkog proizvoda destinacije, 4. između sudionika turističke ponude destinacije i sudionika turističke tražnje.

TQM turističke destinacije

Total quality management turističke destinacije
Šta znači akronim HACCP? HACCP predstavlja akronim engleskog naziva “Hazard Analysis and Critical Control Points” koja se prevodi kao ANALIZA OPASNOSTI I KRITIČNE KONTROLNE TAČKE U pogledu bezbjednosti hrane ključna je primjena HACCP koncepta. HACCP je sistem koji identifikuje ,određuje vrijednosti i kontroliše rizike koji su važni za bezbjednost hrane.Ovaj sistem obezbjeđuje zdravstvenu ispravnost putem prevencije.

Total quality management turističke destinacije
HACCP je zasnovan na slijedećim principima : analiza potencijalnih opasnosti,odnosno nedozvoljena kontaminacija biološke,hemijske ili mehaničke prirode, određivanje kritičnih tačaka-KKT, utvrđivanje kritičkih granicu za svaku KKT, utvrđivanje procedure monitoringa za svaku KKT, utvrđivanje korektivnih mjera koje je potrebno preduzeti kada se konstatuje da određena KKT nije pod kontrolom, utvrđivanje procedure za verifikaciju kako bi se utvrdilo da HACCP sistem efektivno funkcioniše, formiranje dokumentacije,uključujući sve procedure i zapise,koji su u skladu sa ovim principima i njihovom primjenom.

Proizvodni mix turističke destinacije

Jednostavna dvodimenzionalna matrica koja je razvila Boston Consulting Group- BCG, služi kao smjernica za pomoć destinacijama čije menadžment strukture imaju dileme oko investiranja. Pomoću navedene matrice dobijaju se slijedeći osnovni tipovi turističkih proizvoda: Zvijezde-turistički proizvodi koji bilježe visoki rast i koji u isto vrijeme imaju visoki udio na tržištu.Imati turistički proizvod-zvijezdu je odlično ali samo zbog visokog tržišnog udjela.Naime,da bi se podržala promocija i drugi prodajni napori potrebni za održavanje rasta,potrebno je stalno finansiranje.

Krave muzare-turistički proizvodi koji zbog visokog tržišnog udjela stvaraju veliku količinu gotovog novca, ali kojima nije potrebno dodatno ulaganje zato što ne rastu. Tipična krava muzara mogao bi biti proizvod koji je lider na stagnantnom ili zrelom tržištu. Turistička preduzeća vole imati krave muzare u blizini jer im mogu pomoći u finansiranju drugih linija turističkih proizvoda ili projekata što je poznato kao međusobno subvencionisanje.

Upitnici ili problematična djeca-turistički proizvodi koji bilježe ubrzani rast ali koji imaju premali tržišni udio da bi finansirali veću ekspanziju. Upitnici se najčešće nalaze nanovim i neispitanim tržištima. Psi-turistički proizvodi koji ne rastu i nemaju veliki tržišni udio. Opše posmatrano, psi su dobri turistički proizvodi koji su postali neprivlačni turističkim konzumentima.Iako ponekad postoje razlozi za održavanje ovih proizvoda u životu,odluka menadžmenta je uglavnom odstranjivanje ovakvih turističkih proizvoda.

Razvoj novog turističkog proizvoda destinacije
Heath i Wall navode da proces razvoja novog proizvoda primjenljiv na nivou turističke destinacije obuhvata slijedeće faze: identifikovanje šansi-definisanje tržišta generisanje ideja,razmatranje ideje; dizajn-mjerenje tražnjerazvoj koncepta novog proizvoda,razvoj strategije; testiranje-promociono testiranje,tržišno predviđanje,tržišni test; i uvođenje-planiranje i izvršenje uvođenja.

Proizvod nov za svijet.Riječ je o inovaciji koja predstavlja pronalazak koji se u datom momentu komercijalizuje po prvi put i kao takav do tada nigdje nije proizveden; Dodavanje postojećim proizvodnim linijama nove.Nova proizvodna linija podržava postojeće i može da doprinese zaokruživanju asortimana,odnosno diverzifikaciji proizvodnog programa; Dodavanje novih proizvoda u okviru postojećih proizvodnih linija ima za cilj da se poboljša ukupna tržišna ponuda;

Modifikacija proizvoda.Proizvodi se tokom životnog ciklusa modifikuju sa ciljem da se poboljša njihova tržišna pozicija; Repozicioniranje proizvoda.Postiže se prikladnim primjenama postojećih proizvoda da bi se osvojila nova tržišta ili novi tržišni segmenti. Smanjenje prodajnih cijena predstavlja najmanji stepen noviteta,gdje novi proizvod ima slične karakteristike kao konkurentski,ali košta manje

Formiranje integrisanog turističkog proizvoda destinacije

Parcijalni turistički proizvod predstavlja proizvod svakog pojedinačnog nosioca turističke ponude. Po Popeskuu,»parcijalni turistički proizvod predstavlja proizvod pojedinih preduzeća turističke privrede,koje oni samostalno ili preko posrednika nude na turističkom tržištu». Integrisani turistički proizvod Kotler i drugi definišu «kao sve što može zadovoljiti želje i potrebe potrošača,pritom proizvod nije samo ograničen na fizičke karakteristike, nego uključuje i iskustva,osobe,mjesta,organizacije,informacije i ideje.

Integrisani turistički proizvod je spoj: •atraktivnosti-obuhvat prirodnih i društvenih pogodnosti; •pristupačnost destinacije (infrastruktura,oprema) Receptivni faktori na destinaciji (neophodni objekti za smještaj);

Prirodne i društvene atraktivnosti
Prirodni faktori su produkt geografske sredine,koju čine fizičko-geograski elementi: klima reljef, hidrografski elementi, flora i fauna. Prirodna turistička bogatstva,odnosno atraktivnosti osim što je neophodno zaštititi zakonskim aktima nužno moraju biti pod patronatom lokalnih samouprava koje trebaju donositi programe zaštite u skladu sa lokalnim prioritetima i posebnostima. Posebnu odgovornost moraju imati organi lokalne samouprave koji bi u svrhu očuvanja prirodnih resursa na lokalnoj razini trebali uvesti posebne poreze,doprinose i naknadeza njihovo korištenje, koje bi plaćali turistički konzumenti i turistička preduzeća,a čime bi se osigurala sredstva za nužne sanacijske i zaštitne programe.

Prirodne i društvene atraktivnosti
Kulturne atraktivnosti: Kulturne resurse čine spomenici kulture u koje se ubrajaju: Nepokretni i pokretni objekti, Grupe objekata i predmeta istorijske,arheološke,umjetničke,estetske,etnološke ili kulturne vrijednosti od značaja. Kulturni resursi čine kulturno naslijeđe i identitet naroda kome pripadaju i predstavljaju njegovu kulturnu baštinu.Svojim univerzalnim vrijednostima oni postajui dio svjetske kulturne baštine. kulturne i zabavne manifestacije-festivali

Komunikativni faktori i saobraćajna pristupačnost destinacije
Komunikativni faktori podrazumijevaju manje ili više razvijenu saobraćajnu infrastrukturu,npr.putevi,aerodromi,kao i razvijenost pojedinih saobraćajnih grana kako bi se prostor mogao'otvoriti' za turistička putovanja. Značaj ovog faktora je da nema ekonomske valorizacije turističke ponude koja ostaje nepristupačna. Turističkim saobraćajem se smatra djelatnost,kao i sredstva kojima se ona služi,što omogućuju ljudima da radi rekreacije promijene svpje prebivalište i otputuju na privremeni boravak. U prevozu turista učestvuju slijedeći vidovi saobraćaja: • drumski javni saobraćaj, • željeznički saobraćaj, • vazdušni-avionski saobraćaj, • pomorski i riječni saobraćaj.

Receptivni faktori-smještajni kapaciteti
Generalna podjela smještajnih kapaciteta: Osnovne smještajne kapacitete čine hoteli, turistička naselja, moteli i pansioni, komplementarne smještajne kapacitete čine kampovi, sobe, apartmani i kuće za odmor, planinarski domovi i odmarališta.

Hoteli- ključni dio osnovnih smještajnih kapaciteta Smještajnim objektom iz grupe hoteli podrazumijeva se poslovni objekat kojim posluje ugostitelj (pravno ili fizičko lice registrovano za obavljanje ugostiteljske djelatnosti u grupi hoteli) ili pravna osoba koja nije ugostitelj ali pod uslovima propisanim zakonom za ugostitelja može obavljati ugostiteljsku djelatnost. U smještajnom objektu iz grupe hoteli pružaju se usluge smještaja,a mogu se pružati usluge prehrane,pića,napitaka i slastica. Prema namjeni hoteli se dijele u tri ključne grupe: gradski hoteli,nalaze se u administrativnim i privrednim centrima i namijenjeni su poslovnim ljudima i putnicima; turistički hoteli,nalaze se u turističkim mjestima i namijenjeni su smještaju turista i izletnički hoteli,namijenjeni su izletnicima i smješteni su u izletničkim mjestima pogodnim za rekreaciju.

Hoteli- ključni dio osnovnih smještajnih kapaciteta Po obimu usluga,hotele dijelimo na dvije vrste: potpune hotele koji osim smještaja pružaju potpunu uslugu prehrane, garni hotele,koji pored smještaja pružaju samo doručak.

Struktura smještajnih objekata u Crnoj Gori-projekcija po Master planu

Receptivni faktori- F&B sektor-Sektor hrane i pića
Definicija: Funkcionalno, prostorno, tehničko-tehnološki i organizaciono osamostaljeni ugostiteljski sektor hrane, pića i napitaka Restoraterstvo je prvenstveno koncipirano da proizvodi i prodaje hranu,pića i napitke. Način proizvodnje i prodaje u restoraterstvu zavisi o vrsti namirnica,načinu usluživanja,vrsti,kategoriji ,kao i obliku organizacije ugostiteljskog objekta. Osnovno obilježje restoraterstva je u tome što su proizvodi i usluge ovog tipa egzistencijalnog karaktera.

Postoji više klasifikacija restorana,no,najaktuelnija je slijedeća podjela: • Klasične restorane • Specijalizovane restorane • Ekspres restorane • Automatske restorane • Industrijske restorane • Učeničke ili studentske restorane • Restorane u saobraćajnim sredstvima.

Ovi vidovi restorana su kompleksniji za organizaciju poslovanja,pa stoga moraju posjedovati i posebne organizacione cjeline i to: 1.prijemno odjeljenje 2.uslužno odjeljenje 3.proizvodno odjeljenje 4.skladišno odjeljenje 5.tehničko odjeljenje 6.sanitarno odjeljenje i 7.odjeljenje za zaposleno osoblje.

Konceptualizacija strateškog menadžmenta turističke destinacije

• Strategijski menadžment u turizmu definišemo “kao analiziranje, planiranje, implementaciju i kontrolu programa dizajniranog da kreira ,gradi i održava konkurentske prednosti a u vezi ciljnih grupa kupaca i i u svrhu postizanja organizacionih ciljeva”. Proces strategijskog menadžmenta je konstantno u toku i stalno podložan promjenama. Menadžment u turizmu je dinamičan proces:promjene i preokreti su sastavni dio ovog procesa.

On mora da isprati ubrzani razvoj sfere ljudskih aktivnosti,reflektovane promjene u ekonomskoj i društvenoj sferi,moderne pravce individualnih sloboda izražene kroz potrošački izbor,moderni transport tehnologije i informacione komunikacije koji čine i najudaljenije destinacije dostupnim. Ovaj proces je fokusiran na zadovoljenje potrošačevih želja i na ispunjenje tržišnih pravila i na osnovu toga premošćavanje kriznih situacija.

Neke od ključnih i korjenitih promjena u strateškom upravljanju u turizmu su : Inovirana anticipacija tržišta. Privatizacioni proces u turizmu. Održivi razvoj. Profesionalnost i multidisciplinarnost.

Strateški dokumenti turističkog razvoja predstavljaju kičmu ukupne organizacije i turističkog razvoja određene destinacije. Kao eklatantan primjer navedene hipoteze prezentiraćemo inovirani Master plan-strategije razvoja turizma do 2020.godine koji uvodi nekoliko krucijalnih značajki za dugoročan i strategijski turistički razvoj Crne Gore. •

Navedeni dokument uključuje nekoliko potpuno novih strategijskih postulata: • Inventarizacija neregistrovanih smještajnih kapaciteta u privatnom smještaju • Konverzija navedenih kapaciteta u condo apartmane i male porodične hotele,čime bi se neposredno nakon registracije omogućila i kvalitetna valorizacija navedenih kapaciteta • Institucionalni i pravni okvir odgovara zahtjevu uspješnog i održivog razvoja turizma • Promocija regionalnih klastera radi jačanja turističkog potencijala u svim regionima i podregionima Crne Gore • Uspostavljanje i funkcionisanje sistema za upravljanje informacijama i kvalitetom • U n a p r e đ i v a n j e preduzetništva i malih i srednjih preduzeća u sektoru turizma • Unapređenje harmonije između arhitekture i okolnog prirodno-kulturnog ambijenta („stvaranje skladnog ambijenta“) •

Projekcija smještajnih kapaciteta u Crnoj Gori do 2020.godine po kategorijama i regionima •

Projektovani porast smještajnih kapaciteta u Crnoj Gori do 2020.godine

Ključna emitivna tržišta po Master planu-Strategiji razvoja turizma Crne Gore do 2020.godine Po Master planu, ekonomski i dugoročno najvažniji je „stub proizvoda“ za emitivni region „EU–Evropa i Rusija“. On podrazumijeva visoki kvalitet i održivost ponude. Tamo gdje uslovi dozvoljavaju, uvijek koristi postojeće strukture i usklađuje ih sa rastućim zahtjevima tržišta. On se kvalitativno i kvantitativno gradi uzimajući u obzir tri aspekta: • konkurentski jak odnos cijena – usluga i efikasna prodaja na tržištu, dakle dovoljno veliki, standardizovani, na ciljne grupe diverzifikovani, svestrani turistički objekti viših kategorija.

Ključna emitivna tržišta po Master planu-Strategiji razvoja turizma Crne Gore do 2020.godine • Glavna ponuda koncentriše se na najznačajniji tržišni potencijal – kupališni turizam za turiste koji dolaze avionom. Plažni turizam obogaćuje se dodatnim ponudama, posebno u dijelu visokokvalitetnog nautičkog turizma, u planinama sa temama sport, priroda, kultura i tijesno se umrežava sa njima. • Stimulisanje zahtjevnog individualnog turizma preko malih objekata (mali, luksuzni hoteli kao i specijalizovani hoteli), koji sarađuju na više polja – u dogovoru sa nacionalnom i lokalnim turističkim organizacijama: npr. turistička infrastruktura, prodaja na tržištu, specijalizacija i manifestacije.

Ključna emitivna tržišta/trenutno stanje (posljednji update u pogledu 2012-te godine)

Ključni menadžment podsistemi u okviru strateškog menadžmenta turističke destinacije
Menadžment održivog razvoja turističke destinacije Menadžment ljudskih resursa na nivou turističke destinacije Menadžment projekata i investicija na nivou turističke destinacije Yield menadžment na nivou turističke destinacije Event menadžment na nivou turističke destinacije Informacioni support i menažment sistemi na nivou turističke destinacije

Menadžment održivog razvoja turističke destinacije

Koncept održivog razvoja turizma sačinjava sklad između slijedeće tri dimenzije i njihovih elemenata : Ekološka dimenzija Stopa iskorištavanja resursa koji se obnavljaju mora biti manja od stope obnavljanja; Potrošnja resursa koji se ne obnavljaju ne smije preći proizvodnju obnovljenih supstituta,ona mora biti smanjena; Količina otpadaka i ostataka ne smije biti veća od kapaciteta obnavljanja okoline; Zalihe finalnih proizvoda koji se ne mogu reciklirati moraju biti maksimalno smanjene; Posebnost,ljepota i estetska vrijednost prirodnih krajolika i kulturnih vrijednosti mora biti sačuvana;

Ekonomska dimenzija: Održavanje ekoloških funkcija limitiraju ljudsku aktivnost u eksploatisanju ljudskih resursa; Materijalne potrebe moraju biti zadovoljavajuće i pružati sigurnost; Mora biti osiguran minimalan nivo života; Sistem ljudske proizvodnje mora imati siguran razvoj;

Socijalna dimenzija: Zagarantovana participacija stanovništva u odlučivanju; Emancipacija svih slojeva stanovništva; Snaženje sociološkog humanog sastava;

Menadžment ljudskih resursa na nivou turističke destinacije

Menadžment ljudskih resursa na nivou turističke destinacije /Osnovne mjere definisane ‘ Strategijom razvoja ljudskih resursa u sektoru turizma u Crnoj Gori’

Preporuke za intervencije u ključnim oblastima HRD-strategije u turizmu Crne Gore a. Institucionalni, organizacioni i regulatorni okvirni uslovi Kooperacija i dijalog između poslodavaca i zaposlenih; Uređenje međuministarskog tijela za usaglašavanje/Savjet za HRD u turizmu (kao promijenjeni nastavak aktuelno postojeće međuministarske radne grupe) radi upravljanja implementacijom i, po potrebi, prilagođavanja HRD strategije u turizmu pod rukovodstvom Ministarstva turizma (primus inter pares) i uz učešće privatnog sektora; Revizija pravnih i regulatornih okvirnih uslova;

Preporuke za intervencije u ključnim oblastima HRD-strategije u turizmu Crne Gore a. Institucionalni, organizacioni i regulatorni okvirni uslovi Poboljšanje renomea i atraktivnosti zanimanja odnosno profesionalnih aktivnosti i pokazivanje mogućnosti zapošljavanja u sektoru turizma putem blagovremenog savjetovanja za izbor zanimanja u obrazovnom sistemu i mjera koje imaju odjek u javnosti; Razvoj okvirnog koncepta finansiranja za implementaciju HRD-strategije u turizmu; Međusobno povezivanje sa međunarodnim organizacijama i institucijama, koje su relevantne za turizam, po mogućnosti u okviru EU.

b. Davaoci kvalifikacionih usluga i obrazovni kapaciteti Povećanje kapaciteta putem optimizacije opterećenosti i proširenja postojećih institucija: Formiranje Istraživačkog odnosno Ekscelentnog centra („Center of Excellence“ - CoE) u oblasti stručnih škola kao referentnih škola sa visokim standardom kvaliteta Povećanje kapaciteta formiranjem novih ustanova za visokokvalitetno obrazovanje u oblasti višeg stručnog obrazovanja i studije na višoj školi sa visokim udjelom prakse za sektor turizma (dualni princip); 

b. Davaoci kvalifikacionih usluga i obrazovni kapaciteti Povećanje autonomije kvalifikacionih institucija prilikom organizovanja obrazovanja i ponude specifične za određenu lokaciju. Uspostavljanje tekuće lokalne kooperacije i usaglašavanje između davalaca kvalifikacionih usluga i privrede radi prilagođavanja obrazovnih mjera i nastavnih programa lokalnim potrebama. Unapređenje namjera kooperacije između preduzeća i davalaca kvalifikacionih usluga (PPP) .

c. Kvalifikacione ponude u skladu sa potrebama i potražnjom Poboljšanje informacionog položaja o tržištu rada i kvalifikacija u sektoru turizma radi obezbjeđenja kvalifikacionih ponuda u skladu sa potrebama i radi ranog prepoznavanja novih zahtjeva: Razvoj i uređenje jednostavnog informacionog sistema za tržište rada (LMIS) za sektor turizma, Proširenje kvalifikacione ponude za nova zanimanja i aktivnosti u sektoru turizma: Obezbjeđenje sertifikacije u okviru nacionalnog zakona o sertifikaciji i NQF

c.Kvalifikacione ponude u skladu sa potrebama i potražnjom Revizija i modernizacija postojećih nastavnih programa za formalno i neformalno obrazovanje i poboljšanje relevantnosti kvalifikacionih ponuda u sektoru turizma za proces rada: Uvođenje inovativnih pedagoških koncepata i ambijenta za didaktičko unapređenje u skladu sa trendovima i standardima u EU kao i korišćenje informacionih i komunikacionih tehnologija (ICT), Fleksibilizacija obrazovanja i usavršavanja putem dalekosežne modularizacije u toku puteva sticanja karijera,

d. Capacity Development (Razvoj institucija koje podržavaju obrazovanje) Obrazovanje i usavršavanje nastavnog osoblja za oblast turizma : Obrazovanje i usavršavanje za menadžment škola/davalaca kvalifikacionih usluga (direktora kola, menadžera institucija za obrazovanje, odgovornih u preduzećima za obrazovanje) u oblasti turizma: Informacije i usavršavanje za donosioce odluka u ministarstvima, kod davalaca kvalifikacionih usluga i u privredi: Učešće u razmjenama iskustava (nacionalno i međunarodno) Učešće na konferencijama: Obrazovanje i usavršavanje kapaciteta za srednji i viši menadžment u turističkoj branši u oblasti univerziteta:

Projekcija razvoja ljudskih resursa u turizmu Crne Gore-dosadašnje tendencije

Projekcija razvoja ljudskih resursa u turizmu Crne Gore

Menadžment projekata i investicija na nivou turističke destinacije

Prije započinjanja investicionog ciklusa treba voditi računa o slijedećim pitanjima od značaja za razvoj destinacije: radi li se o već formiranoj prostornoj jedinici ili se radi o turistički neizgrađenim prostorima; kako urbanistički i arhitektonski oblikovati i u prostoru razmjestiti novoizgrađene turističke objekte; da li se opredijeliti za modernu ili tradicionalnu arhitekturu.

Integrisan sistem informacija o mogućnostima investiranja u određenu destinaciju, namijenjen prvenstveno potencijalnim ulagačima nazivamo INVESTMENT SUPPORT SYSTEM, jer navedeni logistički system nudi slijedeće informacije: Pregled svih planiranih programa ulaganja u turističku destinaciju,uz dopune o: 1. stanju imovinsko-pravnih odnosa na terenu gdje se planira projekat; 2. stepen kompletiranja projektne dokumentacije; pregled svih propisa, dokumenata i postupaka relevantnih za realizaciju projekata u smislu konkretnih podsticaja investitorima (saglasnosti,dozvole,itd.) pregled svih aktuelnih finansijskih i poreskih uslova i podsticaja za realizaciju ulaganja u turizam; pregled relevantnih podataka o razvijenosti turizma destinacije i njegovom planiranom razvoju.

Prilikom formiranja budžeta projekta,treba imati u vidu vanredne situacije koje mogu dovesti do ‘probijanja’ osnovnog budžetskog iznosa: neočekivana inflacija tokom izvođenja dugoročnih projekata propušteno ukalkulisavanje fluktuacije deviznih kurseva nestabilne cijene od dobavljača i podugovarača procjene zasnovane na različitim metodama za proračun troškova neplanirani troškovi ljudskih resursa koji su neophodni da bi se ispratila dinamika realizacije projekta, recimo povećani iznosi za prekovremeni rad neočekivane potrebe za prostorom neočekivani troškovi obuke naknade konsultantima koji se angažuju da riješe nepredviđene probleme

Osnovne vrste ugovora koje se javljaju u upravljanju projektima su: Schedule of unit rate ili jedinična cijena, gdje se ukupna cijena utvrđuje i plaća putem jediničnih cijena za ugrađeni materijal, čija se količina može relativno jednostavno utvrditi i kontrolisati. Lump sum ili paušalna cijena je tip ugovora po kom izvođač planira da izvede sve ugovorene radove na jednom objektu za ukupnu globalnu cijenu, koja se unapred određuje. Cost plus je tip ugovora razvijen upravo za one situacije u kojima u vrijeme ugovaranja posla nije precizno utvrđen obim posla koji treba izvesti. •

Osnovne vrste ugovora koje se javljaju u upravljanju projektima su: Turn key ili ključ u ruke predstavlja tip ugovora u kojoj organizacija-ugovarač preuzima na sebe kompletnu odgovornost i rizik za realizaciju projekta,od izrade projektne dokumentacije,izbora tehnologije,izvođenja radova i puštanja objekta u rad sve do simbolične predaje ključa investitoru koji odmah može da koristi izgrađeni objekat. BOT aranžman (Build/Own/Transfer),pojavljuje se povremeno kad su u pitanju veliki infrastrukturalni objekti, gdje se jedna organizacija pojavljuje i kao izvođač i kao investitor.Tu ulogu joj uglavnom dodjeljuje država, koja nema dovoljno sredstava da izgradi željeni objekat, pa realizaciju ustupa određenoj kompaniji,koja ga izgradi u sopstvenom aranžmanu, koristi ga u izvjesnom periodu i zatim ga vraća državi.

Procjena profitabilnosti projekta se vrši pomoću statičkih i dinamičkih metoda i kriterijuma. Osnovni statički kriterijumi su: računovodstvena stopa prinosa (accounting rate of return),koja se dobija iz odnosa godišnjeg profita i inicijalne stope investicija, ili kao odnos godišnjeg profita i ukupne investicije. period povraćaja (payback period),koji ukazuje kada kumulanta novčanih tokova mijenja znak iz negativnog u pozitivan.U tom trenutku možemo da konstatujemo da smo povratili investiranu vrijednost.

Osnovni dinamički kriterijumi su: diskontovani period povraćaja (discounted payback rule),koji određuje vremensku tačku na kojoj sadašnja vrijednost projekta prelazi iz pozitivne u negativnu, neto sadašnja vrijednost (net present value), kao razlike sadašnje vrijednosti razlike između priliva i odliva gotovine, index profitabilnosti kao međuodnos sadašnje vrijednosti priliva i odliva gotovine.

PRIMJER DCF ANALIZA (evaluacije projekata)

Tri ključna izvora finansiranja projekta: pozajmljivanje, gdje dolazi do uspostavljanja obligacionog odnosa sponzora projekta sa spoljnjim subjektom ,kreditorom ili vlasnikom dužničke hartije od vrijednosti.Uticaj spoljnjeg subjekta je definisan ugovorom o kreditu, lizingu,koji kao i obveznica sadrže određeni broj ugovornih klauzula.Obavezna klauzula je rok dospijeća, kao i iznos glavnice i kamata po ugovorenoj kamatnoj stopi,kao i plan otplata; uplaćivanje sredstava se obavlja emisijom i prodajom običnih i prioritetnih akcija kao i naknadno uplaćenim kapitalom; stvorena sredstva predstavljaju neraspodijeljene profite iz operativnog poslovanja.

Projektovane greenfield investicije u crnogorskom turizmu definisane Master planom

II BLOK PREDAVANJA

Yield menadžment na nivou turističke destinacije
Yield management je integrisani timski rad

Yield management je tehnika kontrole izvršenja marketinga a u sebi sadrži i procese planiranja i realizacije optimalne profitabilnosti turističkih kapaciteta.Yield management je skup koncepcija i tehnika koje se bave maksimizacijom dobiti i prihoda u turizmu. Ključna sentenca yield managementa vezana za turizam i hotelijerstvo-Prazna soba-zauvijek propuštena prilika u smislu zauvijek izgubljenog prihoda. Cilj yield managementa nije snižavanje cijena već maksimizacija profita.Cilj yield managementa je postići potpuno pokriće varijabilnih troškova i ukoliko nije moguće u potpunosti bar značajan dio fiksnih troškova.

Metode koje doprinose optimizaciji profita u okviru yield managementa su: STATIČKA METODA:Prati proces rezervacije u stvarnom vremenu i kontroliše stvarnu distribuciju pozivajući se na optimalan raspored utvrđen na početku sistema.Sistem ne maksimizira ukupan prihod.Vodi računa da broj potvrđenih rezervacija ne prođe postavljene limite. DINAMIČKA METODA:Otklanja nedostatak statičke metode koja je nefleksibilna u kontroli rezervacija.Dinamička metoda pretpostavlja kontrolisanje tražnje za određenim uslugama.Modeli za optimiziranjem raspoloživih kapaciteta za prodaju funkcionišu na osnovu aktuelnih podataka o turističkim konzumentima.

Neki osnovni parametri o jediničnoj pokrivenosti troškova jediničnim prihodima su: • Prosječno ostvareni prihod od sobe je iznos koji hotelijer dobija po odbitku popusta, rabata, doručka i poreza na dodatnu vrijednost,odnosno ARR-average room rate = cijena sobe -doručak- pdv-rabati. • Prosječan prihod od sobe na dan (engleski ADR = Average daily rate=prihod od gostiju koji plaćaju pun iznos – prihod od gostiju sa popustom /broj izdatih soba x 100, zatim prihod od grupa – naknadno odobreni rabat za grupe/ broj izdatih soba grupi x 100 • REVPAR-revenue per available room = ukupan prihod od sobe raspoložive sobe

Kriva graničnog yielda

Tok sezone jednog hotela za odmor (primjer more)

Primjer u SPA segmentu- 100% kapaciteta
Yield Management Primjer u SPA segmentu- 100% kapaciteta Bez Yield Managementa Sa Yield Managementom Service Service Price Margin Hours Profit Hours Profit Aromatherapy Massage $90 $60 5 $300 30 $1,800 $100 $50 90 $4,500 40 $2,000 Swedish Massage Mud Wrap $150 $120 5 $600 30 $3,600 100 $5,400 100 $7,400 37% rast profita

Event menadžment (menadžment događaja) na nivou turističke destinacije

Event menadžment/menadžment događaja na nivou turističke destinacije
Specifikum turističke ponude, pa i ponude događaja je činjenica da je odvojena od turističke tražnje,što bitno distancira turistička tržišta od ostalih. Događaj jeste dio uslužne i turističke ekonomije, što znači da uključuje angažovanje aktuelnog i minulog rada ljudskih resursa na kreiranju neopipljive koristi potrošačima, ali se istovremeno razlikuje od klasične uslužne ponude. Događaj je vrijednost i korist u ponudi potrošačima, koji su spremni da je zauzvrat u odgovarajućem obliku konzumiraju i plate.Događaji su posljedica, ali u uzrok promjena životnih stilova savremenih turističkih potrošaća. Oni na određeni način generišu nove poslovne mogućnosti, a u isto vrijeme upotpunjuju aktivan odnos potrošača prema slobodnom vremenu.

Event menadžment/menadžment događaja na nivou turističke destinacije
Mega događaj jeste događaj koji svojim obimom i veličinom utiče na ukupnu privrednu aktivnost zemlje domaćina, a medijski je globalno pokriven. U ekonomskom smislu mega događaj se snažno reflektuje na turizam i privrednu infrastrukturu zemlje domaćina a omogućava i formiranje imidža i medijskog prestiža organizatorima. Hallmark događaj je događaj sa prepoznatljivim kvalitetom programa odnosno sa autentičnom postavkom, na osnovu čega posjeduje distinktivne karakteristike u odnosu na slične događaje. Glavni događaji su događaji velikog obima sa izraženim interesom javnosti i medijskom pokrivenosti. Glavni događaji su često sportski orjentisani sa međunarodnom reputacijom.

Informacioni support i menažment sistemi na nivou turističke destinacije

Nova tehnologija može promjeniti ulogu destinacijskih menadžment ili marketing organizacija ( DMO ),pogotovu ako je riječ o klasterskim ili regionalnim turističkim organizacijama. Kako je osnovna svrha upravljanja informacionom tehnologijom na nivou destinacije u ovom smislu upravo unapređenje menadžment aktvnosti, smatra se da je adekvatna naziv destinacijski menadžment informacioni sistem ( DMS ). Pitanje finansiranja DMS-a je krucijalno a podrazumijeva troškove razvoja sistema i troškove njegovog funkcionisanja. Ukoliko je u pitanju nacionalni nivo pri formiranju destinacijskog marketinškog informacionog sistema troškove razvoja i operative nacionalnih sistema pokrivaju vladine turističke organizacije.

Kada govorimo o regionalni informacionim sistemima , sredstva za razvoj DMS-a dolaze iz različitih izvora,na primjer,sredstva obezbijeđena prilozima privatnog sektora koji je razvoj destinacijskog informacionog sistema doživio u smislu bolje integracije stakeholdera,povećanja broja turističkih konzumenata a samim tim i povećanjem sopstvenog benefita.

Sa aspekta menadžerske strukture destinacije i pojedinačkih turističkih subjekata veoma je značajno formiranje menadžerskog informacionog sistema.Osnovni zadaci menadžerskog informacionog sistema su slijedeći: MIS podržava strukturirane i polustrukturirane poslovne odluke,koje se primarno odnose na srednje i niže menadžerske nivoe, MIS osigurava fiksni oblik primitka informacija u poznatom unaprijed definisanom formatu, MIS-om se obično produciraju unificirana,opsežna i detaljna izvještavanja,koji zahtijevaju da svaki pojedini korisnik sam pretražuje za dijelom informacija koje su njemu potrebne,

Informacioni support i menadžment sistemi na nivou turističke destinacije
upotreba MIS-a zahtijeva formalnu proceduru upita i pretraga, obično se MIS-om pothranjuju i procesiraju interni poslovni podaci,a nešto manje podaci iz okoline, prvenstveni je naglasak na podacima iz prošlosti a manje na onima o budućnosti.

Kada posmatramo značaj informacione tehnologije sa aspekta turističkih i hotelskih preduzeća možemo navedimo integralni informatički sistem Micros-Fidelio sistem. Fidelio je osnovan 1987 god., u Minhenu i predstavlja jedan od vodećih inovativnih integrisanih međunarodnih sistema za hotelijerstvo. Fidelio omogućava hotelima i lancima hotela bilo koje veličine i tipa, restoranima, onima koji organizuju krstarenja, kateringe i konferencije da kompjuterizuju svoje operacije i da integrišu glavne industrijske softverske proizvode kroz analizu individualnih zahtjeva. Posljednji Fidelio proizvod je OPERA Enterprise Solution (OES). OES je potpuno integrisan paket proizvoda koji se sastoji od modula koji mogu biti lako pridodati ili prošireni omogućavajući na taj način efektivnu i laku implementaciju.

OPERA Enterprise Solution uključuje slijedeće module: • OPERA Property Management System , • OPERA Sales & Catering, • OPERA Back Office – moćni finansijski softverski paket koji hotelima pruža potpuno integrisana, fleskibilna finansijska i e-Business rješenja, • OPERA Revenue Management System, • OPERA Central Reservations System, • Central Reservations System (plus web engine) – efikasno upravlja hotelskim zalihama, • OPERA Quality Management System, • OPERA Materials Management System, • OPERA Palm, • Customer Information System – prikuplja i upravlja informacijama o gostima, putničkim agentima i kompanijama smeštajući ih u centralizovanu bazu podataka. • Enterprise Information Systems.

OPERA se može implementirati u bilo kom okruženju od malih posjeda do velikih hotela sa kompletnom uslugom uključujući prodaju i marketing, katering, menadžment prihoda, menadžment kvaliteta i menadžment materijala. OPERA Enterprise Solution uključuje i centralni rezervacioni sistem (Central Reservations System – CRS), informacioni sistem preduzeća (Enterprise Information System), upravljanje odnosima sa klijentima (Customer Relationship Management – CRM) posebno projektovane za hotele.

Ocjena konkurentnosti turističke destinacije-benchmarking i SWOT analiza

Analiza konkurentnosti same destinacije dakle podrazumijeva i iznalaženja i promovisanja vlastitih specifičnosti koje će joj dati prednost u odnosu na konkurenciju.Treba pritom imati u vidu da se javljaju određene poteškoće: •naći adekvatne destinacije za poređenje sa sličnom strukturom gostiju, položajem i veličinom; dobiti dovoljno informacija o konkurentskoj destinaciji; doći do odgovarajućih zaključaka za svoju destinaciju.

Benchmarking je kontinuirani proces identifikacije, razumijevanja i prilagođavanja proizvoda i ostalih instrumenata marketinga u cilju poboljšanja vlastitog poslovanja.Ovaj proces u sebi uključuje: Poređenje sa najboljima ne ograničavajući se na istu oblast gdje se djelatnost obavlja, Poređenje proizvodnih i drugih aktivnosti s ekvivalentnim aktivnostima drugih, Poređenje proizvoda i usluga sa proizvodima i uslugama konkurenata koji imaju najbolje rezultate, Poređenje tehničkih rješenja u cilju odabira najbolje opreme, Primjena najbolje definisanog poslovnog procesa, Planiranje budućih pravaca razvoja i aktivnoprilagođavanje novim trendovima, Ispunjavanje i nadmašivanje potrošačkih očekivanja

Benchmark:Majorka vs Turska

Faze benchmarking procesa

SWOT analiza omogućava najširi kontekst u kome će se djelovati radi unapređenja turizma i utvrđivanja konkurentske prednosti.Posebna korist SWOT analize može da bude u pomoći da se: a) kapitalizuju pojave koje se označavaju kao šansa i iste ne prepuste konkurentima; b) utvrde signali za probleme koji mogu da se pojave(prijetnje); c) reorganizuje marketing napor turističke industrije u odnosu na promjene i postojeće tačke; d) kreira odgovarajući marketing informacioni sistem radi kvalitetnih upravljačkih odluka; e) unaprijedi imidž kroz uvažavanje promjena

SWOT je ključna tehnika za prezentovanje rezultata strateške analize,koja daje platformu za formulisanje buduće strateške odluke.U prezentaciji SWOT analize treba voditi računa o slijedećem: ključne stvari treba jasno istaći,ne zalaziti previše u detalje; mnoge podaci prezentovane u SWOT analizi su predstavljeni u relativno,a ne u apsolutnoj veličini,dakle,oni ne služe za kvantifikovanje, već za usmjeravanje menadžmenta pri donošenju strateških odluka; SWOT analiza nije samo koncentrisana na 'teške stvari 'koje treba ocijeniti ili dokazati.Ona se bavi i 'lakšim faktorima' kao što su organizaciona kultura i slično.

SWOT analiza crnogorskog turizma

Definisanje i konekcija instrumenata marketinga u u upravljanju razvojem turističke destinacije

Kombinacija instrumenata marketinga se vrši u skladu sa zahtjevima i potrebama potrošača za svaki tržišni segment. Kombinacija instrumenata marketinga mora predstavljati jasno izdefinisanu bazu za vođenje i usmjeravanje marketing aktivnosti. Otuda neophodnog brižljivog upravljanja 4P ( product, place, price and promotion ).

Instrumenti marketinga/turistički proizvod Pošto smo ranije konstatovali,da integrisani turistički proizvod nije mehanički ili fizički zbir parcijalnih turističkih proizvoda, potrebno je utvrditi kriterijume na osnovu kojih se jedan turistički proizvod tretira kao integrisani. Prevashodno da ponovimo Vukonićevu «definiciju da zadovoljenje potrebe turističkih potrošača je moguće samo sa više pojedinačnih proizvoda ili usluga .Koji će to proizvod biti odlučuje turističkikorisnik.» Kao što smo ranije naveli u definicijama o integralnom turističkom proizvodu, integrisani turistički proizvod određene turističke destinacije bi bio spoj: • atraktivnosti-obuhvat prirodnih i društvenih pogodnost, • uslova za boravak na destinaciji(neophodni objekti za smještaj), • pristupačnost destinacije(infrastruktura,oprema).

Instrumenti marketinga/Formiranje cijena na turističkoj destinaciji Na formiranje cijena u turizmu utiče više osnovnih karakteristika.Neke od njih su: • Kratak rok trajanja.Kako se turistički proizvodi ne mogu uskladištiti za kasniju upotrebu,to znači da neprodata usluga-proizvod predstavlja izgubljeni prihod koji nije moguće nadoknaditi kasnije. • Intezivna kapitalna ulaganja.Kod većine ulaganja u turističke objekte,do 90%kapitala ulaže se u dugotrajnu imovinu.Prema tome fiksni troškovi su veoma visoki u odnosu na ostale privredne grane. • Troškovi zaposlenog osoblja.Kvalitet proizvoda turističke privrede u velikoj mjeri zavisi od broja i kvaliteta zaposlenog osoblja,kao i naročitim sposobnostima i stručnom znanju koje im je potrebno za odnose sa gostima.Drugi problem je što većina turističkih preduzeća i objekata zavisi od popunjenosti kapaciteta za vrijeme razdoblja slabog prometa, kako bi opravdali zadržavanje osoblja u tom periodu. •

Instrumenti marketinga/Formiranje cijena na turističkoj destinaciji Na formiranje cijena u turizmu utiče više osnovnih karakteristika.Neke od njih su: • Karakteristike kupaca.Različite turističke destinacije u različitoj će mjeri privlačiti grupe koje se razlikuju po raspoloživom dohotku i po pripadnosti društvenoj klasi,što znači da će navedene skupine imati različite obrasce trošenja,a vrijeme boravka i osjetljivost će im takođe biti različiti. • Konkurencija.Kolebanje potražnje i opštih uslova poslovanja.

Instrumenti marketinga/Promocija na nivou turističke destinacije . Turistička destinacija uporedo sa popunjavanjem svojih kapaciteta mora zbog dugog vremena koji zahtijeva taj proces odmah krenuti i u kreativnu kampanju koja bi značila pozicioniranje i profilisanje pozitivnog imidža u očima međunarodne klijentele. Mora se voditi računa o strogo postavljenoj granici između kratkoročno stimulisanja prodaje putem promotivnih aktivnosti i srednjoročnog procesa stvaranja imidža kvalitetne destinacije.

Instrumenti marketinga/Promocija na nivou turističke destinacije . Pri koncipiranju promocionog miksa potrebno je poći od postavljenih marketing ciljeva, ali je poželjno stvoriti alternativne strategije miksa promocije,na osnovu čega treba da se stvori taktički plan implementacije odabrane strategije. Za svaki zadatak treba locirati pojedini oblik promocije ponaosob,a na kraju individualne promocione oblike agregirati u promocioni mix. Nadzor nad promocionim aktivnostima se vrši definisanjem standarda implementacije i izgrađenog sistema ocjene učinka sprovedene promocije. U pogledu standarda razlikujemo formalni sastav nadzora promotivnih aktivnosti i neformalni sistem koji uključuje društveni i kulturni samonadzor.

Instrumenti marketinga/Kanali distribucije na nivou turističke destinacije . Osnovne funkcije distribucionih kanala su: • pravilne informacije o proizvodu, • unaprijeđenje komunikacionog linka sa potrošačima, • uviđanje potreba potrošača, • pregovaranje o uslovima distribucije, • fizičko odvijanje procesa distribucije, • upravljanje finansijskim rizikom(rokovi plaćanja i slično).

Instrumenti marketinga/Kanali distribucije na nivou turističke destinacije . Podjela kanala prodaje na retailere i wholesalere: Retaileri, odnosno turističke agencije koje uglavnom uključuju slijedeći dijapazon poslova (neki od navedenih poslova mogu obavljati i wholesaleri,međutim oni su prioritetna djelatnost retailera): • kreiranje rezervacija, • planiranje maršruta turista, • planiranje cijena i troškova, • prodaja karata, • savjetovanje klijenata, • verbalna i pismena komunikacija sa klijentima, • održavanje uspješnog poslovanja na destinaciji, i • posredovanje između nosioca ponude i turista u slučaju žalbe potrošača u pogledu usluga i proizvoda.

Instrumenti marketinga/Kanali distribucije na nivou turističke destinacije . Podjela kanala prodaje na retailere i wholesalere: Koltman definiše wholesalere kao kompanije koje nude kompletan paket ponude za potrošače. Wholesaleri plasiraju ponudu na tržište direktno ili preko mreže brojnih turističkih agencija. Wholesaleri rade sa aerodromima,brodskim kompanijama,hotelima,restoranima,renta-car kompanijama,ponekad čak i sa Vladama zemalja a u cilju pružanja što kompletnije i atraktivnije ponude. Ovakav nastup u obostranoj je koristi,jer na jednoj strani proširuje ponudu wholesalera,a na drugoj strani smanjuje rizik samostalnog izlaska na tržište ostalih učesnika.

Instrumenti marketinga/Kanali distribucije na nivou turističke destinacije . Prema strukturalnoj povezanosti kanale prodaje možemo podijeliti na vertikalne i horizontalne kanale prodaje,a na osnovu ove podjele distributivnih kanala utvrđujemo i identičnu mogućnost konflikata (vertikalnih i horizontalnih) među njima. Vertikalni kanali prodaje uključuju proizvođače,wholesalere i retailere.U njima je izražena izuzetna kontrola ponašanja, i samim tim izbjegavanje konflikata,drugo ekonomska moć u odnosu na ostale kanale prodaje i lako eliminisanje konkurencije.Takođe, unutar ove vrste prodajnih kanala zastupljena je podjela na korporativne,administrativne i ugovorne. Horizontalni kanali prodaje se formiraju na istom distributivnom nivou,u situaciji kad kompanije kombinuju kapital i interese.

Generalne marketing strategije u upravljanju strateškim razvojem destinacije

Strategija segmentacije turističkog tržišta Marketing strategija segmentacije se upravo bavi identifikovanjem određenih grupa potrošača kao tržišnih segmenata pogodnih za plasman određenog proizvoda. Ono što je karakteristično za strategiju segmentacije je to da ona svoju najbolju primjenu nalazi u onim djelatnostima koje se odlikuju visokom elastičnošću tražnje,a jedna od osnovnih karakteristika turističke tražnje je upravo visoka elastičnost bilo da se radi o ekonomskim ili vanekonomskim faktorima,dok je s druge strane turistička ponuda neelastična zbog svojih osnovnih osobina kao što suvelika finansijska ulaganja u smještajne kapacitete,prodaja proizvoda ex ante i slično.

Strategija segmentacije turističkog tržišta Strategija segmentacije je bazirana na osvajanju tržišta po dubini i svaki segment mora imati slijedeće karakteristike: -da je diskrecion po karakteru,što znači da ga je moguće razlikovati od drugog segmenta upotrebljavanjem specifične karakteristike; -da je mjerljiv za upotrebu,odnosno oni koji ne mogu da se izmjere ne mogu biti tržišne mete;

Strategija segmentacije turističkog tržišta -da je dovoljan,odnosno da ima određenu ekonomsku moć; -da je pogodan za plasman turističkih proizvoda kojima određena destinacija raspolaže i -da je perspektivan,to jeste da kao segment omogućava plasman u dužem vremenskom periodu.

Strategija segmentacije turističkog tržišta Na osnovu svrhe segmentacije razlikujemo: segmentaciju na bazi svrhe putovanja; segmentaciju na bazi potreba,motiva i koristi; segmentaciju na bazi demografskih,ekonomskih i geografskih činilaca; segmentaciju na bazi psihografskih osobina potrošača.

Strategija diferenciranja turističkog proizvoda Za razliku od prethodno obrađene strategije segmentacije u kojoj se izučava tražnja na turističkom tržištu, kod diferenciranja turističkog proizvoda se pokušava privući turistička tražnja,a na taj način što vršimo promjene u ponudi,na osnovu kojih bi se razlikovali od konkurenata. Diferenciranje proizvoda predstavlja širenje palete proizvodnog programa involviranjem novih usluga i proizvoda,koji se naglašeno razlikuju od postojećih.

Strategija diferenciranja turističkog proizvoda kriterijume,koji važe za turistički proizvod, bez kojih strategija diferenciranja nema svrhe: -važnost,odnosno razlike koje bi trebale da obezbijede korist za potrošača; -distinktivnost: razlika ili nije ponuđena od drugih ili je naša ponuda distinktivnija; -superiornost:superiornornost u odnosu na ostale proizvode; -komunikativnost,dakle,razlika je potrebna za uspostavljanje komunikacije;

Strategija diferenciranja turističkog proizvoda kriterijume,koji važe za turistički proizvod, bez kojih strategija diferenciranja nema svrhe: -preventivnost:diferenciranje se ne može lako kopirati od strane konkurencije; -poduzimljivost:diferenciranje odgovara mogućnostima kupaca; -profitabilnost:diferenciranje se ocjenjuje profitabilnim.

Strategija profilisanja imidža i brendiranja turističkog proizvoda Strategija profilisanja imidža se bazira na postulatu,da potrošačeva odluka o kupovini nije zasnovana samo na funkcionalnim karakteristikama proizvoda,nego i na ekspresiji,odnosno uticaju koji proizvod ima na njega. Imidž je moćan u onom dijelu gdje turistička destinacija ima vrijedne elemente u svom djelokrugu atrakcija,koji služe kao osnovne reference u promovisanju uslova i komfora na destinaciji. Specifične poruke i imidž koje stimulišu kupovini i animiraju klijente u odabiru turističke destinacije su dinamička razvojna snaga destinacije. Efektivnost strategija profilisanja imidža zavisi od razumijevanja potencijalnih interesa i potreba posjetioca.

Strategija profilisanja imidža i brendiranja turističkog proizvoda Postoji pet faza u procesu formiranja destinacijske marke: • istraživanje tržišta,analize i strategijska preporuka, • identifikovanje pravca razvoja marke, • stvaranje vizije marke, • implementacija marke i • monitoring,ocjena i revizija nastale koncepcije.

Strategija profilisanja imidža i brendiranja turističkog proizvoda Suština strategije profilisanja imidža i pozicioniranja turističke destinacije sadržana je u prepoznavanju očekivane koristi za posmatrani tržišni segment.To prije svega znači: • Pozicionirati se kod onih potrošača kod kojih postoje nezadovoljene potrebe, • Profilisanje imidža i pozicioniranje na tržišni segment koji nije pokriven, • Izbjeći pozicioniranje između dva tržišna segmenta i opredijeliti se za jedan od njih, • Ne napadati više tržišnih segmenata odjednom.

Strategija profilisanja imidža i brendiranja turističkog proizvoda Dopuna ili nadogradnja procesa pozicioniranja je proces repozicioniranja,koji se primjenjuje ukoliko dođe do promjena u zahtjevima i željama potrošača. Repozicioniranje uključuje promjenu targetiranog tržišta, još snažnije diferenciranje ili oboje. Repozicioniranje često izaziva i kompletnu promjenu svih instrumenata marketing mixa,odnosno njihovu novu optimizaciju.

Organizovanost nosilaca turističke politike na globalnom međunarodnom nivou

The World Tourism Organisation (UNWTO)je jedina međunarodna organizacija koja predstavlja adekvatnu bazu za razmatranje organizovanosti nosilaca turističke politikena međunarodnom nivou.Navedena organizacija se sistematski bavi unapređenjem turizma,a posebno je fokusirana na održivi razvoj turizma. Start organizovanja i djelovanja UNWTO se vezuje za 1925.godinu i tadašnji naziv International Congress of Official Tourism associations u Hagu.Poslije drugog svjetskog rata je promijenjen naziv u The International Union of Official Tourism Organisations(IUOTO).

IUOTO je bila nevladina organizacija sa 109 članica-nacionalnih turističkih organizacija i 88 pridruženih članova iz privatnog i javnog sektora. Naglim razvojem turizma šezdesetih godina nametnula se potreba za boljom organizacijom i upravljanjem pa su IUOTO članovi zatražili transformaciju kongresa u međudržavno tijelo koje bi se bavilo problematikom turizma na globalnom nivou i sarađivalo sa ostalim srodnim asocijacijama,pogotovo onim iz sastava Ujedinjenih Nacija.

Na Generalnoj skupštini Ujedinjenih Nacija održanoj 1969.godine,je prihvaćena rezolucija,a 1974.godine sve članice IUOTOA su ratifikovale osnivanje Svjetske turističke organizacije. Prva generalna skupština navedene organizacije je održana 1975.godine u Madridu,a od početka 1976.godine u istoimenom gradu je i njeno sjedište,odnosno Sekretarijat UNWTO.

Svjetska turistička organizacija je transformisana 2003.godine u specijalizovanu agenciju UN-a za unapređenje turizma. Trenutno sadrži 141 zemlju članicu plus 7 pridruženih članova-predstavnika određenih oblasti i oko 350 pridruženih članica koje reprezentuju privatni sektor, obrazovne institucije, turistička udruženja i lokalne turističke organizacije i sekretarijate.

Organi UNWTO-a su: •Generalna skupština se organizuje svake druge godine da bi usvojila izvještaje o poslovanju i odobrila program rada i donijela zaključke o budućem razvoju turističkog sektora.Izbori za generalnog sekretara skupštine se održavaju u intervalu od četiri godine. Generalna skupština se sastoji od punopravnih i pridruženih članica,a pridruženi članovi i predstavnici drugih svjetskih organizacija mogu egzistirati samo u statusu posmatrača. •

Organi UNWTO-a su: •Izvršni odbor je upravni organ koji je zadužen za izvršenje plana i programa rada a u skladu sa finansijskim mogućnostima. Prema uspostavljenim kriterijumima na svakih 5 punopravnih članova skupštine dolazi 1 član izvršnog odbora,što govori da izvršni odbor ima 27 članova.Pridruženi članovi imaju isti status kao u skupštini UNWTO-a.

•Regionalne komisije se sastaju minimum jednom godišnje,a sastoje se od svih punopravnih i udruženih članova regije.UNWTO ima šest regionalnih komisija i to:Afrika,Amerika,Istočna Azija i Pacifik,Evropa,Istočna i Južna Azija. •Povjerenilaštva imaju savjetodavnu funkciju.Osnovni oblici ovog organa su: Povjerenstvo za program,Povjerenstvo za finansije,Povjerenstvo za statistiku i makroekonomsku analizu,Povjerenstvo za tržište i promociju,Povjerenstvo za održivi razvoj turizma,Povjerenstvo podrške kvalitetu,Povjerenstvo za edukaciju,UNWTO Business vijeće i Svjetsko vijeće za etički kodeks u turizmu.

•Sekretarijat vodi generalni sekretar koji monitoriše i koordinira rad rad direkcije u Madridu. Sekretarijat takođe uključuje regionalne urede u Osaki za Aziju-Pacifik područje kojeg finansira japanska vlada. Službeni jezici su engleski,španski,francuski,ruski i arapski.

•Posebno je važno istaknuti i dva dokumenta koji predstavljaju bazu savremenog razvoja turizma i to:Globalni etički kodeks za turizam i Satelitski račun turizma (TSA-Tourism Satelite Account). Globalni etički kodeks za turizam je izrađen na bazi unapređenja savremenog razvoja turizma,sa naglaskom na održivi razvoj.Kodeks utvrđuje prava i obaveze svih sudionika turističkog procesa i naglašava ulogu turizma u boljem razumijevanju među ljudima,kao i prava svih ljudi na putovanja i slobodu kretanja. Satelitski račun turizma je dokument koji definiše metodologiju računanja ekonomskog uticaja turizma na ukupna privredna kretanja.Navedeni model omogućava uporedivost sortiranih podataka.

HVALA NA PAŽNJI!

Strateški menadžment turističke destinacije

Similar presentations

Presentation on theme: "Strateški menadžment turističke destinacije"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback

Log in

Auth with social network:

Strateški menadžment turističke destinacije

Similar presentations

Presentation on theme: "Strateški menadžment turističke destinacije"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback